Thị trường ASEAN: Lối đi nào cho doanh nghiệp Việt?

Đây là những đánh giá của các diễn giả tại hội thảo “Thị trường ASEAN: Lối đi nào cho doanh nghiệp Việt” do Thời báo Kinh tế Sài Gòn phối hợp cùng Câu lạc bộ Doanh nhân 2030 (thuộc Câu lạc bộ Saigon Times) tổ chức vào sáng ngày 10/10/2018.

Hàng rào thuế quan được dỡ bỏ

Với không gia thị trường 660 triệu dân, GDP của ASEAN năm 2016 đạt 2.551 tỷ USD và dự kiến trở thành nền kinh tế lớn thứ tư thế giới vào năm 2030, Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) hứa hẹn sẽ mở ra rất nhiều cơ hội mới cho doanh nghiệp Việt Nam.

Tuy nhiên, sau hơn 3 năm thành lập AEC, hàng hóa các nước trong khu vực đã tràn vào Việt Nam khá lớn, nhất là hàng Thái Lan. Và đến nay, Việt Nam đang nhập siêu từ Asean.

Bà Nguyễn Thị Tuệ Anh, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) cho rằng, so sánh với các Hiệp định thương mại khác, các cam kết về cắt giảm thuế quan trong AEC là cao nhất và nhanh nhất. Cho đến nay, Việt Nam đã hoàn thành lộ trình cắt giảm thuế quan trong AEC, năm 2018 sẽ hoàn tất lộ trình loại bỏ thuế. Vì vậy, doanh nghiệp Việt Nam có cơ hội xuất khẩu các mặt hàng có thế mạnh, mở rộng thị trường. Ngoài ra, doanh nghiệp Việt cũng có ưu đãi khi nhập khẩu vì thuế quan giảm, nguồn hàng và đầu vào chất lượng hơn.

Mặc dù vậy, bà Nguyễn Thị Tuệ Anh đánh giá, Việt Nam cũng phải đối mặt với những thách thức lớn. Bởi cơ cấu hàng hóa tương đồng trong khu vực ASEAN dẫn đến việc các doanh nghiệp phải cạnh tranh khốc liệt, đặc biệt là các ngành được bảo hộ.

Hơn nữa, chất lượng nguồn nhân lực, và trình độ của doanh nghiệp Việt Nam còn thấp (năm 2017 Việt Nam chỉ đạt 3,39 điểm/10 điểm trong khi các nước khác như Malaysia là 5,59 còn Thái Lan là 4,94) cũng là một hạn chế trong việc tận dụng các cơ hội.

Ngoài ra, năng lực của doanh nghiệp vẫn còn hạn chế để tận dụng cơ hội. Bà Tuệ Anh nhấn mạnh, nếu thiếu năng lực thể chế và năng lực của doanh nghiệp nhằm tận dụng cơ hội từ hội nhập từ kinh tế quốc tế nói chung và AEC nói riêng thì tất cả mới dừng lại ở “cơ hội”, “tiềm năng” và “có thể”.

Tỷ lệ nhập khẩu của Việt Nam trong nội khối Asean, năm 2016

Tất cả mới dừng lại ở “cơ hội”, “tiềm năng” và “có thể”…

Chưa kịp nắm bắt cơ hội, Việt Nam trở thành thị trường tiêu thụ hàng hóa lớn của các nước trong khu vực và các doanh nghiệp Việt phải chịu cạnh tranh khốc liệt ngay trên “sân nhà”.

Ông Phạm Thành Kiên, Giám đốc Sở Công thương TP.HCM cho biết, từ năm 2015- 2017, lượng hàng hóa từ TP.HCM xuất khẩu vào ASEAN mỗi năm đều tăng. Cụ thể, năm 2016 kim ngạch xuất khẩu đạt 3,31 tỷ USD, tăng 13% so với năm 2015; năm 2017 đạt 3,47 tỷ USD, tăng 4% so với năm 2016. Tuy nhiên, những con số này không tăng đột biến sau khi AEC thành lập.

Trong khi đó, con số nhập khẩu vẫn rất lớn. Kim ngạch nhập khẩu từ ASEAN vào Việt Nam đạt 7,2 tỷ USD vào năm 2016 và đã tăng lên 8,15 tỷ USD vào năm 2017, tăng 13% so với cùng kỳ. Hiện con số nhập khẩu hàng hóa từ ASEAN cao hơn 2,6 lần so với nhập khẩu. Nhập siêu từ ASEAN là điều đáng lo ngại.

Tỷ lệ xuất khẩu của Việt Nam trong nội khối Asean, năm 2016

Ông Phạm Thiết Hòa, Giám đốc Trung tâm xúc tiến thương mại và đầu tư TP. HCM (ITPC) cho rằng, AEC chỉ mới dừng lại là “cơ hội” cho doanh nghiệp Việt do khách quan và cả vấn đề nội tại của doanh nghiệp.

Cụ thể, sản phẩm của Việt Nam có hình thức chưa đa dạng, giá thành chưa cạnh tranh; hệ thống phân phối hàng hóa còn kém; các doanh nghiệp chưa kết nối chặt chẽ với các cơ quan chức năng phụ trách xúc tiến, ngoại giao,…; doanh nghiệp chưa trang bị đủ điều kiện để xuất khẩu vào các nước đạo Hồi, chưa nắm rõ các rào cản kỹ thuật, pháp lý của các nước trong khu vực.

Lối đi nào cho doanh nghiệp Việt?

Ông Phạm Thành Kiên cho rằng, để tận dụng các cơ hội và phát huy có hiệu quả các lợi thế trong quá trình tham gia Cộng đồng Kinh tế ASEAN, doanh nghiệp cần phải nỗ lực nhiều hơn nữa để nâng cao năng lực cạnh tranh, chủ động, sáng tạo, không ngừng tự đổi mới, xây dựng chiến lược kinh doanh cụ thể để thâm nhập vào các thị trường này.

Trong đó, chiến lược kinh doanh cần theo sát xu hướng tiêu dùng của người dân mỗi nước ASEAN, liên kết với nhà phân phối nội địa uy tín, có năng lực… vì thực tiễn cho thấy, sản phẩm của mỗi nước, mỗi doanh nghiệp đều nằm trong chuỗi giá trị của khu vực hay chuỗi giá trị toàn cầu.

Ở góc độ là doanh nghiệp xuất khẩu, bà Ngô Tường Vi, Phó giám đốc Công ty Xuất nhập khẩu trái cây Chánh Thu (tại Bến Tre), doanh nghiệp chuyên xuất khẩu trái cây như chôm chôm, nhãn, thanh long, vú sữa đi Mỹ cho rằng, để hàng hóa, sản phẩm Việt Nam xuất đi các thị trường doanh nghiệp nên đồng nhất về chất lượng, không nên phân biệt chất lượng sản phẩm xuất theo từng thị trường, ngay cả chất lượng sản phẩm tiêu thụ ở thị trường nội địa. Trong khi đó, đại diện Công ty Gỗ An Cường cho rằng, các doanh nghiệp cần phải xác định rõ làm cái gì, bán cho ai, bán như thế nào.

Ở góc độ doanh nghiệp bán lẻ, phân phối, bà Bà Punthila Puripreecha, Giám đốc vận hành – Operations Director của Công ty TNHH MM Mega Market (Việt Nam) cho biết hiện công ty đang tổ chức các chuyến đi thực tế cho đội ngũ thu mua từ Thái Lan sang Việt Nam. Trong các chuyến đi, MM Mega Market Việt Nam cũng giới thiệu các vùng nguyên liệu, quy trình nuôi trồng, sản xuất, quá trình kiểm soát chất lượng…, giúp họ có đầy đủ thông tin về nguồn hàng tại Việt Nam.

“Do vậy nếu các doanh nghiệp có nhu cầu đưa hàng vào hệ thống, các doanh nghiệp cần tìm hiểu nhu cầu thị trường của sản phẩm bạn đang có cũng như của đội thu mua. Chúng tôi sẽ hỗ trợ các bạn về mặt quy trình, kỹ thuật để đưa hàng hóa vào hệ thống”, bà Punthila Puripreecha nói thêm.

HỒNG QUÂN