Thi sĩ Du Tử Lê, tác giả 'Khúc Thụy Du' qua đời ở tuổi 77

Nhà thơ Du Tử Lê - Ảnh Triết Trần

Nhà thơ Du Tử Lê tên thật là Lê Cự Phách, sinh năm 1942 tại Hà Nam. Năm 1954, theo gia đình di cư vào miền Nam. Ông là cựu học sinh trường Chu Văn An, Trần Lục rồi đại học Văn Khoa Saigon.

Ông có nhiều bút hiệu khác nhau, bút hiệu Du Tử Lê được dùng chính thức từ năm 1958 trên tạp chí Mai. Thơ của ông xuất hiện trên nhiều tạp chí trong và ngoài nước. Và từng được đăng trên nhật báo Los Angeles Times, năm 1983 và New York Times năm 1994.

Năm 1993, G.S. Neil L. Jaimeson chọn dịch và phân tích một bài thơ của Du Tử Lê in trong cuốn “Understanding Vietnam” xuất bản bởi liên Đại học Berkeley (UCLA, London) là sách giáo khoa về văn học Việt Nam cho nhiều Đại học tại Hoa Kỳ và Âu Châu. Vẫn theo tác giả này nhận định, cùng với nhà thơ Nguyên Sa, sự đóng góp trí tuệ của Du Tử Lê cũng như Thanh Lãng và Nhất Linh không cần phải hỏi lại.

Du Tử Lê là một trong 6 nhà thơ Việt Nam thuộc thế kỷ thứ hai mươi, có thơ được chọn in trong tuyển tập “Thi ca Thế giới từ thời thượng cổ tới hôm nay (World Poetry - An Anthology of Verse from Antiquity to Our Time) do nhà W.W. Norton New York, New York ấn hành năm 1998. Thơ của ông cũng được một số Đại học dùng để giảng dạy cho sinh viên từ năm 1990. Ký giả Jean Claude Pomonti, một nhà báo hàng đầu của tạp chí Le Monde đã chọn một bài thơ của Du Tử Lê để dịch sang Pháp ngữ và phê bình trong tác phẩm “La Rage D’Être Vietnamien” do nhà Seuil de Paris, xuất bản năm 1975.

Ông cũng là một trong 7 nhà thơ miền Nam, được cố nhà văn Mai Thảo chọn là "7 vì sao Bắc đẩu" của nửa thế kỷ thi ca Việt Nam. Sáu người kia là Vũ Hoàng Chương, Đinh Hùng, Bùi Giáng, Nguyên Sa, Thanh Tâm Tuyền và Tô Thùy Yên.

Du Tử Lê là tác giả của trên 70 tác phẩm đã xuất bản. Thi phẩm đầu tiên xuất bản năm 1964. Sau tập tùy bút “Chỉ nhớ người thôi, đủ hết đời”, do công ty Văn hóa Cổ phần Phương Nam xuất bản năm 2017. “Mẹ về biển đông” do Hội Nhà Văn Việt Nam ấn hành năm 2017. Tuyển tập thơ “Khúc Thụy Du”; Tuyển tập thơ “Trên ngọn tình sầu”; “Với nhau, một ngày nào" xuất bản năm 2018 tại Việt Nam. Nếu Không kể những tác phẩm được tái bản thì tuyển tập thơ “Trên Ngọn Tình Sầu” là tác phẩm thứ 73 của ông, tính đến tháng 7-2018.

Dưới đây là bài thơ "Khúc Thụy Du" từng được công chúng yêu thơ ca, nhạc họa mê đắm. Bài thơ này đã được nhạc sĩ Anh Bằng phổ nhạc thành bài hát cùng tên. Về tên gọi của bài thơ, Thụy là tên riêng của bà Thụy Châu, vợ cũ của tác giả, còn Du lấy từ bút danh của ông.

1.
như con chim bói cá
trên cọc nhọn trăm năm
tôi tìm đời đánh mất
trong vụng nước cuộc đời

như con chim bói cá
tôi thường ngừng cánh bay
ngước nhìn lên huyệt lộ
bầy quạ rỉa xác người
(của tươi đời nhượng lại)
bữa ăn nào ngon hơn
làm sao tôi nói được

như con chim bói cá
tôi lặn sâu trong bùn
hoài công tìm ý nghĩa
cho cảnh tình hôm nay

trên xác người chưa rữa
trên thịt người chưa tan
trên cánh tay chó gặm
trên chiếc đầu lợn tha
tôi sống như người mù
tôi sống như người điên
tôi làm chim bói cá
lặn tìm vuông đời mình

trên mặt đất nhiên lặng
không tăm nào sủi lên

đời sống như thân nấm
mỗi ngày một lùn đi
tâm hồn ta cọc lại
ai làm người như tôi?

2.
mịn màng như nỗi chết
hoang đường như tuổi thơ
chưa một lần hé nở
trên ngọn cờ không bay
đôi mắt nàng không khép
bàn tay nàng không thưa
lọn tóc nàng đêm tối
khư khư ôm tình dài

ngực tôi đầy nắng lửa
hãy nói về cuộc đời
tôi còn gì để sống
hãy nói về cuộc đời
khi tôi không còn nữa
sẽ mang được những gì
về bên kia thế giới
thụy ơi và thụy ơi

tôi làm ma không đầu
tôi làm ma không bụng
tôi chỉ còn đôi chân
hay chỉ còn đôi tay
sờ soạng tìm thi thể
quờ quạng tìm trái tim
lẫn tan cùng vỏ đạn
dính văng cùng mảnh bom
thụy ơi và thụy ơi
đừng bao giờ em hỏi
vì sao mình yêu nhau
vì sao môi anh nóng
vì sao tay anh lạnh
vì sao thân anh rung
vì sao chân không vững
vì sao anh van em
hãy cho anh được thở
bằng ngực em rũ buồn
hãy cho anh được ôm
em, ngang bằng sự chết

tình yêu như ngọn dao
anh đâm mình, lút cán
thụy ơi và thụy ơi

không còn gì có nghĩa
ngoài tình anh tình em
đã ướt đầm thân thể

anh ru anh ngủ mùi
đợi một giờ linh hiển

(Khúc Thụy Du - Sáng tác năm 1968)

Mai Sen (Thực hiện)