Thí điểm sản xuất tôm theo chuỗi xuất khẩu vào thị trường Mỹ

Nuôi tôm ngày càng khó ăn

Ông Trần Hữu Mai - người nuôi tôm lâu năm tại huyện Trần Đề (Sóc Trăng) chia sẻ: “Gia đình tôi đã có mấy chục năm nuôi tôm, nhưng chưa bao giờ phải đối mặt với nhiều thách thức như hiện nay, nào là biến đổi khí hậu, nào là giá thức ăn nuôi tôm tăng cao... Mỗi ngày, tôi phải trả hơn 20 triệu đồng tiền mua thức ăn cho tôm, chưa kể giá điện cũng tăng, trong khi vay vốn ngân hàng thì rất nhiều thủ tục rườm rà…”.

Nông dân ĐBSCL thu hoạch tôm

Ông Nguyễn Đức Tùng - Giám đốc điều hành Văn phòng Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân cho biết: Khi hình thành, Ban đã thúc đẩy hỗ trợ cho các doanh nghiệp nông nghiệp nhằm đưa xuất khẩu tôm đạt kim ngạch 10 tỷ USD vào năm 2025.

Trước đó, tháng 1.2019, cựu Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Mỹ John Kerry đã có chuyến làm việc tại Việt Nam và trong buổi làm việc này, Seafood Watch (SW) – một tổ chức phi chính phủ của Mỹ chuyên đánh giá chất lượng thủy sản nhập khẩu vào thị trường Mỹ, đã chọn Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân làm đối tác phía Việt Nam để tư vấn cho Chính phủ về tiêu chuẩn tôm thương phẩm nếu muốn xuất khẩu vào thị trường Mỹ.

Ông Tùng cho biết, để tìm hướng phát triển bền vững cho con tôm Việt Nam, Seafood Watch và Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân đã đưa ra giải pháp tại chuỗi hội thảo “Mô hình sản xuất tôm theo chuỗi đạt tiêu chuẩn xuất khẩu vào thị trường Mỹ”, diễn ra từ ngày 22 - 24.2 tại Sóc Trăng, Trà Vinh và Cà Mau.

Theo đó, kết quả của các hội thảo này sẽ được đưa ra thảo luận tại phiên hiến kế của Diễn đàn Kinh tế Việt Nam (ViEF) trước khi báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong phiên toàn thể dự kiến sẽ diễn ra vào tháng 3.2019 tại Hà Nội.

SW sẽ kiểm tra mẫu từ các cơ sở nuôi tôm và hồ sơ từ các nhà chế biến (ảnh minh họa). Ảnh: T.X

Cũng theo ông Tùng, khi tất cả người dân, nhà sản xuất, ngân hàng, các doanh nghiệp hỗ trợ… cùng ngồi với nhau với tinh thần bình đẳng, hài hòa lợi ích, nâng cao giá trị thương phẩm tôm thì chuỗi giá trị sẽ giải quyết được vấn đề đặt ra với con tôm hiện nay.

Chuỗi liên kết này gồm các doanh nghiệp trong ngành như nhà sản xuất, công ty giống, thu mua, chế biến và thị trường. Cơ chế chuỗi là các bên cung cấp nguồn lực trực tiếp cho hộ nông dân và ngân hàng trả tiền. Ở đó, ngân hàng giống như đối tác vừa quản lý - hỗ trợ tài chính, vừa giám sát thực hiện và đưa ra hình phạt chặt chẽ. Đây là mô hình chia sẻ rủi ro và lợi nhuận trong nuôi tôm.

Cũng tại hội thảo vừa qua, các chuyên gia đều cho rằng nếu không tối ưu hóa diện tích nuôi tôm, đầu tư, ứng dụng công nghệ nhiều hơn, với diện tích hiện tại mà vẫn đạt được 10 tỷ USD mà Chính phủ đặt mục tiêu thì chuỗi giá trị là cách hữu hiệu nhất, và chúng ta không phải trả giá để xử lý ô nhiễm môi trường trong tương lai.

Đề xuất mô hình chuỗi thí điểm

Ông Josh Madeira - phụ trách chính sách bảo tồn biển của SW chia sẻ: “Mỹ đánh giá tôm Việt Nam ở mức Red, tức là tránh mua, không nên mua các sản phẩm này. Chúng tôi cho rằng, nếu đánh giá ở tầm quốc gia như vậy thì chưa chính xác, ở đâu đó tại các địa phương vẫn có các nhà cung cấp tốt hơn và chúng tôi muốn làm việc với các địa phương để tìm ra những mô hình làm tốt, có những đánh giá tốt hơn”.

Hệ thống đánh giá của SW khác với các chứng nhận, tiêu chuẩn khác. Với các chứng nhận, đa phần các doanh nghiệp nuôi tôm, nhà sản xuất mời một số đơn vị vào đánh giá cho đơn vị ấy, trong khi SW đánh giá từ người tiêu dùng của Mỹ theo các tiêu chí như sản phẩm đó có bảo vệ môi trường hay không, định hướng cho người tiêu dùng dùng sản phẩm bền vững với môi trường, chứ không phải chỉ là những nhà xuất khẩu.

Cách tiếp cận của SW là phục vụ thị trường Mỹ nên phải biết được các hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ có được chấp nhận hay không… từ đó đưa ra các tiêu chí như về luật pháp, thức ăn, truy xuất nguồn gốc, bảo vệ môi trường… để áp dụng cho các nhà nuôi tôm.

Sau đó, SW sẽ kiểm tra mẫu từ các cơ sở nuôi tôm và hồ sơ từ các nhà chế biến. Nếu đảm bảo tiêu chuẩn, tôm sẽ được khuyến cáo màu xanh để khách hàng Mỹ lựa chọn.

Đại diện Ban IV cũng cho biết, từ các tiêu chuẩn của SW, Ban IV và các địa phương: Sóc Trăng, Trà Vinh, Cà Mau sẽ thí điểm lựa chọn các nhà nuôi tôm, cung ứng thức ăn, cơ sở hạ tầng, ngân hàng… tạo thành một chuỗi khép kín theo quy trình chuẩn.

Bước đầu sẽ thực hiện thí điểm từ 10-50 ao nuôi tôm/địa phương để đảm bảo chất lượng tôm thương phẩm của Việt Nam có thể đạt được thẻ vàng, thẻ xanh vào thị trường Mỹ. SW cũng sẽ đưa doanh nghiệp thu mua của Mỹ sang Việt Nam để chọn lọc các nhà cung cấp đảm bảo, nhằm thu mua tôm Việt Nam.

Phương Vy