Thêm nguồn lực đầu tư cho cấp xã

Phát triển thương hiệu thanh trà Thủy Biều (ảnh minh họa)

Đảm bảo nguồn tài chính cho cấp xã

Kỳ họp thứ 11, HĐND TP. Huế khóa VIII, nhiệm kỳ 2021 - 2026 đã thông qua nghị quyết phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi và tỷ lệ phần trăm phân chia nguồn thu ngân sách giữa các cấp chính quyền địa phương trên địa bàn thành phố.

Theo đó, sau gần nửa năm triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp trên địa bàn thành phố cho thấy, nhiệm vụ chi của ngân sách cấp xã, phường (gọi chung là xã) tăng nhanh do công việc, nhiệm vụ tiếp nhận từ cấp huyện. Thực tế này đòi hỏi phải bảo đảm nguồn tài chính cho các hoạt động quản lý nhà nước, dịch vụ công và đầu tư hạ tầng tại cơ sở ngày càng lớn. Trong khi đó, nguồn thu và tỷ lệ phân chia theo Nghị quyết số 11/2025/NQ-HĐND ngày 20/6/2025 đã bộc lộ nhiều nội dung không còn phù hợp, đặc biệt là nguồn thu ngân sách xã thấp hơn nhiều so với nhu cầu chi của ngân sách xã dẫn đến hạn chế tính chủ động của cấp xã trong tổ chức thực hiện các nhiệm vụ được giao.

Hiện nay, ngân sách các xã phụ thuộc lớn vào thu chuyển mục đích sử dụng đất từ các hộ gia đình, thu tiền sử dụng đất từ quỹ đất xen ghép. Nguồn thu này nhỏ và không ổn định. Sau khi bỏ chính quyền cấp huyện, các dự án phát triển quỹ đất, tạo nguồn thu ngân sách nhà nước từ tiền sử dụng đất, UBND các huyện đã thực hiện bàn giao về thành phố quản lý. Theo phân cấp hiện hành, ngân sách thành phố hưởng 100% nguồn thu từ tiền sử dụng đất từ quỹ đất này.

Việc phân chia cho ngân sách theo tỷ lệ hợp lý nguồn thu từ các quỹ đất bàn giao từ cấp huyện cũ sẽ giúp UBND cấp xã có thêm nguồn thu để chi đầu tư phát triển theo phân cấp. Việc rà soát và điều chỉnh tỷ lệ phân chia các khoản thu giữa ngân sách thành phố và ngân sách cấp xã, nhất là đối với các khoản thu từ đất là yêu cầu cấp thiết nhằm tăng dần nguồn thu ngân sách cấp xã tương ứng với nhiệm vụ được giao, đồng thời tăng cường tính chủ động, trách nhiệm và hiệu quả quản lý ngân sách cấp xã.

Nghị quyết này sẽ thay thế Nghị quyết số 11/2025/NQ-HĐND ngày 20/6/2025 sẽ hết hiệu lực từ ngày 1/1/2026. Nghị quyết này cũng được đánh giá là phù hợp với một số quy định có hiệu lực từ năm 2026 và phù hợp với việc phân cấp quản lý kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và khả năng quản lý của thành phố và cấp xã. Phân chia nguồn thu NSNN đảm bảo ngân sách thành phố giữ vai trò chủ đạo; phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Phù hợp với thực tế

Về phân cấp nguồn thu, các khoản thu ngân sách thành phố hưởng 100% như: Thuế tài nguyên, trừ thuế tài nguyên thu từ hoạt động thăm dò, khai thác dầu, khí; thuế sử dụng đất nông nghiệp; tiền cho thuê mặt nước, tiền sử dụng khu vực biển; tiền cho thuê và tiền bán nhà ở thuộc sở hữu nhà nước; thu từ hoạt động xổ số… Thu bổ sung cân đối ngân sách, bổ sung có mục tiêu từ ngân sách trung ương. Với ngân sách cấp xã các khoản thu được hưởng 100% như: Thu từ hoạt động sự nghiệp của các đơn vị sự nghiệp do cấp xã quản lý phần nộp NSNN theo quy định của pháp luật; thuế sử dụng đất phi nông nghiệp; lệ phí do các cơ quan nhà nước cấp xã thực hiện thu; lệ phí trước bạ nhà, đất; thu nộp NSNN từ khai thác, xử lý tài sản công do cơ quan, tổ chức, đơn vị cấp xã quản lý, xử lý theo quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công…

Việc chia theo tỷ lệ phần trăm giữa ngân sách trung ương, ngân sách thành phố và ngân sách cấp xã được thực hiện trên nguyên tắc các khoản thu do thành phố quản lý như: Thu tiền sử dụng đất từ các dự án do thành phố quyết định chủ trương đầu tư; quỹ đất do thành phố quản lý, tổ chức đấu thầu, đấu giá; thu từ chuyển mục đích sử dụng đất do thành phố quản lý; thu tiền thuê đất nộp một lần được phân chia theo tỷ lệ ngân sách trung ương hưởng 15%, ngân sách thành phố hưởng 85%.

Đối với các khoản thu do cấp xã quản lý như: Thu từ chuyển mục đích sử dụng đất do cấp xã quản lý; thu từ quỹ đất xen ghép; thu tiền thuê đất nộp hàng năm, ngân sách trung ương hưởng 15%, ngân sách thành phố hưởng 42,5% và ngân sách cấp xã hưởng 42,5%. Riêng thu tiền sử dụng đất từ quỹ đất do cấp huyện cũ đầu tư, bàn giao về thành phố quản lý và được UBND thành phố giao cấp xã tổ chức đấu giá, thực hiện phân chia ngân sách trung ương hưởng 15%, ngân sách thành phố hưởng 60% và ngân sách cấp xã hưởng 25%.

Phát biểu góp ý dự thảo nghị quyết, ông Võ Lê Nhật, Chủ tịch UBND phường Phú Xuân chia sẻ, khi chính quyền địa phương 2 cấp đi vào vận hành, có nhiều nhiệm vụ, chức năng được phân cấp cho chính quyền cấp xã thực hiện quản lý. Vì thế, thành phố cần bổ sung thêm nguồn lực để bảo đảm quá trình quản lý, vận hành; quan tâm nguồn lực cho việc duy tu bảo dưỡng hạ tầng thiết yếu trên địa bàn.

Nghị quyết này sẽ có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/1/2026 đến hết ngày 31/12/2026. Nghị quyết cũng chỉ rõ hiện các xã Long Quảng, Khe Tre, Nam Đông, A Lưới 1, A Lưới 2, A Lưới 3, A Lưới 4, A Lưới 5 có nguồn thu tiền sử dụng đất thấp, khó khăn trong việc cân đối các nhiệm vụ chi đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, UBND thành phố sẽ cấp bổ sung lại cho ngân sách các xã nói trên không quá 42,5% trên cơ sở nhu cầu kinh phí của các xã này.

Hoàng Anh