Thế giới từng 5 lần đứng bên bờ vực chiến tranh hạt nhân toàn diện

Trong Chiến tranh Lạnh, Mỹ và Liên Xô sở hữu kho vũ khí hạt nhân hàng chục nghìn đầu đạn, đủ để hủy diệt bề mặt Trái đất hàng chục lần. Một khi xảy ra, chiến tranh hạt nhân sẽ hủy diệt hoàn toàn sự sống của Trái đất không chỉ do sức công phá khủng khiếp, mà còn là mùa đông hạt nhân diễn ra sau đó.

Khủng hoảng hạt nhân Cu Ba

Tháng 10-1962 được biết tới rộng rãi với cuộc khủng hoảng hạt nhân tại đảo quốc Cu Ba. Hải quân Mỹ đã bất ngờ phát hiện ra 4 tàu ngầm chạy diesel-điện của Liên Xô hộ tống các chiến hạm chở tên lửa hạt nhân tới quốc gia Caribbean này. Điều quan trọng hơn là Hải quân Mỹ không biết rằng mỗi tàu ngầm Liên Xô mang theo 22 ngư lôi trang bị đầu đạn hạt nhân có sức công phá tương đương quả bom nguyên tử ném xuống Hiroshima. Kíp thủy thủ đoàn Liên Xô kể lại, họ đã sẵn sàng sử dụng vũ khí hạt nhân để chống lại hạm đội Mỹ nếu nhận được mật lệnh từ Moscow.

Tàu ngầm Liên Xô bị máy bay tuần thám hải quân Mỹ theo sát tại vùng biển gần Cu Ba.

Căng thẳng đỉnh điểm diễn ra vào ngày 27-10, một tàu ngầm Liên Xô mang số hiệu B-59 bị phát hiện và bao vây bởi hạm đội tàu sân bay của Mỹ. Các tàu chiến Mỹ đã sử dụng bom chìm để buộc chiếc tàu ngầm nổi lên mặt nước. Các đòn hù dọa của Mỹ khiến kíp thủy đoàn tàu ngầm cực kỳ căng thẳng sau nhiều ngày mất liên lạc với căn cứ, cũng như nhiệt độ và nồng độ CO2 trong khoang tăng cao.

Trước tình hình đó, thuyền trưởng Valentin Savitsky đã quyết định chuẩn bị ngư lôi hạt nhân để tấn công hạm đội Mỹ. Tuy nhiên, theo quy định, hành động tấn công như vậy cần có sự đồng ý của chính trị viên trên tàu là Ivan Maslennikov và Phó chỉ huy quân sự Vasily Arkhipov. Sĩ quan Ivan Maslennikov không phản đối quyết định của thuyền trưởng Valentin Savitsky, còn sĩ quan Vasily Arkhipov thuyết phục các thành viên thủy thủ đoàn kiên nhẫn chờ mệnh lệnh chính thức từ Moscow. May mắn là chỉ một ngày sau, Liên Xô và Mỹ đã đạt được thỏa thuận triệt thoái tên lửa hạt nhân khỏi Cu Ba và Thổ Nhĩ Kỳ và cuộc khủng hoảng đã kết thúc.

Toàn bộ thông tin liên quan tới cuộc khủng hoảng Cu Ba được giữ bí mật suốt 40 năm qua và chỉ được công khai trong thời gian gần đây.

“Kẻ xâm nhập trong đêm tối”

Cùng với cuộc khủng hoảng tên lửa tại Cu Ba, một sự kiện khác xảy ra trung tâm chỉ huy Duluth, bang Minnesota cũng dẫn tới báo động toàn bộ hệ thống răn đe hạt nhân của Mỹ.

Đêm ngày 25-10-1962, một vệ binh nhìn thấy một bóng người trong đêm tối đang cố gắng leo qua hàng rào ngoài căn cứ. Binh sĩ này đã nổ súng vào bóng đen nghi ngờ đó là điệp viên của Liên Xô xâm nhập và kéo chuông báo động. Tín hiệu báo động cũng được chuyển tới các căn cứ quân sự khác, trong đó căn cứ không quân Volk Field nhận được báo động về hoạt động phá hoại. Ngay lập tức, 2 phi đội máy bay tiêm kích đánh chặn mang vũ khí hạt nhân F-106A đã cất cánh với mệnh lệnh ngăn chặn máy bay ném bom Liên Xô.

Cả Mỹ và Liên Xô đều sở hữu kho vũ khí hạt nhân đủ để hủy diệt thế giới nhiều lần.

Lỗi báo động nhầm này càng trở nên nghiêm trọng khi quân đội Mỹ đang ở trong tình trạng báo động chiến đấu cao DEFCON 3. Các kíp phi công nhận lệnh đều không coi báo động trên là hoạt động diễn tập, mà là bắt đầu của cuộc chiến tranh hạt nhân thực sự. Bất kỳ nhầm lẫn trên không nào ở thời điểm đó điều có thể khơi mào cho một cuộc chiến tranh hạt nhân.

Cho tới tận khi các phi đội máy bay đánh chặn hạ cánh, căn cứ Volk Field mới liên lạc với trung tâm chỉ huy Duluth và biết đó là báo động giả.

Bão mặt trời

Ngày 23-5-1967, Trái đất bị ảnh hưởng nặng bởi các làn sóng điện từ mạnh mẽ do hiện tượng bão mặt trời. Hiện tượng trên cũng gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới hệ thống radar cảnh báo sớm của Mỹ chuyên biệt theo dõi tên lửa đạn đạo của Liên Xô.

Hệ thống cảnh báo sớm tên lửa của Mỹ triển khai tại Alaska.

Không nhận biết được tình huống trên, Không quân Mỹ cho rằng, các hệ thống chiến đấu của Liên Xô gây nhiễu và chuẩn bị cho kịch bản tấn công trả đũa. Đến tận phút chót, quyết định tấn công hạt nhân mới được hủy bỏ khi các nhà khoa học phát hiện ra nguyên nhân gây nhiễu là do hiện tượng bão mặt trời.

Tín hiệu báo động giả

Nguy cơ chiến tranh hạt nhân toàn diện một lần nữa xảy ra vào đầu những năm 1980, khi Liên Xô đang tiến hành chiến dịch quân sự tại Afghanistan. Vào tháng 9-1983, trong bối cảnh quan hệ giữa Mỹ và Liên Xô đang lên đỉnh điểm sau vụ máy bay chở khách Hàn Quốc đi lạc vào không phận Liên Xô, hệ thống cảnh báo sớm tên lửa của Liên Xô đã gặp lỗi khi báo động giả có vụ phóng tên lửa đạn đạo liên lục địa từ Mỹ.

Trong ca trực của mình vào đêm ngày 25 và 26-9-1983, Trung tá Stanislav Petrov, chuyên gia làm việc tại trung tâm điều khiển vệ tinh giám sát lãnh thổ Mỹ, đã nhận được tín hiệu về 5 vụ phóng tên lửa từ Mỹ nhằm vào Liên Xô. Theo thông lệ, nhân viên này sẽ báo cáo sự việc lên cấp trên với kết quả cuối cùng là hành động tấn công hạt nhân trả đũa từ phía Liên Xô. Tuy nhiên, sĩ quan Stanislav Petrov đã quyết định không báo cáo cảnh báo trên do cho rằng đây là tín hiệu giả.

Trong buổi trả lời phỏng vấn năm 1999, sĩ quan Stanislav Petrov giải thích về hành động trên là do nhận định nếu muốn khai chiến, Mỹ sẽ không phóng chỉ 5 tên lửa vào Liên Xô và hoạt động tấn công phủ đầu này sẽ có mặt nhiều loại vũ khí khác nhau. Cùng với đó, các đài radar mặt đất cũng không phát hiện các dấu hiệu của các vụ tấn công tên lửa từ Mỹ.

Sau đó, sai sót trên được phát hiện là do vệ tinh trinh sát Liên Xô nhận diện sai sự phản chiếu của ánh nắng trên các đám mây thành các vụ phóng tên lửa.

Cuộc tập trận khiêu khích

Cũng trong năm 1983, NATO tổ chức cuộc tập trận lớn mang tên Able Archer tại châu Âu. Giới chức Liên Xô nghi ngờ hành động tập trận chỉ vỏ bọc cho cuộc tấn công hạt nhân bất ngờ. Các mũi tình báo Liên Xô nhận nhiệm vụ theo dõi cuộc tập trận và hoạt động của họ mang mật danh RYAN.

Theo các tài liệu của NATO và Mỹ được giải mật gần đây, cuộc tập trận Able Archer dù là hành động diễn tập thông thường, nhưng cũng tiến hành thử một số hoạt động quân sự đặc biệt có thể gây sửng sốt đối với Liên Xô thời điểm đó. Cụ thể, 19.000 binh sĩ Mỹ tại châu Âu đã diễn tập khả năng sử dụng vũ khí hạt nhân quy mô lớn nhằm vào Liên Xô với sự tham gia của các máy bay ném bom chiến lược B-52.

Cuộc tập trận Able Archer được phía Liên Xô theo dõi sát sao. Do không phát hiện các hoạt động bất thường, Liên Xô đánh giá cuộc tập trận của NATO không tạo ra bất kỳ nguy hiểm gì và hạ cấp báo động lực lượng răn đe chiến lược.

TUẤN SƠN (tổng hợp theo DefenseTalk, Spunik, vpk…)