Thế giới lo IS hồi sinh

Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 đang làm “đau đầu” hầu hết các quốc gia trên thế giới, các cuộc khủng hoảng của có thể trỗi dậy một lần nữa. Sự hồi sinh của IS có thể là một trong số đó.

Một chiếc xe tải chở các phần tử IS đi di tản, rời khỏi thành trì của nhóm ở Baghouz vào tháng 2-2019. Ảnh: EPA

Mối đe dọa về một IS đang hồi sinh đang ngày càng hiện hữu và chính phủ các nước trên thế giới có thể sắp sửa mắc lại sai lầm tương tự, khi bỏ lỡ và phản ứng quá muộn với tình hình, như những gì họ đã làm hồi năm 2013. Tại sao sự trỗi dậy của IS vào năm 2013 là một bất ngờ đối với chính phủ phương Tây? Hãy cùng xác định 7 điểm tương đồng về tình hình năm 2013 so với hiện nay để hiểu rõ điều này.

Cái chết của các thủ lĩnh

Sau cái chết của ông trùm Osama Bin Laden vào năm 2011, các nhánh khác nhau của Al-Qaeda ở Afghanistan và Pakistan, Syria và Iraq, Yemen, Sừng Châu Phi, và Sahel và Maghreb đã tập trung lại và hoạt động chủ yếu tại địa phương. Các lãnh đạo còn lại của nhóm trực tiếp giải quyết các vấn đề với chính quyền địa phương. Al-Qaeda dường như đang ở thế phòng thủ và các nhà lãnh đạo ở Châu Âu và Mỹ lo chúng sẽ ngừng gây ra nhiều đe dọa đối với quốc gia họ.

Tình hình hiện nay cũng tương tự như vậy. Thật sai lầm khi hy vọng rằng IS sẽ quay về “ở ẩn” sau khi thủ lĩnh Abu Bakr al-Baghdadi bị giết vào tháng 10-2019 trong một cuộc đột kích của lực lượng đặc nhiệm Mỹ. Giống như khi trỗi dậy ở Iraq trước đây, IS rất có thể hồi sinh dưới sự lãnh đạo của thủ lĩnh mới Amir Mohammed Abdul Rahman al-Mawli al-Salbi.

Nguy cơ cướp nhà tù

Một trong những hoạt động thành công nhất của IS là chiến dịch cướp nhà tù “Phá vỡ các Bức tường” giai đoạn 2012-2013 để giải thoát cho các chiến binh kỳ cựu. Chiến dịch này gây sự chú ý bởi mức độ tổ chức cũng như thời gian tiến hành, nổi bật nhất là vụ cướp nhà tù Abu Ghraib ở Iraq vào tháng 7-2013, trong đó hơn 500 tù nhân đã trốn thoát.

Các nhà tù IS ở miền bắc Syria hiện do Lực lượng Dân chủ Syria (SDF), lực lượng dân quân chủ yếu là người Kurd đã đánh bại IS với sự hỗ trợ của phương Tây, điều hành. Quá đông đúc và thiếu nhân lực, SDF đã gọi những nhà tù này là một quả bom hẹn giờ. Theo tình báo Iraq, IS chuẩn bị cho một chiến dịch cướp ngục, có tên “Phá vỡ những Hàng rào”. Một chiến dịch cướp nhà tù có hệ thống tương tự như “Phá vỡ các Bức tường” có thể mở đường cho sự hồi sinh của IS ở Iraq và Syria.

Đánh bom xe và các cuộc tấn công nổi dậy

Năm 2013, hơn 8.000 người Iraq thiệt mạng do các vụ đánh bom tự sát được IS đạo diễn. Hiện nay, IS một lần nữa phát động các cuộc tấn công nổi dậy ngày càng tinh vi ở Syria và Iraq. Loại bạo lực này có thể là khúc dạo đầu cho sự trở lại mạnh mẽ hơn của IS ở miền bắc Iraq. Tập trung tại các khu vực nằm ngoài tầm với của lực lượng an ninh Iraq và người Kurd, một báo cáo của LHQ hồi tháng 1 cảnh báo, IS đang chuẩn bị cho sự ổn định và dần dần trở lại.

Một phương Tây mệt mỏi

Liên minh chống IS tuyên bố nhóm này đã bị đánh bại vào tháng 3-2019 khi Baghuz, thành phố cuối cùng do IS kiểm soát, được giải phóng. Nếu IS tăng mạnh trở lại, các nỗ lực của liên minh sẽ thành công cốc. Hành động quân sự sẽ phải được tiếp tục, SDF tiếp tục củng cố và lực lượng an ninh Iraq được tăng cường không phải là điều mà các chính phủ phương Tây đang hy vọng.

Năm 2013, dư luận Mỹ và Anh có cái nhìn rất tiêu cực về cuộc chiến ở Iraq. Hầu hết đều coi đó là một sự thất bại. Điều này dẫn đến sự mệt mỏi trong chiến đấu và mong muốn rút quân khỏi Trung Đông. Tình hình khi đó đã tác động đến việc Anh quyết định không can thiệp vào Syria vào năm 2013. Hiện nay, các chính trị gia rất cảnh giác khi đóng góp các nguồn lực vào cuộc chiến chống thánh chiến.

Nguy cơ khoảng trống quyền lực ở Iraq

Năm 2013, sự phân chia giáo phái giữa người Sunni và người Shiite ở Iraq là một trong những nguyên nhân sâu xa khiến IS trở nên hấp dẫn đối với người Sunni. Tình trạng này hiện nay không còn nhiều như trước nhưng vấn đề là chính phủ Iraq hiện rất yếu ớt. Các cuộc biểu tình, bắt đầu vào tháng 10-2019, vẫn chưa thể hạ nhiệt trong khi việc thiếu cải cách và nền kinh tế suy yếu có thể gây bất ổn cho đất nước. Sự hỗn loạn gây ra bởi một chính phủ sụp đổ là cơ hội để IS tuyển mộ những công dân bất mãn.

Nguy cơ khoảng trống quyền lực ở Syria

Một yếu tố giúp IS có được sức mạnh trong giai đoạn 2013-2014 là cuộc chiến đang diễn ra ở Syria. Các yếu tố khác góp phần vào thành công của nhóm bao gồm việc Mỹ rút quân khỏi Iraq vào cuối năm 2011, và chính sách nới lỏng các biện pháp kiểm soát biên giới với Syria của Thổ Nhĩ Kỳ đã cho phép các tay súng chiến đấu nước ngoài gia nhập IS.

Hiện nay, cuộc nội chiến ở Syria và những “người chơi” nước ngoài có thể tạo điều kiện cho sự hồi sinh của IS. Việc Mỹ rút bớt quân khỏi bắc Syria và các chiến dịch quân sự của Thổ Nhĩ Kỳ tại Syria bắt đầu vào tháng 10-2019 đã buộc SDF phải chuyển hướng lực lượng về phía đông bắc. Do đó, SDF có ít nguồn lực hơn dành cho việc ngăn chặn IS hồi sinh. Trong khi đó, việc tái bố trí các lực lượng của SDF để bảo vệ các khu vực của người Kurd chống lại sự xâm nhập của Thổ Nhĩ Kỳ đã mở ra cơ hội cho IS giành lại chỗ đứng trong khu vực Deir Ezzor, thành trì cuối cùng của IS trước khi để mất lãnh thổ này vào tháng 3-2019.

Tay súng chiến đấu nước ngoài và sự hiện diện toàn cầu

Trong năm 2013-2014, IS đã thu hút một số lượng lớn phần tử chiến đấu nước ngoài, ước tính khoảng 11.000 tên từ 74 quốc gia.

Dù hiện nay việc này gần như đã dừng lại, IS vẫn duy trì một bộ máy tuyên truyền mạnh mẽ. Nhiều nhóm cực đoan trên khắp thế giới đã liên kết với IS, và nhóm này vẫn có khả năng chuẩn bị hoặc truyền cảm hứng cho các cuộc tấn công khủng bố trên toàn thế giới. Với những yếu tố này, dường như rất có khả năng IS sẽ tập hợp trở lại, giành được lãnh thổ và một lần nữa đe dọa toàn cầu. Với dịch Covid-19 hiện đang là vấn đề cần ưu tiên giải quyết, chính phủ nhiều nước trên thế giới đã không dành đủ nguồn lực để ngăn chặn sự trỗi dậy trở lại của IS.

AN BÌNH

IS TẤN CÔNG TẠI IRAQ

Ngày 13-5, tại Iraq, 4 nhân viên an ninh và hai dân thường đã thiệt mạng trong các vụ tấn công của IS tại các tỉnh Diyala và Salahudin.

Theo nguồn tin cảnh sát Diyala, một quả bom cài bên đường đã phát nổ khi lực lượng dân quân Hashd Shaabi đang lục soát tại một ngôi làng gần thị trấn Khanaqin, cách thủ đô Baghdad 165km về phía đông bắc. Vụ nổ đã khiến 2 thành viên của lực lượng này thiệt mạng và 1 người khác bị thương. Cũng tại tỉnh Diyala, các tay súng IS đã tấn công một ô-tô gần Khanaqin, làm lái xe và vợ của người này thiệt mạng. Lực lượng an ninh đang truy bắt thủ phạm. Trong khi đó, tại tỉnh Salahudin, các tay súng IS tấn công một trạm kiểm soát của quân đội gần thị trấn Baiji, cách thủ đô Baghdad 200km về phía Bắc, dẫn tới một vụ đụng độ dữ dội trước khi các đối tượng tấn công chạy trốn về phía khu vực sa mạc gần đó.