Tháo gỡ khó khăn phát triển nguồn điện theo hình thức IPP

“Điệp khúc” khó về vốn

Những năm trước đây, các dự án điện đều do các doanh nghiệp Nhà nước xây dựng và vận hành, đến nay, quy mô và tỷ trọng của các nhà đầu tư tư nhân đã ngày càng lớn. Cụ thể, đến cuối năm 2019, trong cơ cấu nguồn điện cả nước đã có công suất 19.253 MW thuộc khối tư nhân (bao gồm cả các nhà máy điện được đầu tư theo hình thức IPP và Hợp đồng xây dựng - kinh doanh - chuyển giao (BOT)) chiếm tới 34,4%.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng phát bỉeu tại hội thảo

Tại Hội thảo khoa học “Cơ chế, chính sách cho các nhà đầu tư IPP phát triển nguồn điện tại Việt Nam – Những vấn đề đối với nhà đầu tư” tổ chức sáng 18/9, Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng – Phó Trưởng ban Ban Chỉ đạo Quốc gia về phát triển điện lực – cho biết: hai năm vừa qua đánh dấu sự bùng nổ của các dự án điện mặt trời, điện gió với đại đa số thuộc về các chủ đầu tư tư nhân với tổng công suất lên tới 5.700 MW (chiếm khoảng 10% công suất nguồn điện). Đây là một thông điệp rõ ràng về chủ trương đúng đắn của Nhà nước đi vào cuộc sống trong huy động mọi nguồn lực xã hội vào sản xuất, kinh doanh điện.

Đặc biệt, với Nghị quyết 55-NQ/TW ngày 11/2/2020 của Bộ Chính trị đã và đang tháo những nút thắt trong phát triển năng lượng, giải quyết bài toán năng lượng phát triển bền vững cho Việt Nam. Trong đó, Nghị quyết khuyến khích và tạo mọi điều kiện thuận lợi để các thành phần kinh tế, đặc biệt là kinh tế tư nhân tham gia phát triển.

Theo Quy hoạch điện VII điều chỉnh, tổng công suất các nguồn điện dự kiến đưa vào vận hành trong giai đoạn 2016 – 2020 trên toàn hệ thống là 21.650 MW, trong đó các nguồn điện do EVN đầu tư là 7.185 MW (chiếm 33,2%), các nguồn điện do các doanh nghiệp khác đầu tư là 14.465 MW (chiếm 66,8%) trong đó có các dự án đầu tư theo hình thức IPP. Tính đến tháng 8/2020, các dự án điện IPP đã được đầu tư và đưa vào vận hành có tổng công suất khoảng 16.400 MW/57.900 MW công suất đặt của toàn hệ thống, chiếm tỷ lệ khoảng 28,3%.

“Tuy nhiên, rất nhiều dự án với công suất lớn có trong Quy hoạch điện VII điều chỉnh hoặc đã được bổ sung vào Quy hoạch đang bị chậm tiến độ, một số dự án chưa thể xác định được thời gian vận hành, đã làm ảnh hưởng đến đảm bảo cung cấp điện cho hệ thống”- ông Hoàng Trọng Hiếu – Phó Chánh văn phòng Ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển điện lực cho hay.

Sở dĩ việc phát triển các dự án điện theo hình thức IPP vẫn còn chậm tiến độ, chưa được thúc đẩy, theo các nhà đầu tư IPP, do vướng mắc về thu xếp tài chính. Bởi các dự án này có đặc thù, quy mô công suất và vốn đầu tư rất lớn. Đối với dự án có nguồn vốn tự có của nhà đầu tư thường không có vướng mắc về thu xép vốn, họ đã có ký kết và đảm bảo tính khả thi của nguồn vốn tự có nhà đầu tư. Nhưng với dự án có nguồn vốn vay của tổ chức tín dụng thì lại vô cùng khó khăn.

Ông Ngô Quốc Hội – Tổng giám đốc Công ty CP Nhiệt điện An Khánh – Bắc Giang – lý giải, theo quy định hiện hành tại Luật các Tổ chức tín dụng, các doanh nghiệp bị giới hạn bởi các quy định cho vay đối với một dự án không quá 15% và đối với nhóm khách hàng có liên quan không quá 25% vốn tự có của cá ngân hàng. Với quy định như vậy, nhu cầu vốn vay của Dự án nhà máy điện nói trên thì vay vốn từ ngân hàng trong nước rất khó khăn và không khả thi. Còn đối với nguồn vốn ngân hàng nước ngoài thì điều kiện tiên quyết phải có bảo lãnh của Chính phủ Việt Nam. Trong khi đó, hiện nay, Chính phủ hạn chế bảo lãnh vay vốn đối với các dự án.

Bên cạnh đó, các chính sách hiện không đồng bộ và không công bằng. Bởi thực tế các doanh nghiệp đầu tư theo hình thức IPP không có chính sách để được đảm bảo các khoản ngoại tệ, không được bao tiêu sản lượng điện phát ra hàng năm.“Chúng tôi đã làm việc với 20 tổ chức tín dụng quốc tế, họ đều đặt câu hỏi, nếu cho nhà máy vay, sau này Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) không huy động thì lấy đâu nguồn để trả nợ cho ngân hàng. Nếu EVN mất khả năng thanh toán, thì hợp đồng mua bán điện phải giải quyết như thế nào”- ông Ngô Quốc Hội nói.

Sớm ban hành quy định phù hợp

Để tháo gỡ khó khăn trong việc thu xếp vốn vay cho các dự án IPP, ông Ngô Quốc Hội đề nghị Chính phủ, Bộ Công Thương điều chỉnh giá điện cho EVN tăng cường năng lực cạnh tranh. Đồng thời, cho phép các dự án trong Quy hoạch điện VII hiện tại và Quy hoạch điện VIII được phép vay vốn tại ngân hàng trong nước vượt trần.

“Mong ban hành chính sách bình đẳng, công bằng giữa các dự án BOT và dự án IPP, tránh tình trạng mỗi loại hình đầu tư đều có chính sách khác như hiện nay, dẫn đến ngân hàng cho vay lựa chọn những điều kiện tốt nhất để cho vay. Những dự án không có điều kiện tốt sẽ dừng và xem xét”- ông Ngô Quốc Hội kiến nghị.

Tại hội thảo, các nhà đầu tư IPP cũng bày tỏ mong muốn Chính phủ xem xét tính đặc thù của lưới cho huy động nguồn điện sạch để dành thêm nguồn vốn ưu đãi cho loại công trình lưới này, kéo dài thời gian yêu cầu hoàn vốn, tăng thêm phí truyền tải hợp lý.

Ngoài ra, do tác động của dịch Covid-19 tới toàn cầu và Việt Nam, việc huy động vốn đầu tư, đặt hàng, tiếp nhận, vận chuyển thiết bị của dự án điện, nhất là thiết bị điện gió nhập khẩu về Việt Nam bị ảnh hưởng nặng nề (kéo dài thời gian đơn hàng, thiếu chuyên gia giám sát lắp đặt, nghiệm thu…). Vì vậy, các nhà đầu tư IPP kiến nghị, Chính phủ xem xét điều kiện thực tế, cho phép kéo dài thời hạn áp dụng cơ chế FIT (nhất là đối với cơ chế FIT cho điện gió) thêm 1 đến 2 năm…

Kết luận hội thảo, Thứ trưởng Hoàng Quốc Vượng khẳng định: Đảng và Nhà nước có quan điểm và định hướng, mục tiêu nhất quán về khuyến khích mọi nguồn lực từ các nhà đầu tư tư nhân trong và nước ngoài theo các hình thức đầu tư trực tiếp, liên doanh, hay hợp tác công tư (PPP)… tham gia phát triển các dự án điện độc lập IPP, sản xuất, kinh doanh trong thị trường điện Việt Nam hiện nay, cũng như trong tương lai tới.

Ban chỉ đạo Quốc gia về Phát triển điện lực, Bộ Công Thương cũng như các bộ, ngành liên quan đang khẩn trương cập nhật tình hình, hoàn thiện các văn bản hướng dẫn, các đề xuất với cấp thẩm quyền để ban hành các quy định pháp luật nhằm tạo điều kiện để thúc đẩy phát triển các dự án IPP. Tuy nhiên, với áp lực nhu cầu điện tăng nhanh, khối lượng các dự án lớn, nhiều vấn đề cấp bách nảy sinh nên đôi lúc thủ tục chuẩn bị và ra văn bản quy định còn chậm hơn tốc độ phát triển trong thực tế.

“Chúng tôi sẽ tiếp thu các quan ngại, tâm tư, các đóng góp thiết thực của các nhà đầu tư, nhà quản lý và chuyên gia để có các giải pháp tốt nhất, nhanh nhất đáp ứng nhu cầu thực tế, tháo gỡ các khó khăn cho các dự án IPP trong phát triển hạ tầng nguồn điện Việt Nam” – Thứ trưởng Hoàng Quốc Vượng nhấn mạnh.

Thu Phương - Bùi Hùng