Tháo điểm nghẽn để thu hút đầu tư BOT giao thông
Cần cơ chế đảm bảo hài hòa lợi ích để huy động nguồn lực phát triển hạ tầng giao thông. Ưu tiên phương thức đầu tư PPP, BOT.
Cần cơ chế đảm bảo hài hòa lợi ích để huy động nguồn lực phát triển hạ tầng giao thông. Ưu tiên phương thức đầu tư PPP, BOT.
Tại buổi tiếp xúc cử tri sáng 8/5 tại TP Cần Thơ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cho rằng, cần phải huy động nguồn lực của toàn xã hội để đầu tư hạ tầng giao thông, không thể trông chờ vào ngân sách.
Trước đó, tại cuộc họp thường trực Chính phủ, Thủ tướng yêu cầu Bộ GTVT khẩn trương nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của các bộ, ngành... hoàn thiện tờ trình triển khai thực hiện mục tiêu “đến 2030 cả nước có khoảng 5.000km đường cao tốc ".
Để thực hiện được mục tiêu, cần ưu tiên đầu tư theo phương thức PPP, BOT nhằm huy động đa dạng các nguồn lực (ngân sách trung ương, địa phương, tư nhân), có cơ chế bảo đảm hài hòa lợi ích của các bên liên quan.
Thủ tướng lưu ý, trong quá trình triển khai cần rút kinh nghiệm các đề xuất trước đây làm bế tắc khi triển khai theo phương thức PPP và BOT.
Tuyến BOT cao tốc Hà Nội - Hải Phòng
Trên thực tế những năm vừa qua, BOT đã thu hút được nguồn lực lớn vào phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ, góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội các địa phương trên cả nước. Tuy nhiên, quá trình triển khai các dự án BOT, chính sách còn thiếu rõ ràng.
Một số dự án BOT sau khi được ký kết hợp đồng đầu tư đưa vào khai thác phát sinh nhiều bất cập dẫn đến doanh thu không đảm bảo, nhà đầu tư thua lỗ kéo theo nợ xấu ngân hàng; người dân tập trung phản đối do dự án BOT đặt trạm thu phí sai vị trí gây mất an ninh trật tự…
Hiện cả nước còn 8 trạm thu phí BOT vị trí đặt trạm bất cập, gây khó cho dân gồm trạm thu phí: Bỉm Sơn, QL1 (Thanh Hóa); tuyến Thái Nguyên - Chợ Mới; Km1747 đường HCM qua tỉnh Đắk Lắk; La Sơn - Túy Loan; T2 QL 91; Ninh Xuân QL 26; đường tránh thị xã Cai Lậy; trên QL10 đoạn từ cầu La Uyên đến cầu Tân Đệ.
Ngoài 8 dự án trên vẫn còn nhiều dự án BOT khác bất cập về vị trí đặt trạm nhưng người dân tại địa phương không còn phản đối sau khi chủ dự án BOT có chính sách miễn, giảm phí phù hợp. Ngoài một số dự án có mức tăng trưởng doanh thu tốt thì vẫn còn 26 dự án BOT có số thu thấp hơn so với số thu dự kiến tại hợp đồng dự án.
Theo báo cáo của Tổng cục Đường bộ Việt Nam, trong năm 2020 tổng doanh thu của 62 dự án BOT giao thông thu được số tiền hơn 12.600 tỷ đồng, trung bình mỗi quý thu được hơn 3.000 tỷ đồng. Nhiều dự án hiện nay mức doanh thu rất thấp như: BOT Cầu Bạch Đằng, BOT QL38 BOT cầu Việt Trì – Ba Vì…. chưa biết lúc nào nhà đầu tư mới thu hồi được vốn đầu tư.
Luật PPP có thu hút được đầu tư hạ tầng giao thông?
Hôm 6/5, Bộ GTVT đã ký hợp đồng PPP - hình thức BOT với nhà đầu tư dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông đoạn Nha Trang - Cam Lâm với giá trị hợp đồng hơn 5.500 tỷ đồng.
Để thực hiện đầu tư dự án, ngoài nguồn vốn của nhà đầu tư và vốn vay ngân hàng (của nhà đầu tư) thì nhà nước cũng hỗ trợ ngân sách để thực hiện giải phóng mặt bằng dự án. Phương thức đầu tư này được áp dụng cho tất cả các dự án BOT cao tốc Bắc – Nam phía Đông triển khai trong thời gian tới.
Theo ông Lê Kim Thành, Vụ trưởng Vụ PPP (Bộ GTVT), dự án Nha Trang – Cam Lâm là dự án đầu tiên trong lĩnh vực đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông được tổ chức đấu thầu rộng rãi trong nước, sử dụng phần vốn góp Nhà nước (VGF) để đánh giá tài chính thương mại, được cập nhật quy định chuyển tiếp của Luật PPP và các Nghị định hướng dẫn trong quá trình đàm phán Hợp đồng dự án.
Dự án triển khai khắc phục các tồn tại của các dự án BOT trước đây như đảm bảo sự lựa chọn cho người sử dụng, mức phí dịch vụ sử dụng đường bộ được xác định ngay từ ban đầu sẽ làm giảm rủi ro cho nhà đầu tư vàngân hàng cung cấp tín dụng trong quá trình triển khai thực hiện dự án.
Thứ trưởng GTVT Lê Đình Thọ cho rằng, dự án BOT thành công hay không cần có sự hỗ trợ của các ngân hàng. Chỉ khi phương án tài chính dựa trên lưu lượng phương tiện đảm bảo doanh thu thì mới thu hút được các tổ chức tín dụng cho vay đầu tư dự án.
Được biết sau dự án BOT cao tốc Bắc – Nam đoạn Cam Lâm – Nha Trang, 2 dự án còn lại (Diễn Châu – Bãi Vọt và Cam Lâm – Vĩnh Hảo) cũng sẽ được ký kết.
BOT giao thông phải hài hòa lợi ích giữa nhà nước, nhà đầu tư và người dân
Nghị định 28 quy định về cơ chế quản lý tài chính dự án PPP được ban hành tháng 3/2021, tuy nhiên các nhà đầu tư phản ánh cơ chế chia sẻ rủi ro giữa nhà nước và nhà đầu tư theo nghị định chưa rõ ràng.
Thứ trưởng GTVT Nguyễn Nhật cho biết, Nghị định 28 chưa quy định rõ cách thức xử lý trong trường hợp chậm giao kế hoạch vốn, làm chậm tiến độ giải ngân theo quy định tại hợp đồng dự án PPP.
Trong quá trình đàm phán hợp đồng dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông, một số nhà đầu tư yêu cầu phải tính lãi nếu nhà nước chậm giải ngân vốn nhà nước. Tuy nhiên Nghị định 28 ban hành đã không bổ sung quy định chi tiết cách xử lý trong trường hợp vốn nhà nước chậm.
Chỉ khả thi khi hài hòa lợi ích
Ông Nguyễn Văn Thanh, nguyên Phó tổng cục trưởng Tổng cục Đường bộ cho rằng, để thu hút được nguồn lực đầu tư BOT giao thông nhà nước cần sòng phẳng thực hiện các cam kết với nhà đầu tư, đảm bảo hài hòa lợi ích nhà nước, nhà đầu tư và người dân.
Trước khi đầu tư dự án phải lấy ý kiến đông đảo người dân. Tránh tình trạng các dự án BOT trước đây khi đầu tư xong đưa vào thu phí gây bất cập dân lại tập trung phản đối .
“BOT đầu tư phải để người dân có sự lựa chọn, tránh tình trạng đặt trạm thu phí tại con đường độc đạo gây gây bức xúc cho dân”, ông Thanh nói.
Đầu tư BOT giao thông phải để cho người dân có sự lựa chọn
Theo ông Nguyễn Văn Thế, Phó Chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư CTGT đường bộ Việt Nam (VARSI), để thu hút được nhà đầu tư thì dự án phải đảm bảo tính khả thi. Khi lập dự án phải tính toán lưu lượng và mức doanh thu sát với thực tế. Tránh tình trạng tính lưu lượng quá cao nên khi đưa dự án vào khai thác lưu lượng không như kỳ vọng dẫn đến doanh thu sụt giảm, đẩy nhà đầu tư và ngân hàng vào thế khó.
Ngoài ra, để dự án bảo đảm phương án tài chính thì những cam kết góp vốn của nhà nước tại các dự án BOT cần phải giải ngân theo đúng tiến độ. Lộ trình tăng phí cũng phải đảm bảo theo cam kết hợp đồng dựa vào mức tăng CPI để dự án đảm bảo tính khả thi.
