Thành trì bảo vệ ông Trump trước luận tội không còn bất khả xâm phạm

Dẫn đầu bởi bà Liz Cheney, dân biểu bang Wyoming và là con gái cựu Phó tổng thống Dick Cheney, nhóm 10 hạ nghị sĩ đảng Cộng hòa đã bỏ phiếu ủng hộ luận tội Tổng thống Donald Trump vào ngày 13/1.

Điều khoản luận tội do phe Dân chủ đệ trình, cáo buộc ông Trump "kích động nổi loạn" dẫn đến cuộc tấn công nhắm vào Điện Capitol ngày 6/1.

Người ủng hộ ông Trump tràn vào tòa nhà quốc hội nhằm ngăn chặn công nhận kết quả bầu cử. Vụ việc khiến 5 người thiệt mạng và hàng trăm người bị điều tra.

Bà Liz Cheney là thành viên duy nhất trong nhóm lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Hạ viện ủng hộ luận tội. Tổng cộng 197 hạ nghị sĩ Cộng hòa vẫn bỏ phiếu chống.

Hạ nghị sĩ Liz Cheney là nhân vật cấp cao "số 3" của đảng Cộng hòa tại Hạ viện. Ảnh: AP.

Không còn lòng trung thành tuyệt đối

Với quyết định của bà Cheney cùng 9 đồng nghiệp, đảng Cộng hòa đã không còn duy trì sự thống nhất tuyệt đối nhằm bảo vệ ông Trump trước nguy cơ bị phế truất như cuộc luận tội vào tháng 12/2019.

"Chưa từng có tổng thống Mỹ nào phản bội lại chức vụ của mình và lời thề với hiến pháp một cách nghiêm trọng như vậy", bà Cheney nhấn mạnh trong thông cáo đêm 12/1, tuyên bố sẽ bỏ phiếu luận tội Tổng thống Trump.

Trong bộ sậu lãnh đạo đảng Cộng hòa ở Hạ viện, con gái cựu Phó tổng thống Dick Cheney là tiếng nói hiếm hoi mạnh mẽ chỉ trích việc ông Trump thách thức kết quả bầu cử năm 2020. Việc bà công khai ủng hộ cuộc luận tội đã gây chấn động tại quốc hội, theo AP.

Hạ nghị sĩ này cáo buộc ông Trump đã tập hợp người biểu tình và châm ngòi cuộc tấn công vào Điện Capitol ngày 6/1. Bà nhận định mọi diễn biến nghiêm trọng trong ngày định mệnh đó đều do Tổng thống Trump gây nên.

Bà Cheney nhấn mạnh Tổng thống Trump với quyền hành của mình đáng lẽ đã có thể lập tức ngăn chặn bạo lực. Ông có thể yêu cầu người biểu tình dừng cuộc bạo loạn.

"Ông ấy quyết định không làm điều đó", bà viết.

Chín hạ nghị sĩ còn lại trong đảng Cộng hòa ủng hộ luận tội gồm John Katko (bang New York), Adam Kinzinger (Illinois), Anthony Gonzalez (Ohio), Fred Upton và Peter Meijer (Michigan), Jaime Herrera Beutler và Dan Newhouse (Washington), Tom Rice (South Carolina) và David Valadao (California).

Quyết định của Tom Rice gây nhiều bất ngờ vì quận bầu cử mà ông đại diện có mức ủng hộ rất cao cho Tổng thống Trump trong cuộc bầu cử năm 2020. Khi lưỡng viện họp công nhận kết quả bầu cử, Tom Rice cũng tham gia nhóm phản đối công nhận phiếu đại cử tri ở Arizona và Pennsylvania.

"Tôi đã ủng hộ tổng thống xuyên suốt 4 năm. Tôi đã vận động cử tri cùng ông ấy và 2 lần bỏ phiếu cho ông ấy. Tôi không thể biện minh cho thất bại thảm hại lần này", ông tuyên bố sau khi bỏ phiếu ủng hộ luận tội.

Ông Rice không khẳng định bài phát biểu của Tổng thống Trump vào trưa 6/1 dẫn đến cuộc tấn công tòa nhà quốc hội. Tuy nhiên, ông đồng tình với các cộng sự rằng "bất kỳ ai có lý trí" cũng có thể nhận thấy nguy cơ leo thang bạo lực.

"Nếu không có hồng ân của chúa và máu của cảnh sát quốc hội, con số thương vong sẽ còn cao hơn rất nhiều", ông nói.

Tom Rice cũng thất vọng khi Tổng thống Trump không mảy may hối hận về cuộc bạo loạn và cũng không yêu cầu người ủng hộ ông giảm căng thẳng. Phải đến sau cuộc bỏ phiếu luận tội, Nhà Trắng mới công bố đoạn video Tổng thống Trump lên án vụ tấn công và kêu gọi tôn trọng chuyển giao quyền lực hòa bình.

Ông Trump phủ nhận các phát ngôn của mình kích động người biểu tình tấn công Điện Capitol vào ngày 6/1. Ảnh: Reuters.

"Quốc hội phải buộc ông Trump chịu trách nhiệm"

Theo Hạ nghị sĩ John Katko, một cựu công tố viên liên bang, viễn cảnh Tổng thống Trump "kích động vụ tấn công mà không gánh chịu hậu quả" sẽ trở thành "mối đe dọa trực diện đối với tương lai nền dân chủ" tại Mỹ.

"Khi tổng thống cố tình cổ xúy những thuyết âm mưu vô căn cứ cho rằng bầu cử gian lận, ông ấy đã tạo ra môi trường nguy hiểm cho thông tin sai lệnh, việc tước quyền cử tri và chia rẽ", Katko chỉ trích ông Trump.

Hạ nghị sĩ bang New York nói ông Trump đã đẩy "vô số sinh mạng vào cảnh nguy hiểm" khi không chịu kêu gọi người biểu tình rút lui vào ngày 6/1.

Các hạ nghị sĩ Peter Meijer, Adam Kinzinger và Jaime Herrera Beutler thì cáo buộc ông Trump đã phản bội lời thề tổng thống, sử dụng quyền lực của mình tại nhánh hành pháp để tấn công nhánh lập pháp trong chính quyền Mỹ.

Trong khi đó, Hạ nghị sĩ Upton nói cá nhân ông "không còn lựa chọn nào khác" ngoài ủng hộ luận tội vì ông Trump một mực phủ nhận trách nhiệm trong vụ bạo loạn.

Phát biểu ngày 12/1 trên đường đến Texas, ông Trump tuyên bố những phát ngôn của mình trước cuộc bạo loạn là hợp tình hợp lý hoàn toàn. Theo ông Upton, tuyên bố này đã là tín hiệu báo động đối với những ai "ủng hộ các quy tắc dân chủ cốt lõi của đất nước và đã thề trước hiến pháp".

"Quốc hội phải buộc Tổng thống Trump chịu trách nhiệm, gửi thông điệp thật rõ rằng đất nước sẽ không làm ngơ trước bất kỳ hành động nào đe dọa sự chuyển giao quyền lực hòa bình", ông nhấn mạnh.

Sau cuộc luận tội ở Hạ viện, ông Trump sẽ đối diện phiên tòa ở Thượng viện. Phe Cộng hòa vẫn tạm nắm thế đa số tại cơ quan lập pháp này, cho đến khi 2 thượng nghị sĩ tân cử của đảng Dân chủ từ bang Georgia nhậm chức. Trong cuộc luận tội năm 2019, chính ưu thế đa số của đảng Cộng hòa tại Thượng viện đã giúp ông Trump được miễn tội dù phiên tòa không triệu tập nhân chứng.

Tình cảnh hiện nay đã thay đổi rất nhiều. Truyền thông Mỹ tiết lộ Thượng nghị sĩ Mitch McConnell, lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Thượng viện, đang rất không hài lòng với ông Trump. McConnell cho rằng ông Trump có trách nhiệm trong cuộc bạo loạn ngày 6/1 và thất bại của đảng Cộng hòa ở Georgia, theo các nguồn tin tiết lộ với AP.

Đến ngày 13/1, ông McConnell vẫn chưa quyết định ủng hộ hay phản đối phế truất Tổng thống Trump trong phiên tòa luận tội. Tuy nhiên, phiên tòa nhiều khả năng chỉ diễn ra sau khi tổng thống đắc cử Joe Biden nhậm chức vào tuần sau.

Ít nhất 2 thượng nghị sĩ Cộng hòa đã công khai phản đối ông Trump, yêu cầu tổng thống từ chức hoặc sẽ bỏ phiếu phế truất. Thượng nghị sĩ Ben Sasse cũng nói đang cân nhắc ủng hộ luận tội. Thượng nghị sĩ Mitt Romney, cựu ứng viên tổng thống năm 2012, từng bỏ phiếu phế truất ông Trump vào năm 2019.

Việc phế truất chỉ diễn ra khi điều khoản luận tội nhận được sự tán thành của 2/3 Thượng viện. Phe Dân chủ cũng muốn tổ chức bỏ phiếu cấm ông Trump tranh cử cho mọi vị trí công quyền trong tương lai.

Các nghị sĩ sơ tán khi người biểu tình đập phá ở Điện Capitol Hỗn loạn khiến cuộc họp chứng nhận kết quả bầu cử ở Điện Capitol bị gián đoạn. Các nghị sĩ Mỹ được cảnh sát sơ tán từ tầng lầu xuống sảnh.

Thanh Danh