Thành Babylon thời cổ đại xa hoa thế nào?

Khi Vua Alexander đặt chân đến, Babylon đã là một thành quốc đồ sộ hơn hai nghìn năm tuổi. Theo truyền thuyết, nó được xây dựng vào thời xa xưa bởi Nữ hoàng Semiramis, người đã cho xây những con đê lớn để kiểm soát nước lũ thường xuyên của sông Euphrates từ phía Bắc.

Nhà sử học Herodotus đã mô tả thành quốc này có hình dáng vuông vức, mỗi cạnh dài hơn mười ba dặm, chu vi đạt đến con số đánh kinh ngạc là hơn năm mươi dặm, nhưng con số thực tế chắc chắn nhỏ hơn. Một con hào sâu đánh dấu ranh giới thành quốc nằm ngay dưới chân bức tường thành được cho là có bề rộng lên đến hơn hai mươi mốt mét và cao hơn chín mươi mét.

Tranh mô phỏng Babylon thời cổ đại. Ảnh: Freepik.

Tường thành dày đến nỗi mặt trên của bờ tường thành là con đường rộng đủ cho một cỗ chiến xa tứ mã có thể chạy qua. Lối vào thành bao gồm một trăm cánh cổng bằng đồng, trong đó lộng lẫy nhất là Cổng Ishtar được làm từ hàng trăm viên gạch men xanh lam được trang trí hình những con bò và rồng vàng, tất cả đều được bao quanh bằng các dải trang trí và hoa hồng rực rỡ.

Sông Euphrates chia thành Babylon ra thành hai nửa nhưng giữa chúng có một cây cầu nối. Không giống các tòa thành cổ đại khác phát triển bừa bãi qua nhiều thế kỷ, Babylon có một mạng lưới đường phố thẳng tắp chạy song song hoặc vuông góc với con sông. Hàng nghìn ngôi nhà sau bức tường thành đều cao từ ba đến bốn tầng xen kẽ các nhà xưởng và cửa hàng bán đủ mọi thứ từ lụa Trung Hoa đến hổ phách biển Baltic.

Phía Đông thành có lớp tường thành thứ hai bao bọc cung điện hoàng gia và một lớp nữa bảo vệ ziggurat trung tâm - một dạng kim tự tháp có đường dốc trượt, và bên trong là đền thờ thần Bel-Marduk, vị thần tối cao của Babylon. Ziggurat cao đến nỗi các kiến trúc sư đã phải đặt một chỗ nghỉ chân giữa đường cho những người hành hương khi họ leo lên.

Trên đỉnh kim tự tháp là đền thờ mà chỉ các thầy tư tế mới được phép vào. Bên trong là một chiếc giường lớn được phủ lên một lớp vải tốt nhất, bên cạnh là một chiếc bàn bằng vàng. Thế nhưng, không giống như những đền thờ khác, nơi này lại không đặt bức tượng của vị thần nào. Không có một ai được ngủ trên chiếc giường đó ngoại trừ một nữ nhân được tuyển chọn theo cách đặc biệt, được cho là sẽ trở thành vợ của thần Bel-Marduk trong đêm đó.

Hơn một nghìn năm trước, thành phố nằm dưới quyền cai trị của Hammurabi, người đã soạn ra một bộ luật vô cùng nổi tiếng cho thần dân của mình tuân theo. Những lề luật ấy có sức ảnh hưởng to lớn đến nhiều nền văn minh Cận Đông1 trong nhiều năm sau đó. Trên một tấm bia đá bên dưới bức tượng thần mặt trời Shamash có khắc rất nhiều điều mà người dân phải tuân thủ. Công lý là một điều rất đơn giản và khắc nghiệt dưới thời Hammurabi:

Nếu một người làm mù con mắt của một người khác thì cũng sẽ bị lấy đi một con mắt - Mắt đền mắt.

Nếu một người làm gãy chiếc răng của một người khác thì cũng sẽ bị lấy đi một chiếc răng - Răng đền răng.

Nhưng cũng có một mức độ nhân từ: “Nếu người vợ bị bắt quả tang ngoại tình, người vợ và nhân tình sẽ bị trói lại và ném xuống sông cho đến chết. Nhưng nếu người chồng muốn tha cho vợ mình, nhà vua có thể chấp thuận.”

Vương quốc của Hammurabi sau đó đã nhường chỗ cho Đế quốc Assyria, rồi đến thời Tân Babylon dưới sự trị vì của các vị vua như Nebuchadnezzar, vị hoàng đế vĩ đại đã giúp thành phố lấy lại vinh quang trước khi vùng Lưỡng Hà rơi vào tay người Ba Tư. Quân xâm lược từ phía Đông này đã khiến người dân vô cùng căm phẫn vì đã xúc phạm đến tôn giáo cổ xưa của Babylon.

Giống như đối với Ai Cập, người Ba Tư coi thành quốc Babylon giàu có chẳng khác gì một kho chứa của cải để cho họ cướp bóc. Vua Xerxes của Ba Tư đã dỡ bỏ một bức tượng vàng nguyên khối thần Bel-Marduk trong đền thờ, giết chết vị tư tế cố gắng ngăn cản và nung chảy tượng vàng thành tiền xu làm lương bổng. Ông đã xúc phạm người Babylon hơn thế bằng cách phá hủy ngôi đền thờ sau khi một cuộc nổi dậy diễn ra trong thành phố. Sau cùng ngôi đền rực rỡ huy hoàng cũng chỉ còn là một đống đổ nát.

Philip Freeman/Bách Việt Books-NXB Dân Trí