Thách thức 'già trước khi giàu' tại Việt Nam là rất thực tế

Đề nghị cơ chế đặc thù phát triển cơ sở dưỡng lão ngoài công lập

Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Trần Thị Hiền (Ninh Bình) cho rằng, dân số Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa, dự báo đến 2036 trở thành dân số già và đến 2049 là "siêu già". "Đặt bên cạnh mục tiêu đến năm 2045 nước ta trở thành nước thu nhập cao thì có thể thấy thách thức "già trước khi giàu" là rất thực tế, sẽ tạo áp lực rất lớn đối với cả ngân sách nhà nước và nguồn lực xã hội cho các vấn đề về chăm sóc y tế, bảo đảm an sinh, chuẩn bị hạ tầng xã hội phù hợp với người cao tuổi, đặc biệt là việc phát triển các cơ sở dưỡng lão, chăm sóc người cao tuổi chuyên nghiệp", bà lo ngại.

Quang cảnh hội trường.

Theo đại biểu, trong bối cảnh nguồn lực đầu tư công có hạn thì đẩy mạnh xã hội hóa, thu hút nguồn lực tư nhân phát triển dịch vụ chăm sóc người cao tuổi là yêu cầu khách quan, cấp thiết và mang tính chiến lược. Tuy nhiên, qua nghiên cứu hồ sơ và 2 dự thảo nghị quyết, bà nhận thấy, dự thảo Nghị quyết về cơ chế, chính sách đột phá cho công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân "gần như chưa có chính sách đột phá nào" quan tâm đến việc xử lý "điểm nghẽn" để thực hiện có hiệu quả các chủ trương của Nghị quyết 72 về "Khuyến khích phát triển các cơ sở chăm sóc người cao tuổi", "kết hợp hiệu quả giữa các cơ sở y tế và các cơ sở chăm sóc người cao tuổi"; "thúc đẩy mạnh mẽ sự tham gia của khu vực kinh tế tư nhân, huy động các nguồn lực xã hội trong công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân".

Đồng thời, trong CTMTQG về y tế tuy có Dự án 4 về phát triển cơ sở trợ giúp xã hội nhưng cũng còn những điểm chưa thực sự tương thích với quy hoạch có liên quan và chủ trương xã hội hóa.

ĐBQH Trần Thị Hiền dẫn chứng, hiện nay các cơ sở bảo trợ xã hội mới chỉ đáp ứng 30% nhu cầu; hệ thống công lập hiện nay mới chỉ có 46 cơ sở chăm sóc người cao tuổi trên tổng số 425 cơ sở bảo trợ xã hội (chiếm khoảng 11%); nhiều địa phương chưa có cơ sở chuyên biệt cho người cao tuổi. Trong khi đó, theo quy hoạch mạng lưới cơ sở trợ giúp xã hội thời kỳ 2026 – 2030 thì đến 2030 phải đạt "tối thiểu 90 cơ sở chăm sóc người cao tuổi", gồm cả công lập và ngoài công lập. Như vậy, cần có cơ chế, chính sách thực sự đột phá để thu hút nguồn lực xã hội hóa phát triển khoảng 30 cơ sở chăm sóc người cao tuổi trong 5 năm tới.

Đại biểu Trần Thị Hiền.

Cũng theo Tờ trình của Chính phủ, trong tổng vốn đầu tư giai đoạn 2026 – 2030 thì dự kiến vốn huy động hợp pháp khác chỉ 594 tỷ đồng (chiếm tỷ trọng 0,67%) là quá thấp. Nếu có phương án tính toán về khả năng phát triển các cơ sở dưỡng lão ngoài công lập thì chắc chắn tỷ trọng vốn xã hội hóa không thể ở "mức khiêm tốn" như vậy.

Từ đó, đại biểu đề nghị cần có cơ chế, chính sách ưu đãi về đất đai, mặt bằng để phát triển cơ sở dưỡng lão ngoài công lập. Bởi, nếu trong quy hoạch của các địa phương không có quỹ đất sạch, thuận tiện trong cộng đồng dân cư dành cho phát triển cơ sở dưỡng lão thì sẽ rất khó thu hút đầu tư. Bên cạnh đó, cũng cần có các cơ chế, chính sách đột phá về ưu đãi tín dụng, hỗ trợ lãi suất, thuế thu nhập doanh nghiệp để các cơ sở dưỡng lão chuyên nghiệp trang thiết bị chuyên dụng như xe cấp cứu, vận chuyển bệnh nhân; thiết bị phục hồi chức năng, giường y tế chuyên dụng…

Nhiều máy móc ở trạm y tế "chỉ mang tính chất hình thức"

Về mở rộng quyền lợi chăm sóc sức khỏe và giảm chi phí y tế cho người dân (Điều 1 dự thảo Nghị quyết), ĐBQH Đặng Bích Ngọc (Phú Thọ) đánh giá, đây là chủ trương rất quan trọng để triển khai thực hiện các nội dung mà Bộ Chính trị đã đặt ra tại Nghị quyết 72.

"Theo dự thảo, bắt đầu từ năm 2026 người dân sẽ được khám sức khỏe định kỳ hoặc khám sàng lọc miễn phí ít nhất mỗi năm 1 lần theo nhóm đối tượng và lộ trình ưu tiên. Như vậy, trước mắt, chúng ta tập trung khám sức khỏe định kỳ theo nhóm đối tượng và có lộ trình ưu tiên theo thứ tự. Dự thảo cần quy định thật rõ ràng, cụ thể. Người dân đang rất mong chờ tất cả sẽ được thực hiện khám sức khỏe 1 lần/năm. Điều này đặt ra yêu cầu chúng ta phải có lộ trình chuẩn bị", bà nhận định.

Đại biểu Đặng Bích Ngọc.

Tuy nhiên, đại biểu băn khoăn khi hiện nay mạng lưới y tế cơ sở tại các địa phương còn rất khó khăn, chưa đồng đều; điều kiện về cơ sở vật chất chưa đáp ứng; sự thiếu hụt đội ngũ bác sỹ, nguồn nhân lực... Thực tế thời gian qua, khi Đoàn ĐBQH đi khảo sát việc thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp cho thấy, các trạm y tế xã, phường còn rất nhiều khó khăn về đội ngũ y bác sỹ, cơ sở vật chất trang thiết bị. Có những máy móc, thiết bị đã quá cũ, "chỉ mang tính chất hình thức" để đảm bảo các tiêu chí mà không dùng được, không có bác sỹ sử dụng, rất lãng phí, khó đáp ứng yêu cầu khám chữa bệnh ban đầu cho người dân.

Bà đề nghị, giao Chính phủ tiếp tục ban hành định mức chi, cơ chế phù hợp và có lộ trình thực hiện ưu tiên đầu tư về con người, cơ sở vật chất ở những nơi điều kiện khó khăn. Đồng thời, dự thảo Nghị quyết nên quy định theo hướng phấn đấu từ năm 2026 thực hiện và hoàn thành việc tạo lập sổ sức khỏe điện tử cho toàn bộ người dân. Bởi vì, thực tế hệ thống công nghệ thông tin ở cơ sở khó đáp ứng được ngay yêu cầu thực hiện tạo lập sổ sức khỏe điện tử.

"Dự thảo Nghị quyết nên đưa vào nhóm đối tượng được ưu tiên đầu tiên để thực hiện khám sức khỏe định kỳ từ năm 2026 bao gồm: Nhóm người dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn, các hộ nghèo, hộ cận nghèo, nhóm người yếu thế. Chính phủ nên quy định cụ thể từng nhóm đối tượng và lộ trình ưu tiên cụ thể cho từng nhóm để mọi người dân được tiếp cận với các dịch vụ y tế, đảm bảo công khai, minh bạch, khách quan trong tổ chức thực hiện", ĐBQH Đặng Bích Ngọc kiến nghị thêm.

Quỳnh Vinh