Tập đoàn Trung Quốc muốn đầu tư cao tốc Bắc - Nam

Tuyến cao tốc Bắc - Nam phía đông sẽ nối tiếp cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình đã được đưa vào khai thác - Ảnh: Mai Hà

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng, đây là dự án cần đấu thầu quốc tế rộng rãi, với những điều kiện chặt chẽ để lựa chọn nhà đầu tư đủ năng lực cũng như hợp đồng ràng buộc được trách nhiệm.

Đầu tư EPC hoặc BTO

Theo thông tin từ Bộ GTVT, ngày 7.3, Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Công đã tiếp Tập đoàn Thái Bình Dương (China Pacific Construction Group - Trung Quốc) bàn về tiềm năng hợp tác trong lĩnh vực hạ tầng giao thông. Tại buổi làm việc, ông Nghiêm Giới Hòa, người sáng lập và Chủ tịch Tập đoàn Thái Bình Dương, mong muốn được tham gia vào lĩnh vực hạ tầng giao thông VN theo hình thức hợp tác công tư (PPP), trong đó có dự án cao tốc Bắc - Nam phía đông.

Với dự án đường cao tốc Bắc - Nam, ông Hòa gợi ý có thể đầu tư theo 2 hình thức EPC và BTO, theo đó với hợp đồng tổng thầu EPC (hợp đồng thiết kế, cung cấp thiết bị công nghệ và thi công xây dựng công trình) do đơn vị tự thực hiện từ thiết kế, thi công và chính quyền giám sát đơn vị này.

Với hợp đồng BTO (xây dựng - chuyển giao - kinh doanh), doanh nghiệp tư nhân sẽ đầu tư toàn bộ, sau đó chuyển giao cho chính quyền theo hướng mua lại toàn bộ hoặc mua dần từng phần dự án.

Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Công cho biết trước đó Đại sứ quán VN tại Trung Quốc đã có thư giới thiệu Tập đoàn Thái Bình Dương với Chính phủ VN và các bộ ngành liên quan. Tại buổi tiếp, lãnh đạo Bộ GTVT khẳng định chủ trương đầu tư các đoạn tuyến dự án đường cao tốc Bắc - Nam sẽ thực hiện theo hình thức đấu thầu rộng rãi, minh bạch, không chỉ định thầu.

Với các hình thức đầu tư mà tập đoàn này đề xuất, ông Công cho rằng: “Cần thời gian nghiên cứu thêm, do hình thức đầu tư PPP rất mới tại VN, phải vừa làm, vừa tìm hiểu, điều chỉnh. Tập đoàn Thái Bình Dương với năng lực và kinh nghiệm có thể tham gia đấu thầu một số dự án thành phần của dự án cao tốc Bắc - Nam”.

Trả lời Thanh Niên, lãnh đạo Bộ GTVT cho biết, Tập đoàn Thái Bình Dương ngỏ ý muốn đầu tư “trọn gói”, theo hướng được chỉ định tham gia và sẽ bỏ vốn đầu tư. Tuy nhiên, quan điểm của Bộ GTVT là dự án phải đấu thầu công khai, nhà đầu tư nào đủ năng lực trúng thầu sẽ được giao thực hiện, không chỉ định cho bất kỳ doanh nghiệp nào.

Ràng buộc trách nhiệm ngay trong hợp đồng

TS Nguyễn Xuân Thủy, nguyên Giám đốc Nhà xuất bản GTVT, nhận định nguyên tắc thị trường là đấu thầu công khai, minh bạch, bình đẳng, không có sự phân biệt đối xử với bất cứ nhà thầu nào.

Tuy nhiên, với quá nhiều bài học từ hàng loạt các công trình có sự tham gia của nhà thầu Trung Quốc đều nổi trội nhiều bất cập, hệ lụy, tiêu cực, làm mất lòng tin của người dân VN, Bộ GTVT cần hết sức cẩn trọng trước khi quyết định “bắt tay” với các nhà thầu đến từ quốc gia này. Các nhà thầu Trung Quốc rất thực dụng trong việc đưa những kỹ thuật, ý tưởng không tốt vào công trình với mục đích chính là tạo lãi nhiều cho họ. Họ thường tận dụng được các kẽ hở, dùng các biện pháp ngoại giao tiêu cực để đánh lừa mình, “chen chân” vào các dự án.

Từ những phân tích trên, TS Nguyễn Xuân Thủy đề xuất dù là đấu thầu quốc tế hay đấu thầu trong nước, cần đặt ra 4 tiêu chí, điều kiện cụ thể: Thứ nhất, phải dùng công nghệ tiên tiến, đạt tiêu chuẩn quốc tế nhưng phải áp vào thực tế tại VN, đảm bảo phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng, giao thông, thói quen của người Việt. Thứ hai, đảm bảo giá cả tiết kiệm, tránh lặp lại trường hợp VN làm metro đắt gấp rưỡi thế giới, trong khi về mọi thứ từ giá cả vật liệu, nhân công… tại VN đều rẻ hơn rất nhiều. Thứ ba, tiến độ công trình phải được nêu rõ trong hợp đồng, đảm bảo thực hiện một cách nghiêm túc, chặt chẽ. Cuối cùng, tinh thần trách nhiệm, kỷ luật lao động và tất cả những phát sinh về chất lượng, tài chính.

“Nếu làm hợp đồng một cách chặt chẽ, nghiêm túc, khoa học, dù đấu thầu trong nước hay quốc tế vẫn đảm bảo được chất lượng, giá cả và tiến độ của công trình”, ông Thủy nêu ý kiến.

Đồng tình, một chuyên gia đấu thầu cho rằng tuy dính rất nhiều “vết” từ các dự án giao thông cho đến các dự án nhiệt điện, nhưng các nhà thầu Trung Quốc vẫn dễ dàng liên tiếp trúng thầu tại VN là do họ có lợi thế về giá nhân công rẻ, bỏ giá thấp, các đối thủ khác không cạnh tranh được. Họ cũng có nhiều “chiêu trò” để vượt qua các bước đánh giá kỹ thuật, năng lực.

“Do đó, phải có cơ chế kiểm soát chặt chẽ đối với chủ đầu tư. Quá trình lựa chọn nhà thầu công bố thật công khai, từ hồ sơ mời thầu, kết quả lựa chọn, nguyên nhân thắng thầu… Mọi phát sinh trong quá trình thi công phải làm rõ trách nhiệm của từng bên, xử lý công khai, nghiêm khắc truy cứu trách nhiệm của từng cá nhân. Làm đúng, làm tới nơi tới chốn thì nhà thầu nước nào cũng không dám làm bậy”, vị này nhấn mạnh.

Mai Hà - Hà Mai