Tăng tuổi nghỉ hưu giúp giải tỏa nhiều mặt
Việc tăng tuổi nghỉ hưu không chỉ đảm bảo sự bền vững của quỹ BHXH về lâu dài, rồi vấn đề già hóa dân số, giảm dần khoảng cách về giới… Vì vậy ngay từ bây giờ chúng ta cần sớm hoàn thành lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu.
Lý do cần phải tăng tuổi nghỉ hưu
Hiện nay, Việt Nam đang trong thời kỳ dân số vàng nhưng thực chất thời điểm dân số vàng của Việt Nam cũng bắt đầu chuyển sang giai đoạn từ đang già sang già vào năm 2014. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, cuối năm 2013 đến cuối năm 2018, cả nước chỉ tăng thêm hai triệu lao động, trung bình mỗi năm chỉ tăng thêm 400.000 lao động. Con số này cho thấy, lực lượng lao động Việt Nam không quá dồi dào như các đánh giá thông thường và sẽ thiếu hụt trong tương lai.
Hiện nay, thời gian đóng bảo hiểm xã hội của nam và nữ chỉ bình quân 20 năm, nhưng hưởng cao, đủ để chính người đó hưởng trong khoảng10 năm nhưng những năm còn lại phải lấy quỹ đóng góp bảo hiểm của thế hệ sau chia sẻ cho thế hệ trước. Bởi vậy, một phần việc tăng tuổi nghỉ hưu đề nhằm bảo đảm sự ổn định của quỹ bảo hiểm xã hội trong tương lai.
Mặt khác, điều chỉnh tuổi nghỉ hưu nhằm hướng tới thực hiện các công ước quốc tế về bình đẳng giới. Trong thời gian qua, việc duy trì khoảng cách tuổi nghỉ hưu giữa nam và nữ nhằm phù hợp các đặc điểm thể chất, tâm sinh lý của hai giới. Tuy nhiên, khi tuổi nghỉ hưu của nam và nữ chênh lệch quá lớn sẽ hạn chế cơ hội làm việc và thăng tiến của phụ nữ. Nói về vấn đề này, Chủ tịch Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam Nguyễn Thị Thu Hà cho rằng, vì tuổi nghỉ hưu sớm hơn 5 năm nên cơ hội việc làm và thăng tiến của nữ thấp hơn nam, thời gian tham gia BHXH ngắn, lương cũng thấp hơn nam khiến cuộc sống khi về già của phụ nữ khó khăn hơn. Công ước CEDAW về xóa bỏ các hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ cũng khuyến nghị tuổi nghỉ hưu nam và nữ thu hẹp lại tiến tới bằng nhau.
Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng có những trường hợp ngoại lệ như có những công việc, ngành nghề khó có thể làm việc đến tuổi 60 và 62, nhưng những trường hợp ngoại lệ này vẫn sẽ có những quy định linh hoạt. Bên cạnh đó cũng cần có những chính sách đồng bộ, tổng thể hơn về đào tạo nghề, đào tạo chuyển đổi nghề với một số ngành, nghề có tuổi nghề ngắn...
Từ những phân tích trên có thể thấy, việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu lần này đã được các cơ quan soạn thảo hết sức cân nhắc, thận trọng. Các căn cứ thực tiễn nêu trên cho thấy, vấn đề điều chỉnh tuổi nghỉ hưu đã chọn được thời điểm thích hợp và thực sự là yêu cầu cấp thiết từ thực tiễn. Tuy vậy, việc điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu cũng cần phù hợp quy mô, cơ cấu, chất lượng, thể trạng sức khỏe và tuổi thọ của người lao động Việt Nam, tránh phải điều chỉnh đột ngột lên mức quá cao trong tương lai, bảo đảm góp phần ổn định chính trị - xã hội. Việc điều chỉnh cần có tầm nhìn dài hạn và lộ trình phù hợp với tăng trưởng kinh tế, giải quyết việc làm, thất nghiệp. Đặc biệt, phương án phải không gây tác động tiêu cực đến thị trường lao động, bảo đảm số lượng, chất lượng và cơ cấu dân số; bình đẳng giới; cân đối quỹ bảo hiểm xã hội trong dài hạn…
Cần lựa trọn phương án tối ưu
Dự án Bộ luật Lao động (sửa đổi) đã được đưa ra lấy ý kiến rộng rãi trong nhân dân, được các cơ quan tiếp thu và chỉnh lý sau đó trình Quốc hội thảo luận vào ngày 29/5 vừa qua. Về việc điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu, dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi), Chính phủ đưa ra 2 phương án:
Phương án 1: Quy định tuổi nghỉ hưu của người lao động trong điều kiện lao động bình thường: cứ mỗi năm tăng thêm 3 tháng đối với nam và 4 tháng đối với nữ cho đến khi nam đủ 62 tuổi, nữ đủ 60 tuổi;
Phương án 2: Quy định tuổi nghỉ hưu của người lao động trong điều kiện lao động bình thường: cứ mỗi năm tăng thêm 4 tháng đối với nam và 6 tháng đối với nữ cho đến khi nam đủ 62 tuổi, nữ đủ 60 tuổi.
Đồng thời, dự thảo cũng quy định quyền nghỉ hưu sớm hơn không quá 5 tuổi đối với người lao động bị suy giảm khả năng lao động; làm công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm; làm công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm; và một số công việc, nghề nghiệp đặc biệt; quyền nghỉ hưu muộn hơn không quá 5 tuổi đối với người lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật cao, người lao động làm công tác quản lý và một số trường hợp đặc biệt.
Như vậy, với phương án 1, sau tám năm đối với nam và sau 15 năm đối với nữ; với phương án 2, sau sáu năm với nam và sau 10 năm đối với nữ mới đạt đủ độ tuổi nghỉ hưu này.
Trao đổi với báo chí bên hành lang Quốc hội ngày 29/5, Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho biết, Mục đích của việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu là phải tính đến yếu tố tăng trưởng, việc làm, đảm bảo sự bền vững và căn cứ rất nhiều các mục tiêu khác như đảm bảo sự bền vững của quỹ BHXH về lâu dài, rồi vấn đề già hóa dân số, giảm dần khoảng cách về giới… việc tăng tuổi nghỉ hưu hưu được điều chỉnh dần, theo lộ trình chậm. Nếu theo phương án 1 như Chính phủ trình, đến năm 2028 thì nam giới mới nghỉ hưu ở độ tuổi 62 và đến 2035 thì nữ giới mới nghỉ hưu ở tuổi 60 trong điều kiện lao động bình thường, sức khỏe bình thường.
“Chúng tôi muốn chúng ta hiểu một cách đầy đủ sự cần thiết của tăng tuổi nghỉ hưu và đến lúc này không thể không điều chỉnh tuổi nghỉ hưu. Chúng ta xác định khi điều chỉnh tuổi nghỉ hưu thì việc số một là phải bảo đảm tăng trưởng kinh tế. Thứ hai là phải ổn định công ăn việc làm cho giới trẻ. Không có chuyện người già "tranh chấp" chỗ của người trẻ hay quan chức "giữ ghế" và "đe dọa" đến việc làm của người trẻ. Đây là chúng ta tính cho tương lai, cho thế hệ sau, nếu không điều chỉnh tuổi nghỉ hưu có nghĩa là chúng ta truyền gánh nặng cho thế hệ sau”, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhấn mạnh.