Tăng tính hấp dẫn để thu hút đối tượng mới

Hiện nay đối tượng là nông dân hay người lao động tự do tham gia BHXH tự nguyện còn rất khiêm tốn. Ảnh: internet

Theo thống kê của Ban Thực hiện chính sách BHXH, BHXH Việt Nam, 6 tháng đầu năm, số người tham gia BHXH tự nguyện là 231.206 người, tăng 3.700 người so với năm 2017; số tiền thu BHXH tự nguyện là 565,5 tỷ đồng. Trong đó, đã giải quyết cho 3.432 người hưởng lương hưu hàng tháng, 43 người là thân nhân người lao động hưởng trợ cấp tuất hàng tháng, 3.485 người hưởng BHXH một lần và 202 người hưởng trợ cấp tuất một lần.

Trong vài trăm nghìn người tham gia BHXH tự nguyện là con số rất thấp so với tổng số người trong độ tuổi lao động. Thực tế, BHXH Việt Nam có gần 40.000 đại lý, nhưng đối tượng tham gia BHXH tự nguyện vẫn còn hạn chế. Hầu hết đối tượng tham gia BHXH tự nguyện hiện nay là những đối tượng người lao động đã tham gia BHXH bắt buộc, chưa đủ tuổi nhận lương hưu, còn số nông dân tham gia rất ít.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến diện bao phủ BHXH tự nguyện còn thấp có nguyên nhân do chính sách BHXH tự nguyện chưa linh hoạt, thiếu hấp dẫn. Mặc dù đã có những cơ chế khuyến khích những người tham gia BHXH tự nguyện ở các mức đóng khác nhau nhưng vẫn chưa đủ kích thích người dân tham gia. Thời gian đóng BHXH tự nguyện để đối tượng được hưởng lương hưu quá dài, từ đủ 20 năm đóng BHXH trở lên.

Ông Đào Việt Ánh, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam cho biết, quy định Nhà nước hỗ trợ tiền đóng cho người tham gia BHXH tự nguyện với mức hỗ trợ còn thấp, bằng 30% đối với người tham gia thuộc hộ nghèo; bằng 25% đối với người tham gia thuộc hộ cận nghèo; bằng 10% đối với các đối tượng khác. Có điều không hỗ trợ trên mức đóng BHXH hàng tháng mà hỗ trợ dựa trên mức chuẩn hộ nghèo, do đó chưa có sự khuyến khích người tham gia. Điều này đòi hỏi, cần sự hỗ trợ nhiều hơn từ ngân sách để người dân tin tưởng vào những lợi ích đạt được, từ đó có kế hoạch ngay từ khi còn trẻ để tiết kiệm một quỹ cho chính họ khi về già.

Ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội lý giải, sở dĩ chính sách BHXH tự nguyện chưa hấp dẫn được lao động bởi đang có sự chênh nhau giữa BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện. Nếu như BHXH bắt buộc được hưởng 5 chế độ thì BHXH tự nguyện chỉ được hưởng 2 chế độ dài hạn là hưu trí và tử tuất mà thiếu đi các chế độ ngắn hạn đáp ứng ngay nhu cầu đa dạng trước mắt của người dân về thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp. Nghị quyết 28-NQ/TW về cải cách chính sách BHXH đã đề cập đến giải pháp quan trọng là nghiên cứu, xây dựng gói BHXH ngắn hạn linh hoạt để người lao động có nhiều sự lựa chọn tham gia và thụ hưởng, đáp ứng nhu cầu không chỉ trong dài hạn mà cả trong ngắn hạn.

Tại Kì họp thứ 5 Quốc hội Khóa XIV vừa qua, ông Lợi cũng đã đề nghị Nhà nước phải thay đổi lại cơ cấu hỗ trợ của Nhà nước bằng 30% cho lao động hộ nghèo, 25% cận nghèo và 10% cho hộ khác bằng một cơ cấu cao hơn để khuyến khích đưa lực lượng lao động tham gia vào BHXH tự nguyện để mở rộng đối tượng.

Mặt khác, việc chính quyền một số địa phương chưa thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, tăng cường thực hiện chính sách BHXH nói chung, BHXH tự nguyện nói riêng cũng là nguyên nhân khiến số lượng người tham gia BHXH tự nguyện còn khiêm tốn. Chưa kể, sự phối hợp, vào cuộc của các sở, ngành liên quan ở địa phương với cơ quan BHXH trong việc thực hiện chính sách BHXH tự nguyện còn hạn chế, vẫn coi đây là nhiệm vụ của riêng cơ quan BHXH.

Cũng theo ông Đào Việt Ánh, thu nhập của đại bộ phận nông dân, người lao động tự tạo việc làm rất thấp, không ổn định, chỉ đủ trang trải sinh hoạt hàng ngày, không có tích lũy để tham gia đóng BHXH tự nguyện. Người dân cũng chưa có thói quen tham gia BHXH lúc trẻ để được hưởng lương hưu khi hết tuổi lao động. Một bộ phận người dân không quan tâm nhiều đến chính sách BHXH tự nguyện.

Song, nguyên nhân chính của việc triển khai chính sách chưa hiệu quả là do nhiều người chưa nhận thức đầy đủ về chính sách BHXH tự nguyện, thậm chí, một bộ phận dân cư còn chưa biết có chính sách này.

Nhiều chuyên gia khẳng định, tuy hình thức, phương pháp tuyên truyền có đổi mới bằng việc tăng cường đối thoại chính sách nhưng còn dàn trải, chưa có những chuyên đề tuyên truyền riêng và ưu tiên tiếp cận đối với những lao động tiềm năng như người làm việc theo hợp đồng lao động từ đủ 1 đến dưới 3 tháng.

Theo ông Nguyễn Ngọc Phương, Phó Trưởng đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Bình, muốn BHXH tự nguyện thu hút được nhiều đối tượng mới, một mặt cần tăng tính hấp dẫn trog các chính sách, mặc khác cần tiếp tục mở rộng mạng lưới đại lý bảo đảm mỗi thôn, bản, tổ dân phố đều có điểm thu, có nhân viên đại lý thu; quản lý có hiệu quả hoạt động đại lý; đào tạo, tập huấn cho nhân viên đại lý thu thông hiểu về chính sách, nghiệp vụ, kỹ năng khai thác. Đồng thời, giao chỉ tiêu kế hoạch phát triển đối tượng cho đại lý thu cũng như rà soát, thống kê, phân loại theo tính chất công việc, điều kiện kinh tế gia đình khá, để tập trung tuyên truyền vận động các đối tượng này tham gia BHXH tự nguyện.

Trần Kiên