Tăng cường tiếng Việt cho trẻ: 'Chìa khóa' nâng cao chất lượng giáo dục vùng dân tộc thiểu số

Giờ học của cô, trò Trường Mầm non Luận Thành (Thường Xuân).

Không như HS người Kinh, trước khi đến trường đa số HS người DTTS chưa thể sử dụng được tiếng Việt. Vì vậy, trong quá trình lên lớp, việc giao tiếp thông thường với thầy, cô giáo của các em không chỉ khó khăn mà thậm chí là không thể. Việc nghe giảng những kiến thức bằng tiếng Việt lại càng khó khăn hơn đối với các em. Điều này ảnh hưởng đến tiếp thu và hứng thú học tập của HS. Khó khăn của các em cũng chính là thách thức, trách nhiệm đặt lên vai những người thầy trong quá trình giảng dạy. Là trường MN có gần 60% trẻ là người DTTS nên nhiều năm qua ban giám hiệu, đội ngũ giáo viên Trường MN Luận Thành (Thường Xuân) luôn quan tâm và tăng cường tiếng Việt cho đối tượng HS này. Cô giáo Nguyễn Thị Hương, hiệu trưởng nhà trường cho biết: Phần lớn các em HS người DTTS của trường khi vào nhập học đều chưa biết hoặc chưa nói thạo tiếng Việt. Trước thực tế đó, nhà trường và tổ chuyên môn đã xây dựng kế hoạch tăng cường tiếng Việt cho các em phù hợp với tình hình thực tế nhà trường và địa phương. Trong thực hiện kế hoạch nhà trường đặc biệt quan tâm đến việc tổ chức cho giáo viên là người Kinh được bồi dưỡng và học tiếng dân tộc, bảo đảm cho giáo viên dạy vùng DTTS biết tiếng mẹ đẻ của trẻ để giao tiếp, tổ chức các hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ. Quan điểm chỉ đạo của ban giám hiệu nhà trường là khi dạy trẻ học tiếng Việt giáo viên luôn linh hoạt trong mọi tình huống, rèn cho trẻ tự tin trong giao tiếp tiếng Việt. Tạo cho các nhóm, lớp có nhiều cơ hội học tập và được hoạt động trong môi trường tiếng Việt như, tổ chức các trò chơi ngôn ngữ, các hoạt động giáo dục khác có tăng cường sự giao lưu, giao tiếp bằng tiếng Việt giữa trẻ - trẻ, giữa trẻ - cô và những người xung quanh. Đặc biệt, các đồ dùng đồ chơi trong lớp đều được dán ký hiệu bằng cả tiếng Kinh, tiếng Thái, Mường... Với cách làm trên, sau 1 năm học 100% trẻ DTTS đều phát âm và nhận biết chuẩn tiếng Việt, 100% trẻ chuẩn bị vào lớp 1 đều giao tiếp thông thạo tiếng Việt.

Có thể thấy, khó khăn về giao tiếp tiếng Việt chính là rào cản lớn nhất của các trẻ DTTS khi đến trường. Vì vậy, Sở GD&ÐT luôn chỉ đạo các cơ sở giáo dục linh hoạt, sáng tạo thiết kế môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm; tạo điều kiện cho trẻ nhận biết và phát âm tiếng Việt ở mọi lúc, mọi nơi bằng cách gắn chữ cái lên các thiết bị đồ chơi, đồ dùng... Tổ chức xây dựng không gian phòng học tại các lớp giàu chữ viết tiếng Việt để giúp trẻ có nhiều cơ hội nghe, nói, đọc, viết tiếng Việt, giúp các em có nhiều cơ hội và thuận tiện trong việc kết nối sử dụng tài liệu tiếng Việt trong học tập. Ngoài ra, các cơ sở giáo dục MN cần tích cực đổi mới, tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn, chia sẻ kinh nghiệm tăng cường tiếng Việt cho trẻ em vùng DTTS. Theo đánh giá của Sở GD&ĐT, sau 3 năm thực hiện Đề án “Tăng cường tiếng Việt cho trẻ em MN, học sinh tiểu học vùng DTTS giai đoạn 2016 - 2020, định hướng đến 2025” của Thủ tướng Chính phủ, hiện nay, 100% các cơ sở giáo dục MN đã lồng ghép các nội dung của đề án vào trong chương trình dạy học và điều chỉnh kế hoạch dạy học phù hợp với tình hình thực tế của địa phương; tích cực đổi mới, tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn, chia sẻ kinh nghiệm tăng cường tiếng Việt cho trẻ em MN vùng DTTS. Sở GD&ĐT tổ chức hàng chục lớp tập huấn tại tỉnh và tại các cụm Lang Chánh, Thường Xuân, Quan Sơn, Thạch Thành để các huyện được tham quan, giao lưu, học hỏi kinh nghiệm. Một số huyện như Lang Chánh, Cẩm Thủy, Như Xuân... còn mở lớp dạy ngôn ngữ thứ 2 cho giáo viên người Kinh dạy trẻ em MN vùng DTTS. Cũng từ việc thực hiện đề án, giáo viên đã biết chú trọng xây dựng môi trường giao tiếp tiếng Việt, cho trẻ tập nói tiếng Việt trong các hoạt động phát triển ngôn ngữ và lồng ghép tích hợp ở mọi lúc, mọi nơi; 100% các trường MN có giáo viên là người địa phương và người biết tiếng dân tộc nên chất lượng, phương pháp và kỹ năng dạy trẻ phù hợp, kịp thời và hiệu quả. Đầu mỗi năm học nhiều trẻ DTTS vẫn nói tiếng mẹ đẻ khi đến trường, chưa biết sử dụng tiếng Việt, hoặc sử dụng chưa thành thạo, nhưng sau khi đến trường học 100% trẻ đã biết sử dụng tiếng Việt trong giao tiếp...

Hiện nay, ngôn ngữ sử dụng trong hệ thống giáo dục quốc dân của nước ta là tiếng Việt. Nên, việc tăng cường tiếng Việt cho trẻ MN vùng DTTS có ý nghĩa vô cùng quan trọng, nhằm nâng cao khả năng sử dụng tiếng Việt của trẻ, bảo đảm cho các em có kỹ năng cơ bản trong việc sử dụng tiếng Việt, để hoàn thành chương trình giáo dục MN, tạo tiền đề cho việc học tập, lĩnh hội kiến thức của cấp học tiếp theo và là “chìa khóa” để nâng cao chất lượng giáo dục vùng DTTS. Từ vai trò, ý nghĩa đó, trong giai đoạn tới, ngành giáo dục tỉnh nhà xác định, đẩy mạnh tham mưu với các cấp chính quyền tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, tài liệu, học liệu phục vụ dạy, học tiếng Việt cho trẻ vùng DTTS. Tổ chức bồi dưỡng tiếng mẹ đẻ của trẻ cho giáo viên dạy các nhóm, lớp vùng DTTS. Có giải pháp bố trí đủ giáo viên cho những nhóm, lớp có đông trẻ em vùng DTTS. Đẩy mạnh công tác xã hội hóa giáo dục nhằm huy động các nguồn lực hỗ trợ công tác tăng cường tiếng Việt cho trẻ, đặc biệt quan tâm đến việc vận động gia đình tạo điều kiện để trẻ đi học chuyên cần, thường xuyên sử dụng tiếng Việt ở gia đình và cộng đồng.

Bài và ảnh: Lê Phong