Tác hại của thuốc lá điện tử đến sức khỏe tâm thần

Bên cạnh các tác động đến sức khỏe, hút thuốc lá điện tử còn dẫn đến các rối loạn tâm thần. Tuy nhiên, hầu hết người dùng thuốc lá điện tử đều không có nhận thức về tác hại này.

Gia tăng tình trạng hút huốc lá điện tử ở giới trẻ

Gần đây, Bệnh viện Tâm thần ban ngày Mai Hương tiếp nhận một trường hợp bệnh nhân nam 22 tuổi, đi khám vì các triệu chứng mất ngủ, buồn chán, lo lắng. Trước đó, bạn này đã từng đi khám tại nhiều bệnh viện vì co thắt dạ dày, bồn chồn và đau đầu sau gáy. Trong quá trình khám bệnh, người bệnh có báo cáo việc sử dụng thuốc lá điện tử trong thời gian dài từ khi còn là học sinh phổ thông.

Một trường hợp khác là bệnh nhân nam 16 tuổi, cũng được mẹ đưa đến khám với lý do là “cháu ở nhà và ở trường hay cáu gắt, chẳng nói chuyện với ai, không chịu học hành, nhưng cứ rít 1 hơi trong pot là lại như một người khác trong vài phút rồi lại như cũ”. Đây là vài trường hợp trong số các ca bệnh đến khám tại bệnh viện vì những rối loạn tâm thần liên quan đến việc sử dụng thuốc lá điện tử.

Hiện nay, sử dụng thuốc lá điện tử gia tăng nhanh ở thanh thiếu niên cả ở Việt Nam và trên thế giới. Theo một nghiên cứu tại Việt Nam năm 2020, có 8,35% học sinh học lớp 8-12 có sử dụng thuốc lá điện tử, tăng gấp 40 lần so với năm 2005. Ở các nước khác như Mỹ, tỷ lệ này tăng từ 1,5% năm 2011 lên 20,8% vào năm 2018. Năm 2019, có 40% học sinh ở Mỹ và Canada đã sử dụng thuốc lá điện tử ít nhất 1 lần trong đời.

Bác sĩ khám cho 1 bệnh nhân bị ngộ độc thuốc lá điện tử.

Và những tác hại đến sức khỏe tâm thần

Thuốc lá điện tử được sử dụng thông qua một thiết bị chạy bằng pin làm nóng chất lỏng để tạo ra trạng thái khí-sương mù- khói, có thể hít vào tạo ra cảm giá bắt chước hút thuốc lá. Các chất lỏng có thể là hỗn hợp các dung môi khác nhau với thành phần chính phổ biến nhất là nicotin kèm theo các chất tạo hương vị. Một số trường hợp sử dụng các chất lỏng có chứa các chất tác động tâm thần khác như tinh dầu cần sa (6%) ; tetrahydro-canabinol; hay ma túy tổng hợp.

Việc sử dụng thuốc lá điện tử cũng gây nghiện không thua kém hút thuốc lá truyền thống. Bên cạnh đó, nó còn tiềm tàng nguy cơ gây nghiện cho người xung quanh do phải hít hơi thuốc thụ động. Việc sử dụng thuốc lá điện tử còn kéo theo gia tăng nguy cơ nghiện các chất khác. Những nghiên cứu trong nhóm người sử dụng thuốc lá điện tử còn cho thấy: 50-72% có sử dụng cần sa; 44-58% lạm dụng rượu; 10- 24% có sử dụng chất gây ảo giác; 6-15% sử dụng cocain; 2-6% sử dụng amphetamine.

Những rối loạn cảm xúc phổ biến ở người sử dụng thuốc lá điện tử bao gồm: trầm cảm (6%), rối loạn lo âu (23%), rối loạn stress (17-21%). Các nhà khoa học đã chứng minh việc sử dụng thuốc lá điện tử có liên quan đến giảm lòng tự trọng, làm gia tăng các triệu chứng lo âu và làm giảm khả năng thích nghi với stress. Những cảm xúc tiêu cực, ý nghĩ tự sát cũng đã được báo cáo trên những người sử dụng thuốc lá điện tử.

Hút thuốc lá điện tử gia tăng các rối loạn hành vi như rối loạn tăng động - giảm chú ý; nghiện cờ bạc; các hành vi bốc đồng và xung động; các hành vi phạm pháp.

Phụ huynh cần làm gì?

Đối với lứa tuổi học sinh còn trên ghế nhà trường, bên cạnh những tác hại kể trên thì việc sử dụng thuốc lá điện tử còn kéo theo nhiều tác hại khác. Việc hút thuốc lá điện tử tác động trực tiếp và dài hạn đến khu vực não bộ, đặc biệt là khu vực vỏ não trước trán - khu vực phát triển mạnh ở thời kỳ học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông. Các vùng não này xử lý quá trình nhận thức và cảm xúc, động lực, khả năng lập kế hoạch, sự tập trung chú ý. Chính vì vậy, các em thường có biểu hiện giảm chú ý và tập trung, khả năng đưa ra quyết định kém, thay đổi tính cách và có nhiều hành động thất thường, suy giảm nghiêm trọng khả năng học tập.

Sử dụng thuốc lá điện tử còn là nguy cơ khiến thanh thiếu niên gia nhập các băng nhóm thanh thiếu niên. Việc sử dụng thuốc lá điện tử có thể là một thách thức, hoặc một trào lưu trong các băng nhóm này. Trẻ sử dụng để trải nghiệm và để chứng minh bản thân một cách mù quáng. Điều này gia tăng tình trạng cô lập và bắt nạt học đường, gây nhiều bất ổn trong trường học.

Như vậy, khi biết được những tác hại của thuốc lá điện tử, phụ huynh có thể được trang bị nhiều kiến thức hơn để nói chuyện với con mình. Hãy bắt đầu những cuộc nói chuyện này càng sớm càng tốt bằng cách ngồi xuống và chia sẻ những điều mình biết về thuốc lá điện tử và những nguy hiểm đối với sức khỏe mà chúng gây ra. Hãy cho con của mình biết là chúng ta hiểu những áp lực của trẻ phải đối mặt và lắng nghe chúng, không phán xét. Nếu con của bạn đã nghiện nicotin/ thuốc lá điện tử, hãy đưa con đến các bác sỹ và chuyên gia về sức khỏe tâm thần để được giúp đỡ. Luôn sát cánh cùng con và đồng hành trong quá trình trị liệu của con.

ThS.BS. Nguyễn Khắc Dũng (BV Tâm thần ban ngày Mai Hương)