Tác hại của rượu bia với sức khỏe con người:Những cái chết không báo trước

Ảnh hưởng của rượu bia đến não và thần kinh, tâm thần

Khi tâm trạng buồn chán, nhiều người thường hay tìm đến rượu để giải tỏa, có thể nhất thời rượu giúp bạn giải sầu, nhưng cuối cùng nó càng khiến bạn phiền não thêm. Người ta uống rượu vì sầu, nhưng càng uống lại càng thêm sầu, nhiều người không thoát khỏi vòng xoáy này, chìm sâu trong men rượu mà không thoát ra được. Uống rượu thường xuyên có liên quan với trầm cảm, lo âu và nhiều vấn đề tinh thần khác. Gần 1/3 các ca tự tử là có liên quan đến rượu.

Cồn có ảnh hưởng đến mọi cơ quan trong cơ thể, tất nhiên cũng làm biến đổi não bộ và sự biến đổi này không phải như say xong rồi trở lại như bình thường. Cồn ảnh hưởng đến những chất dẫn truyền thần kinh, theo chiều hướng khiến người đó ngày càng trở nên lo âu, trầm cảm, căng thẳng và đặc biệt là tính cách xấu xa hơn.

Làm teo tế bào não

Chỉ 30 giây sau khi bạn uống chén rượu đầu tiên, chất cồn đã tác động đến não bộ. Nó làm tắc nghẽn con đường mà các hóa chất trong não sử dụng để gửi tín hiệu thần kinh. Kết quả là tâm trạng của bạn sẽ thay đổi, phản xạ bị chậm dần đi và bạn cũng mất khả năng giữ thăng bằng. Rượu cũng tác động đến trí nhớ, bởi vậy nhiều khi bạn không thể nhớ được mình đã làm những gì trong lúc say.

Cảm giác nhức đầu sau khi bạn uống rượu cũng như sáng hôm sau tỉnh dậy đến từ đâu? Đó là việc rượu đã rút nước ra khỏi cơ thể bạn, làm giãn các mạch máu trong cơ thể và trong não. Điều này khiến bạn bị đau đầu.

Ngoài ra, nếu thường xuyên uống nhiều rượu, nó thực sự có thể khiến tế bào trong não bạn teo nhỏ đi. Kết quả là bạn sẽ bị sa sút trí tuệ, suy giảm trí nhớ và khả năng học hỏi. Ngay cả những điều bình thường như giữ nhiệt độ cơ thể hoặc thăng bằng khi đi lại cũng có thể bị ảnh hưởng.

Gây rối loạn giấc ngủ

Khi chất cồn làm chậm não bộ, bạn có thể thấy dễ ngủ. Tuy nhiên, bạn sẽ không thể ngủ ngon theo cách này. Trong giấc ngủ, cơ thể của bạn vẫn tiếp tục hấp thụ và xử lý chất cồn. Bạn sẽ không thể có giấc ngủ sâu, không có giai đoạn ngủ REM tốt.

Đáng tiếc, đó chính là giai đoạn quan trọng nhất của giấc ngủ, giúp cơ thể bạn phục hồi lại các căng thẳng và tổn thương vào ban ngày. Nhiều khả năng, uống rượu rồi đi ngủ sẽ khiến bạn gặp ác mộng. Rượu cũng có thể khiến giấc ngủ của bạn bị gián đoạn vì phải vào nhà vệ sinh.

Tác hại do lạm dụng rượu bia tới cảm xúc, tâm thần

Rượu là chất ức chế, làm đình trệ và gây rối loạn hoạt động của hệ thần kinh trung ương. Khi lạm dụng rượu bia, các chức năng của não như sự phán đoán, tính tự chủ, ý thức về đạo đức hoàn toàn bị ức chế. Khi đó, người uống rượu sẽ trở nên bê tha, nói năng huênh hoang, nói nhiều, không thận trọng trong cử chỉ và lời nói, không biết đúng sai và xấu hổ. Họ sẽ hành động mà người bình thường có lòng tự trọng không cho phép mình làm. Rượu tác động lên hệ thần kinh trung ương khiến người ta không làm chủ được suy nghĩ và hành vi của mình, từ đó dẫn đến những hậu quả khôn lường như bất cẩn trong giao thông, liều lĩnh không kiềm chế trước các tình huống nguy hiểm gây ra TNGT đáng tiếc, đánh đập, chém giết…

Trong chức năng hoạt động của bộ não con người có rất nhiều chức năng khác nhau như: Trí nhớ, tư duy, tri giác, cảm xúc, hành vi... Một người thường xuyên uống rượu, nghiện rượu, lạm dụng rượu sẽ dẫn tới bị suy giảm và rối loạn các chức năng hoạt động của não bộ, dẫn đến suy giảm trí nhớ, suy giảm trí tuệ, rối loạn tư duy, rối loạn cảm xúc và rối loạn hành vi tác phong… Bệnh nhân loạn thần do rượu bị rối loạn tư duy sinh ra các hoang tưởng ghen tuông, hoang tưởng bị hại… Rối loạn tri giác sinh ra có ảo thị, ảo xúc (rối loạn cảm giác trên da). Rối loạn cảm xúc như trầm cảm hoặc hưng cảm, hung giữ không thể kiềm chế, đánh vợ con. Người bệnh mất kiểm soát hành vi dễ gây gổ với mọi người xung quanh, hành hung đánh đập vợ con thường xuyên, tạo ra những vấn nạn bạo hành trong gia đình.

Một điều rất rõ ràng là rượu đã tác động xấu đến hoạt động cảm xúc và hành vi của người uống rượu. Khi người uống rượu trong trạng thái say, ở giai đoạn đầu của say rượu là giai đoạn hưng phấn cảm xúc. Họ nói nhiều, nói luyên thuyên một chủ đề không thể ngăn cản. Nếu ai đó chọc tức hoặc ngăn cản họ dễ nổi khùng, sinh ra chửi nhau, đánh lộn và rất dễ gây ra án mạng vì hành vi thiếu kiểm soát. Đã có rất nhiều vụ việc gây ra trên bàn nhậu, chỉ cần một lời thách đố hay khích bác cũng dẫn đến ẩu đả gây thương tích hoặc án mạng nặng nề. Chúng ta đã chứng kiến bao cảnh bạo lực gia đình khi có ông chồng nghiện rượu, nát rượu mà vợ con liên tục phải chịu những trận đòn roi tàn bạo.

Giai đoạn tiếp theo của say rượu là giai đoạn hưng phấn, người uống tiếp tục uống tăng tửu lượng sẽ dẫn đến giai đoạn ức chế. Người uống say mềm, nằm một chỗ, không nói năng, thậm chí có người dẫn đến tình trạng sảng rượu.

Tác hại của rượu bia đối với gan

Độc hại với gan

Gan là cơ quan nội tạng rất quan trọng của con người. Cũng như tim và thận, chúng ta có thể thiếu lách, thiếu dạ dày nhưng không thể thiếu gan hay tim, thận. Trước hết, uống rượu bia nhiều có thể khiến gan nhiễm mỡ. Những người uống rượu thường xuyên thường có gan nhiễm mỡ, do đó ảnh hưởng đến chức năng gan.

Có một tỷ lệ người uống rượu hình thành các sẹo xơ trong gan rồi dẫn đến xơ gan, một loại tổn thương gan tiến triển, cuối cùng dẫn đến mất hoàn toàn chức năng gan. Bệnh nhân xơ gan cũng bị các biến chứng nguy hiểm đến tính mạng khác như nôn ra máu, nhiễm trùng dịch cổ trướng. 1/3 số người có yếu tố di truyền dẫn đến xơ gan. Cơ chế chính xác của căn bệnh này vẫn chưa được hiểu rõ.

Rượu gây nhiều tác hại trên gan, làm gia tăng tỷ lệ mắc bệnh và tử vong do bệnh gan. Càng uống nhiều rượu và càng uống lâu dài thì càng gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng trên gan. Tổn thương gan do rượu gồm 3 hình thái: (1) Gan nhiễm mỡ (fatty liver), (2) viêm gan do rượu (alcoholic hepatitis), (3) xơ gan do rượu (Alcoholic cirrhosis).

Trong đó, gan nhiễm mỡ là hay gặp nhất, chiếm > 90% các bệnh gan do rượu. Nếu ngừng uống rượu trong giai đoạn này thì bệnh gan nhiễm mỡ có thể khỏi được, tuy nhiên các bệnh nhân này nếu uống nhiều rượu hơn và lâu ngày bệnh sẽ tiến triển thành viêm gan do rượu, viêm gan do rượu có thể gây tử vong nhất là ở những người đã có bệnh gan từ trước và đây được coi là dấu hiệu báo trước của bệnh xơ gan và ung thư gan.

Gan nhiễm mỡ do rượu

Là tình trạng mỡ tích tụ trong các tế bào gan do rượu gây ra làm suy giảm chức năng gan. Quá trình tích lũy mỡ trong gan là do rượu làm giảm quá trình ôxy hóa acid béo ở gan, tăng vận chuyển và este hóa acid béo tạo thành trigliceride, ngoài ra rượu còn làm giảm tổng hợp và bài tiết lipoprotein ở gan.

Khi gan nhiễm mỡ, bệnh nhân thường không có triệu chứng gì mà thường chỉ phát hiện bệnh do tình cờ được kiểm tra bằng siêu âm bụng, một số ít có thể có cảm giác mệt mỏi, đầy hơi, khó tiêu, nặng tức ở vùng hạ sườn phải, xét nghiệm máu có thể có tình trạng tăng men gan, tăng triglyceride. Nếu cai rượu ngay tại thời điểm này gan có thể bình phục hoàn toàn, không gây ra viêm gan và xơ gan.

Viêm gan do rượu

Là tình trạng bệnh lý tổn thương lan tỏa ở gan do rượu gây nên, biểu hiện bởi tình trạng thâm nhiễm tế bào viêm ở gan và hoại tử tế bào gan, lâu dài sẽ dẫn đến xơ gan. Trong giai đoạn này thường không có triệu chứng rõ rệt, đôi khi người bệnh chỉ cảm thấy mệt mỏi, ăn không ngon, cảm giác đầy bụng, khó tiêu, nặng tức vùng hạ sườn phải, đau khớp, đau cơ, ngứa ngáy khắp người hoặc chỉ phát hiện tình cờ qua xét nghiệm máu, qua siêu âm hoặc sinh thiết gan.

Ở giai đoạn này, nếu kịp thời ngưng rượu ngay, ngưng rượu tuyệt đối cũng có thể giúp gan phục hồi hoàn toàn hoặc gần như hoàn toàn.

Xơ gan do rượu

Là giai đoạn cuối của quá trình viêm gan mạn do rượu, trong đó mô gan được thay thế dần bằng các mô xơ làm thay đổi cấu trúc bình thường của gan dẫn đến suy giảm nhiều chức năng quan trọng của gan.

Do gan có khả năng bù trừ rất tốt, chính vì vậy trong giai đoạn đầu các triệu chứng thường không rõ rệt, bệnh nhân vẫn sinh hoạt bình thường, chỉ có vài rối loạn nhỏ cần lưu ý sau đây: Cảm thấy mệt mỏi, chán ăn, ăn không ngon, đầy bụng, khó tiêu, sợ những thức ăn nhiều dầu mỡ, nặng tức ở vùng hạ sườn phải… Trong giai đoạn xơ gan tuy rằng việc điều trị nhiều khó khăn, nhưng nếu được theo dõi và điều trị đúng vẫn có thể cải thiện được các triệu chứng và hạn chế được các biến chứng của bệnh. Thường bệnh nhân sẽ tử vong vì các biến chứng (xuất huyết tiêu hóa, rối loạn đông máu, hôn mê gan, suy thận cấp, nhiễm trùng nặng, suy kiệt nặng, ung thư gan).

Ung thư gan

Là một loại ung thư phát triển từ các tế bào gan, thường phát triển trên nền gan xơ. Giai đoạn đầu khi kích thước khối u còn nhỏ thường không có triệu chứng gì, chỉ có thể phát hiện sớm bằng xét nghiệm máu, siêu âm, CT, MRI.

Giai đoạn muộn hơn kích thước khối u lớn, triệu chứng lâm sàng rõ rệt (mệt mỏi, ăn uống kém, suy kiệt, sụt cân, bụng to ra, vàng da vàng mắt, đau vùng hạ sườn phải, đi cầu ra máu, nôn ra máu...). Ở giai đoạn này, hiệu quả điều trị vô cùng hạn chế. Nếu không điều trị, bệnh nhân ung thư gan sẽ tử vong trong vòng 6 - 12 tháng kể từ khi có triệu chứng đầu tiên. Bệnh nhân thường sẽ tử vong do suy gan nặng dẫn đến hôn mê gan, xuất huyết nặng không cầm được, nhiễm trùng nặng, suy kiệt nặng…

Vì vậy, chủ động phòng ngừa và phát hiện sớm các bệnh về gan là rất cần thiết, đặc biệt ở những người có nguy có cao mắc các bệnh về gan (người thường xuyên uống rượu bia, bị bệnh viêm gan siêu vi...).

Tăng nguy cơ ung thư

Rượu làm tăng nguy cơ mắc một số loại ung thư như vòm họng, thực quản, gan, ruột và ung thư vú. Có lẽ, nhiều người ngạc nhiên về mối liên hệ giữa cồn và ung thư vú, tuy nhiên đã có bằng chứng rất rõ ràng chứng minh mối liên hệ này. Chỉ uống một chai rượu mỗi tuần cũng tăng khả năng mắc ung thư vú lên 10%.

Những đồ uống có cồn như rượu, bia khi vào cơ thể sẽ được giáng hóa ở gan và tạo thành chất độc hại là acetaldehyde, chất này làm tổn thương ADN của tế bào, do vậy làm tăng nguy cơ mắc ung thư. Cồn cũng có kết hợp với các tác nhân gây ung thư khác, ví dụ các chất độc trong thuốc lá, khiến nguy cơ ung thư có thể tăng lên nhiều lần.

Vấn đề tim mạch

Bệnh tim mạch đang là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu hiện nay. Cồn là chất độc và có ảnh hưởng trực tiếp đến cơ tim. Do vậy, khi một người uống rượu, tế bào cơ tim chết và thay vào đó là mô xơ không có khả năng co bóp. Dần dần, các tế bào cơ tim bị thay thế bằng mô xơ không co bóp được, khiến tim yếu và không đủ khả năng tống máu đi nuôi cơ thể.

Tồi tệ hơn, bạn có thể bị suy tim, biểu hiện khó thở, mệt mỏi, loạn nhịp tim và phù chân. Tuy vậy, tim bạn có khả năng tự sửa chữa và bù trừ tốt, nhưng nếu uống rượu thường xuyên thì chính bạn đang làm tan nát trái tim mình. Tùy thuộc và cơ địa của mỗi người, nhưng nhìn chung thì uống hơn 1,2 lít rượu mỗi tuần đối với phụ nữ và 1,8 lít mỗi tuần đối với nam giới sẽ gây tổn thương cơ tim

Những cuộc chè chén say sưa cũng làm tăng khả năng cao huyết áp. Tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ lớn của đột quỵ và nhồi máu cơ tim. Uống rượu cũng ảnh hưởng đến giấc ngủ, do vậy càng làm tăng huyết áp. Những người uống nhiều rượu bia cũng thường có lối sống không lành mạnh, nên càng dễ mắc bệnh tim mạch.

Tăng nguy cơ mắc bệnh thận

Theo Tổ chức Thận của Anh Quốc, thường xuyên uống nhiều rượu làm tăng nguy cơ mắc bệnh thận lên gấp đôi. Thận lọc và thải chất độc ra khỏi dòng máu, rượu làm suy giảm khả năng thực hiện chức năng này của thận. Đồng thời, uống nhiều rượu làm tăng huyết áp, một nguyên nhân phổ biến của bệnh thận.

Chỉ cần một lần quá chén cũng có thể gây suy thận cấp - một tình trạng chức năng thận mất đột ngột do lượng cồn trong máu tăng quá nhanh. Chức năng thận có thể phục hồi nhưng cũng có thể để lại tổn thương mãi mãi.

Viêm tụy

Tụy có hai chức năng nội tiết và ngoại tiết. Tụy tiết các enzyme tiêu hóa và gửi đến ruột non giúp cơ thể chuyển hóa thức ăn, đó là chức năng ngoại tiết. Chỉ khi đến ruột, các enzyme này mới được hoạt hóa thực hiện chức năng của mình. Nhưng khi uống rượu bia, cồn làm rối loạn quá trình này, các enzyme bị hoạt hóa và thực hiện chức năng ngay khi còn ở trong tụy, do đó gây viêm tụy.

Các triệu chứng viêm tụy bao gồm đau bụng, có thể đau dữ dội, buồn nôn, nôn, tiêu chảy, sốt. Một người có thể bị viêm tụy cấp (sau bữa rượu và có triệu chứng nói trên) hay viêm tụy mãn, tức là tụy bị phá hủy từ từ, dẫn đến đái tháo đường và cuối cùng là tử vong.

Thúc đẩy lão hóa da

Các đồ uống có cồn cũng có thể ảnh hưởng đến vẻ ngoài của bạn. Khi ngừng uống chắc chắn bạn sẽ trông trẻ đẹp hơn. Rượu gây lợi tiểu, do đó làm cơ thể cũng như làn da bị mất nước. Điều này có ảnh hưởng ngay tức thì và kéo dài đối với làn da và tóc. Mất nước khiến da khô và tóc xơ dễ gãy, đồng thời uống quá nhiều rượu làm cạn kiệt sắt trong cơ thể, khiến làn da bạn xanh sao, thiếu sức sống, tóc dễ gãy rụng hơn. Cồn làm cạn kiệt vitamin C và vitamin A của cơ thể nên làn da cũng kém hồi phục trước những tác nhân lão hóa của môi trường như ánh nắng và các chất ô nhiễm. Uống nhiều đồ uống có cồn cũng khiến làn da mỏng hơn, do vậy khi nhìn gần sẽ dễ thấy những mạch máu dưới da.

Loãng xương

Uống rượu thường xuyên gây loãng xương, làm xương mỏng, yếu và dễ gãy hơn, đồng thời cũng lâu liền hơn nếu bị gãy. Trong cơ thể luôn xảy ra quá trình hủy xương và tân tạo xương, có sự cân bằng nhất định giữa hai quá trình này. Cồn trong rượu bia ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình tái tạo xương, ức chế sự tân tạo, do đó làm cán cân nghiêng về bên hủy xương. Uống rượu cũng là một một trong những yếu tố được dùng để đánh giá nguy cơ gãy xương.

Ngoài ra, những người thường uống rượu cũng hay bị sai lệch trong chế độ dinh dưỡng (có thể uống nhiều mà ăn ít, hoặc ăn nhiều một số loại đồ ăn khoái khẩu) nên góp phần làm xương yếu và dễ vỡ hơn.

Gây vô sinh và sảy thai

Rượu có thể ảnh hưởng không tốt đến chức năng năng sinh sản của nam giới, nó gây rối loạn cương dương tạm thời. Trong dài hạn, rượu làm giảm nồng độ testosterol, dẫn đến suy giảm khả năng tình dục, gây độc đối với tinh hoàn, do đó làm tổn thương tinh trùng hoặc khiến chúng không “chạy” tới trứng được, nên ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.

Một số nghiên cứu cho rằng uống rượu cũng làm giảm khả năng sinh sản của nữ giới dù là uống lượng nhỏ rượu. Uống nhiều rượu kéo dài cũng ảnh hưởng đến kinh nguyệt hoặc làm ngừng rụng trứng. Những phụ nữ uống nhiều rượu khi mang thai cũng dễ bị sảy hơn

TS. Đỗ Tuấn Anh