Sứt mẻ trong quan hệ Nga - Thổ Nhĩ Kỳ: Cửa hẹp cho hòa bình ở Syria

Thủ lĩnh PND Devlet Bahceli kêu gọi xóa sổ chế độ Bashar Assad ở Syria. Ảnh: Reuters

Dấu hiệu sứt mẻ

Sau cái chết của quân nhân Thổ Nhĩ Kỳ tại Syria, đảng Phong trào Dân tộc (PND) liên minh với đảng Công lý và Phát triển (AKP) của Tổng thống Erdogan, đã tuyên bố cần phải “chỉnh sửa” quan hệ với Mátxcơva.

“Thực tế là Thổ Nhĩ Kỳ nên xem xét lại quan hệ với lãnh đạo Nga” - lãnh đạo PND Devlet Bahceli kêu gọi. Nga đang cố gắng đồng thời kiểm soát Syria và Thổ Nhĩ Kỳ - một ý định không tốt” - Devlet Bahceli khẳng định. “Chúng tôi hy vọng chính phủ sẽ điều chỉnh lại quan hệ với Liên bang Nga” – ông Devlet Bahceli nhấn mạnh.

Ông Devlet Bahceli cho rằng, từ đó đến nay không có kết quả nào từ Astana, Sochi, Geneva (nền tảng cho các cuộc đàm phán về khu định cư Syria) hoặc từ các cuộc tiếp xúc ngoại giao, và không nên mong đợi gì ở Nga. Không dừng lại ở đó, chính trị gia này còn đề nghị Tổng thống Recep Tayyip Erdogan lên kế hoạch tiến hành một cuộc tấn công vào thủ đô Syria. Sau khi đốt cháy Syria, tiêu diệt Idlib, kết liễu số phận của Bashar al-Assad - Devlet Bahceli kêu gọi.

Tuyên bố của nhà lãnh đạo PNA diễn ra trong bối cảnh Thổ Nhĩ Kỳ không ngừng gia tăng các hoạt động quân sự ở tỉnh Idlib (Syria). Trong những ngày qua, ba lần quân đội Thổ Nhĩ Kỳ từ chối các cuộc tuần tra chung đã thỏa thuận trước đó với cảnh sát quân sự Nga ở các khu vực phía Bắc Syria.

Trong khi đó,Thổ Nhĩ Kỳ quyết định tăng cường can thiệp vào hai cuộc xung đột cùng một lúc - Libya và Syria. Bộ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu yêu cầu ngăn chặn các hướng tiến quân của Quân đội quốc gia Libya (LNA) Khalifa Haftar. Đồng thời, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan yêu cầu nhà lãnh đạo Syria Bashar al-Assad ngừng các cuộc tấn công ở tỉnh Idlib. Chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ nhìn thấy lý do làm cho tình hình ở hai nước (Syria và Libya) trở nên trầm trọng hơn, trong đó có cả “yếu tố Mátxcơva”.

Trên thực tế, Thổ Nhĩ Kỳ không thừa nhận Khalifa Haftar ở Libya và Bashar al-Assad ở Syria. Không ít lần ông Erdogan đã tuyên bố rõ rằng Thổ Nhĩ Kỳ không coi Haftar là một nhân vật độc lập, Bashar al-Assad là nhà lãnh đạo Syria. Điều đáng nói là cả ông Bashar al-Assad và Khalifa Haftar đều là những nhà lãnh đạo được Mátxcơva hậu thuẫn. Ankara quá biết điều này. Trong một cuộc họp ngắn trên máy bay trở về từ Pakistan, ông Recep Tayyip Erdogan khẳng định: Mátxcơva đứng sau tướng Libya.

Cùng cuộc họp, ông Erdogan tuyên bố sẽ “không bỏ qua hành động tấn công các đồn bốt Thổ Nhĩ Kỳ ở tỉnh Idlib của Syria”. Trước đó, quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đã tiến vào Idlib của Syria. Ông Erdogan yêu cầu các lực lượng chính phủ Syria rút quân, nếu không sẽ sử dụng vũ lực.

Theo Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Cavusoglu, vào ngày 17/2, phái đoàn Thổ Nhĩ Kỳ đến Nga để thảo luận về tình hình ở Idlib.

Bảo vệ quan hệ Nga - Thổ là hết sức quan trọng

Trong bối cảnh quan hệ Nga - Thổ Nhĩ Kỳ đang đối mặt với nhiều thách thức, Tổng thống Nga V.Putin và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã có cuộc điện đàm vào hôm 12/2 về thực trạng ở Idlib, nơi có nguy cơ xảy ra một cuộc đụng độ trực tiếp quy mô lớn giữa quân đội Syria và quân đội Thổ Nhĩ Kỳ.

Andrei Chuprygin, giảng viên cao cấp Khoa Kinh tế và Chính trị Thế giới - Trường Nghiên cứu Phương Đông (HSE) tin rằng, tình hình sẽ được giải quyết. Thổ Nhĩ Kỳ và Nga đều quan tâm đến việc tăng cường quan hệ lâu dài, và do đó, chính quyền hai nước có đủ trí tuệ để không làm sâu sắc thêm xung đột, ông Andrei Chuprygin hy vọng.

Tuy nhiên, trong những ngày gần đây, các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ một lần nữa đề cập đến sự trợ giúp của NATO, hay nói đúng hơn là người Mỹ và liên minh sẽ đóng góp cụ thể hơn để giải quyết cuộc khủng hoảng ở Idlib. Tổng thống Recep Tayyip Erdogan không loại trừ khả năng sẽ có các cuộc đàm phán với Tổng thống Mỹ Donald Trump về chủ đề Idlib. Thực tế thì người Mỹ đã cử một phái đoàn do đặc phái viên Hoa Kỳ về Syria James Jeffrey tới Ankara và ông này lập tức bày tỏ sự kính trọng đối với tất cả những “liệt sĩ” đã chết vì vụ tấn công của liên minh Nga - Syria. Người Mỹ không che giấu ý định của họ - tận dụng các mâu thuẫn Nga - Thổ Nhĩ Kỳ để ít nhất là khôi phục một phần ảnh hưởng ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Một bài viết trên tờ “Vzglyad” (Tầm nhìn) đặt câu hỏi: Nga có thực sự cần phải đợi một lần nữa cú đấm từ phía sau của Erdogan không?

Còn nhớ vào tháng 11/2015, Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ một chiếc Su-24 của Nga, người Nga đã nhẫn nhịn, không truy cứu để giữ mối quan hệ quan trọng này. Giờ đây, nếu Thổ Nhĩ Kỳ tiến hành một cuộc tấn công quy mô lớn vào quân đội Syria, buộc Nga phải lựa chọn hoặc can thiệp vào chiến sự hoặc từ chối giúp đỡ Syria, để họ một mình với Thổ Nhĩ Kỳ thì câu chuyện sẽ về đâu?

Điều đó là không thể - Bài bình luận trên tờ “Vzglyad” của Nga khẳng định. Mấy năm qua, Mátxcơva không chỉ mất cả núi tiền của, mà còn đổ máu ở Syria, họ không thể ngồi nhìn cảnh “trớ trêu” này được.

Mặc dù rất quan trọng để kiểm soát phía Bắc Syria và một phần của Idlib, nhưng ông Erdogan sẽ không phải là tất cả. Những tuyên bố kiểu “đao to, búa lớn” của ông cũng là điều dễ hiểu: Tình hình ở Syria rất quan trọng đối với Thổ Nhĩ Kỳ cả về địa chính trị và tình hình chính trị trong nước, chưa kể đó là vấn đề an ninh quốc gia.

Sự kiểm soát hoàn toàn lãnh thổ Syria của ông Bashar Assad là không thể tránh khỏi, nhưng Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ mong muốn việc thực hiện quá trình này càng lâu càng tốt và không ảnh hưởng đến các khu vực biên giới mà nước này coi là quan trọng để duy trì dưới sự bảo trợ của mình. Nói một cách thẳng thắn, ông Erdogan muốn kiểm soát một phần Syria cho đến khi những người tị nạn (và có vài triệu người ở Thổ Nhĩ Kỳ) được trả lại và người Kurd không được vũ trang.

Nga sẵn sàng tính toán với lợi ích của Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng không thể không hiểu được mong muốn của Damascus để nhanh chóng khôi phục sự thống nhất của đất nước. Hiệp định Sochi năm 2018 đã thiết lập sự phân định các phạm vi ảnh hưởng trong cùng một Idlib, nhưng rõ ràng là chúng không thể vĩnh cửu.

Trong lịch sử, Thổ Nhĩ Kỳ và Nga có rất nhiều giao điểm và mâu thuẫn, nhưng cũng có nhiều lợi ích chung và thậm chí nhiều cơ hội để trở nên mạnh mẽ hơn và có ảnh hưởng hơn với nhau. Không hy sinh lợi ích của bạn, mà phối hợp chúng. Không hy sinh chủ quyền của bạn, mà là, củng cố nó với sự giúp đỡ của cả quan hệ song phương và chơi chung trên sân khấu thế giới.

Ông Recep Tayyip Erdogan hiểu rõ điều này và hy vọng quan hệ Nga -Thổ Nhĩ Kỳ vốn tốt đẹp sẽ tốt đẹp hơn sau sóng gió vừa qua. Mối quan hệ này là chìa khóa để mở tất cả các cánh cửa trên con đường tới hòa bình cho Trung Đông nói chung, Syria nói riêng.