Sữa trâu tạo nên 'bà hoàng của các loại pho mát' ở Italia như thế nào?

Được biết đến với hương vị thơm ngon và cách chế biến đa dạng, loại pho mát này được xem là một nguyên liệu không thể thay thế của rất nhiều món đặc sản tại Italia nói riêng, cũng như của miền Địa Trung Hải nói chung.

Không những thế, nếu khám phá về tên gọi và nguồn gốc của mozzarella sữa trâu, chúng ta sẽ được biết thêm rất nhiều điểm thú vị khác từ món ăn được xem như “bà hoàng của các loại pho mát” tại đất nước hình chiếc ủng này.

Mozzarella sữa trâu, đặc sản ngọt ngào của miền nam Italia

Tên gọi độc đáo, cách làm cầu kỳ

Mozzarella là biến thể của từ “mozzare”, nghĩa là “cắt nhỏ” theo ngữ điệu của một số vùng phía nam Italia. Từ này được đặt dựa trên một trong những công đoạn quan trọng nhất trong quá trình làm mozzarella, đó là cắt một miếng pho mát lớn thành nhiều miếng nhỏ.

Cách làm mozzarella sữa trâu về cơ bản không khác biệt mấy so với các loại mozzarella khác. Đầu tiên, sữa trâu tươi sẽ được tách thành 2 phần đặc và lỏng. Sau đó, phần sữa đặc sẽ được đun sôi và trộn đều với một phần sữa lỏng cùng với tennet (một chất làm đông được chiết xuất từ sữa) ở nhiệt độ từ 33 đến 36 độ C. Đây là quá trình quan trọng nhất, vì nó vừa làm giảm hàm lượng a-xit trong sữa, vừa giúp sữa đặc trở nên mềm dẻo hơn.

Mozzarella sau khi được đun nóng và uốn dẻo

Sau khi đạt được độ dẻo thích hợp, phần sữa đặc sẽ được đem cắt bằng đũa gỗ hoặc thanh kim loại lớn thành các miếng tròn có kích cỡ tương đương quả óc chó. Tiếp đến, những miếng sữa đặc này sẽ được đem xếp trong các khoang chứa đặc biệt, nơi chúng được đun sôi với nước ở nhiệt độ 95 độ C. Khi đun xong, những miếng pho mát mozzarella mới xuất xưởng sẽ được đúc khuôn bằng tay thành nhiều kiểu dáng khác nhau.

Mozzarella sữa trâu có bề ngoài mềm mịn, không những có hương vị ngọt dịu hơn các loại mozzarella khác, mà còn rất giàu đạm, canxi, muối khoáng, sắt cùng nhiều loại vitamin. Chúng thường được dùng để làm gia vị cho các loại pizza, mỳ ống và món salad Caprese.

Một đĩa salad Caprese với các miếng mozzarella sữa trâu

Truyền thống kéo dài hàng thế kỷ

Nhiều tư liệu cho rằng, mozzarella xuất hiện lần đầu vào thế kỷ 12, từ những tu sĩ dòng Benedict tại Capua, một thị trấn nằm ở tỉnh Caserta thuộc vùng Campania phía nam Italia. Họ thường sản xuất một loại pho mát từ sữa bò và đặt tên chúng là “mozzare”.

Đến thế kỷ 13, các hộ chăn nuôi gia súc lấy sữa ở Campania được cho là đã bắt đầu làm mozzarella từ sữa trâu để tiêu thụ tại địa phương, do sữa trâu hồi đó có giá thành rẻ hơn so với sữa bò và sữa dê.

Cuốn sách “L' arte Et Prudenza D'un Maestro Cuoco” (tạm dịch: Nghệ thuật và sự thận trọng của một đầu bếp bậc thầy), xuất bản năm 1570 của Bartolomeo Scappi, được cho là tài liệu chữ viết đầu tiên trên thế giới nhắc đến món mozzarella sữa trâu. Bartolomeo Scappi là một đầu bếp danh tiếng thời Phục hưng, từng phục vụ các món ăn cho hai đời Giáo hoàng Pius của Vatican.

Đầu bếp Bartolomeo Scappi, người đầu tiên viết ra khái niệm "mozzarella sữa trâu"

Suốt nhiều thế kỷ, mozzarella sữa trâu vẫn được sản xuất với một số lượng khiêm tốn ở vùng Campania, và chủ yếu được phân phối với quy mô địa phương. Phải đến thế kỷ 18, việc tiêu thụ loại pho mát này mới bắt đầu tăng mạnh và phát triển khắp miền nam Italia, khi nhiều nông trường lớn bắt đầu chuyển sang dùng sữa trâu để sản xuất mozzarella. Nông trường Bourbon Royal, nằm gần cung điện Carditello ở thành phố Napoli, thậm chí còn nuôi hẳn một đàn trâu để cung cấp sữa làm mozzarella cho riêng mình trong thế kỷ 18.

Việc sản xuất mozzarella sữa trâu tiếp tục phát triển trong các thế kỷ sau và trở thành một phần quan trọng của ngành nông nghiệp-chăn nuôi tại Campania. Vào năm 1996, mozzarella sữa trâu tại Campania đã giành được chứng nhận về Bảo hộ xuất xứ hàng hóa (PDO) của Liên minh châu Âu, một dấu mốc quan trọng để khẳng định chất lượng và tính chính danh cho thứ đặc sản hảo hạng của địa phương này.

Hành trình đưa trâu vào Italia

Nhắc đến mozzarella sữa trâu, sẽ là một thiếu sót lớn nếu không nhắc đến thứ quan trọng nhất để tạo nên nó – những giống trâu tại Italia.

Dù có rất ít tư liệu về quá trình du nhập trâu lần đầu tiên vào Italia, song theo Hiệp hội Bảo vệ pho mát mozzarella sữa trâu của Campania, người Ảrập là những người đầu tiên giới thiệu giống vật nuôi này tại đất nước hình chiếc ủng, trong quá trình xâm lược đảo Sicily từ năm 827.

Trâu được đưa vào Italia từ rất sớm

Người Ảrập được cho là đã có nhiều ảnh hưởng đối với nền nông nghiệp tại tại Sicily trong thời kỳ cai trị của mình, cho đến khi bị người Norman chinh phạt vào thế kỷ 11. Người Norman sau đó đã tiếp tục đưa con trâu vào Campania và nhiều vùng khác ở phía nam Italia.

Những đàn trâu của Italia từng có thời đứng trước bờ vực tuyệt chủng bởi Đức Quốc xã, khiến cho việc sản xuất mozzarella từng có một thời gian ngắn phải chuyển sang dùng sữa bò. Nhưng sau Thế chiến II, trâu từ Ấn Độ đã được nhập khẩu vào Italia để bổ sung cho các giống cũ. Điều này giúp cho ngành sản xuất mozzarella sữa trâu tại đất nước này được khôi phục và tiếp tục phát triển cho đến ngày hôm nay.

Việt Anh