Sửa đổi Luật Dân quân tự vệ để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới

Thống nhất cao với sự cần thiết sửa đổi luật

Qua thảo luận, các đại biểu đều thống nhất với sự cần thiết sửa đổi Luật DQTV năm 2009. Hiện nay, nhiều chủ trương, quan điểm mới của Đảng, quy định của Hiến pháp năm 2013 liên quan đến DQTV chưa được thể chế và cụ thể hóa. Một số quy định của Luật DQTV chưa thống nhất, đồng bộ với hệ thống văn bản quy phạm pháp luật (QPPL) về quốc phòng và pháp luật có liên quan. Nhiều vấn đề mới phát sinh trên thực tiễn liên quan đến DQTV chưa được điều chỉnh hoặc điều chỉnh chưa đầy đủ, đã bộc lộ nhiều hạn chế, vướng mắc, bất cập về xây dựng, huấn luyện, đào tạo, hoạt động và bảo đảm chế độ, chính sách cho DQTV.

Đánh giá cao việc Bộ Quốc phòng đã rất nghiêm túc tiếp thu, giải trình đầy đủ, chi tiết ý kiến của các bộ, ban, ngành, địa phương, đại biểu Vương Văn Sáng (đoàn Lào Cai) nhấn mạnh: Dự án luật đã được chuẩn bị công phu, thể chế đầy đủ các văn bản của Đảng và cụ thể hóa Hiến pháp năm 2013 liên quan đến DQTV, khắc phục những vướng mắc liên quan đến DQTV trong thời gian qua. Phân tích rõ hơn việc cần thiết phải sửa đổi Luật DQTV, đại biểu Nguyễn Thanh Hiền (đoàn Nghệ An) cho biết, năm 2018 Quốc hội đã thông qua Luật Quốc phòng, trong đó khẳng định DQTV là thành phần của lực lượng vũ trang nhân dân, xác định về vị trí, chức năng của DQTV. Tuy nhiên về tổ chức, nhiệm vụ, chế độ phục vụ và các chế độ chính sách cụ thể của DQTV, Luật Quốc phòng không quy định mà dẫn chiếu theo Luật DQTV hiện hành. Do đó, việc sửa đổi Luật DQTV hiện hành để bảo đảm sự thống nhất với những quy định liên quan trong hệ thống pháp luật, cũng như khắc phục những tồn tại, khó khăn trong quá trình thực hiện Luật DQTV hiện hành là rất cần thiết.

Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Ngô Xuân Lịch trao đổi cùng các đại biểu Quốc hội. Ảnh: QUANG KHÁNH

Bảo đảm chế độ, chính sách cho lực lượng DQTV

Theo đại biểu Tô Văn Tám (đoàn Kon Tum), để thực hiện tốt chủ trương của Đảng, quy định Hiến pháp là xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh, rộng khắp, thì cần bảo đảm điều kiện cho DQTV. Do đó, đại biểu nhất trí khi dự thảo luật bổ sung chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế đối với dân quân thường trực; phụ cấp đặc thù đi biển đối với DQTV khi làm nhiệm vụ trên biển. “Việc này sẽ bảo đảm công bằng giữa các lực lượng và đồng bộ, thống nhất với quy định của Luật Quốc phòng năm 2018 và pháp luật có liên quan về chế độ, chính sách đối với lực lượng vũ trang nhân dân”-đại biểu Tô Văn Tám nhấn mạnh. Còn đại biểu Nguyễn Phi Thường (đoàn Hà Nội) cho rằng, quy định phụ cấp cho lực lượng DQTV làm nhiệm vụ trên biển là cần thiết, phù hợp với tính chất hoạt động quân sự, quốc phòng. Đặc biệt trong tình hình hiện nay, DQTV trên biển có vai trò rất quan trọng trong đấu tranh bảo vệ, khẳng định chủ quyền biển đảo, góp phần xây dựng nền quốc phòng toàn dân gắn với an ninh nhân dân và an ninh trên biển.

Quy định về Chỉ huy trưởng Ban CHQS cấp xã cũng nhận được sự quan tâm của các đại biểu. Đồng tình với quy định như dự thảo luật, đại biểu Dương Tuấn Quân (đoàn Bà Rịa-Vũng Tàu) phân tích, Chỉ huy trưởng Ban CHQS cấp xã là công chức cấp xã; trong tình trạng khẩn cấp về quốc phòng, tình trạng chiến tranh, Chỉ huy trưởng Ban CHQS cấp xã do sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam đảm nhiệm là hợp lý, bởi đây là lực lượng có trình độ, chuyên môn, năng lực lãnh đạo tốt hơn. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị cần quy định rõ khi trường hợp trên xảy ra thì đồng chỉ chỉ huy trưởng là công chức cấp xã sẽ được xếp vào vị trí nào. Còn đại biểu Cầm Thị Mẫn (đoàn Thanh Hóa) cho biết, việc bố trí sĩ quan quân đội đảm nhiệm Chỉ huy trưởng Ban CHQS cấp xã ngay từ thời bình sẽ không phù hợp với tính chất, đặc thù của DQTV là lực lượng vũ trang quần chúng, không thoát ly sản xuất, công tác, điều đó làm chính quy hóa lực lượng này, làm tăng biên chế. Như vậy, sẽ tăng ngân sách để giải quyết chế độ cho lực lượng này.

Giải đáp cụ thể các vấn đề đại biểu Quốc hội quan tâm

Báo cáo giải trình, làm rõ thêm ý kiến của các đại biểu, Đại tướng Ngô Xuân Lịch, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó bí thư Quân ủy Trung ương, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng trân trọng cảm ơn những ý kiến tâm huyết, đầy trách nhiệm của các vị đại biểu Quốc hội.

Nêu cụ thể về các vấn đề đại biểu quan tâm, Đại tướng Ngô Xuân Lịch cho biết, về tên gọi của luật, dự thảo luật quy định tên gọi DQTV là phù hợp với Điều 66 Hiến pháp năm 2013, thống nhất với Điều 23 Luật Quốc phòng năm 2018, kế thừa tên gọi của Pháp lệnh về DQTV năm 1996, Pháp lệnh về DQTV năm 2004 và Luật DQTV năm 2009. Thực tế có tổ chức đơn vị dân quân, đơn vị tự vệ nhưng vị trí, chức năng, nhiệm vụ của DQTV là thống nhất. Lực lượng DQTV là một chỉnh thể không tách rời, trong quá trình thực hiện không vướng mắc tên gọi. Mặt khác, tên gọi DQTV đã quen thuộc, đi vào tiềm thức của người dân Việt Nam qua các thời kỳ. Đề nghị Quốc hội cho giữ nguyên như dự thảo.

Về độ tuổi tham gia DQTV, Đại tướng Ngô Xuân Lịch thông tin, quá trình xây dựng luật đã có những ý kiến đề nghị tăng tuổi tham gia tự vệ ở cơ quan, tổ chức vì số lượng cán bộ, công nhân, viên chức được tuyển vào cơ quan, tổ chức hằng năm rất ít. Bộ Quốc phòng cho rằng, trên thực tế, không phải tất cả cán bộ, công nhân, viên chức, người lao động trong độ tuổi đều được tuyển chọn tham gia tự vệ. Bên cạnh đó, các cơ quan, tổ chức vẫn bảo đảm được nguồn bổ sung cho tự vệ, khắc phục trường hợp thiếu người để tổ chức tự vệ ở một số cơ quan, tổ chức. Dự thảo luật quy định theo hướng kéo dài thời gian tham gia tự vệ đến hết độ tuổi thực hiện nghĩa vụ tham gia DQTV.

Giải đáp ý kiến của đại biểu về việc cần nghiên cứu kỹ việc tổ chức tự vệ trong doanh nghiệp nhằm bảo đảm tính khả thi, Đại tướng Ngô Xuân Lịch nêu rõ: Khoản 2 Điều 17 dự thảo luật quy định điều kiện tổ chức tự vệ là luật hóa Điều 4 Nghị định số 03 của Chính phủ năm 2016 quy định chi tiết và biện pháp thi hành một số điều của Luật DQTV. Theo đó, doanh nghiệp có đủ các điều kiện sau đây thì được thành lập tự vệ: Một là đảm bảo sự lãnh đạo của cấp ủy đảng, sự quản lý của UBND cấp tỉnh, cấp huyện và sự chỉ huy của cơ quan quân sự địa phương các cấp. Đây là điều kiện tiên quyết có tính nguyên tắc vì DQTV là một thành phần của LLVT nhân dân nên phải đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, sự chỉ huy cao nhất của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng. Nếu không bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng thì không tổ chức DQTV. Cùng với đó, doanh nghiệp đã hoạt động từ đủ 12 tháng trở lên, trong thời gian 12 tháng doanh nghiệp đã ổn định và có đủ điều kiện để tổ chức tự vệ. “Quy định này được thực hiện trong thời gian qua và phù hợp với thực tế. Tuy nhiên, tại hội trường, nhiều ý kiến đại biểu đề nghị cân nhắc thời gian doanh nghiệp hoạt động đủ 24 tháng. Ban soạn thảo xin tiếp thu và tiếp tục nghiên cứu”, Đại tướng Ngô Xuân Lịch chia sẻ.

Đại tướng Ngô Xuân Lịch cũng chỉ rõ các điều kiện khác về tổ chức tự vệ. Theo đó, doanh nghiệp có số lượng người thực hiện hợp đồng lao động từ đủ 12 tháng trở lên để tổ chức ít nhất một tiểu đội tự vệ. Điều kiện này quy định về số lượng tối thiểu cho người lao động và doanh nghiệp có đủ tiêu chuẩn để tổ chức đơn vị tự vệ. Doanh nghiệp tổ chức tự vệ theo yêu cầu nhiệm vụ quân sự quốc phòng, đề án kế hoạch tổ chức DQTV của địa phương. Điều kiện này nhằm quy định việc tổ chức tự vệ trong doanh nghiệp được chặt chẽ, tránh tràn lan, bảo đảm sự lãnh đạo của cấp ủy đảng, sự quản lý của UBND và sự chỉ huy của cơ quan quân sự địa phương các cấp. Như vậy, dự thảo luật quy định chung đối với các loại hình doanh nghiệp nếu có đủ 4 điều kiện trên thì được xem xét thành lập tự vệ, đúng với nguyên tắc tổ chức và hoạt động của DQTV.

Làm rõ hơn ý kiến của đại biểu Quốc hội về Chỉ huy trưởng Ban CHQS cấp xã, Đại tướng Ngô Xuân Lịch cho biết, quá trình xây dựng luật, Bộ Quốc phòng trình Chính phủ 2 phương án. Phương án 1, quy định trong tình trạng khẩn cấp về quốc phòng, tình trạng chiến tranh, Chỉ huy trưởng Ban CHQS cấp xã do sĩ quan chính quy của quân đội đảm nhiệm. Phương án 2 quy định Chỉ huy trưởng Ban CHQS cấp xã do sĩ quan chính quy của quân đội đảm nhiệm ngay từ thời bình. Chính phủ lựa chọn phương án 1 vì: Thứ nhất, để thể chế Nghị quyết số 28 của Bộ Chính trị về tiếp tục xây dựng tỉnh, thành phố thành khu vực phòng thủ vững chắc trong tình hình mới. Hoạt động của khu vực phòng thủ trong tình huống khẩn cấp về quốc phòng và chiến tranh đặt dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp của cấp ủy đảng, sự chỉ đạo thống nhất của UBND do chỉ huy trưởng cơ quan quân sự địa phương chủ trì tham mưu và chỉ huy thống nhất LLVT của khu vực phòng thủ, phối hợp với các lực lượng khác sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu. Thống nhất với Điều 16 Luật Quốc phòng năm 2018 là "địa phương có cơ quan thường trực công tác quốc phòng là cơ quan quân sự địa phương cùng cấp".

Đặc biệt, theo Đại tướng Ngô Xuân Lịch, việc thực hiện theo phương án 1 sẽ không làm tăng biên chế. Vì hiện nay cơ bản Chỉ huy trưởng Ban CHQS cấp xã đã được đào tạo trình độ trung cấp, cao đẳng, đại học ngành quân sự cơ sở và được phong quân hàm sĩ quan dự bị, được hưởng chế độ, chính sách theo quy định của pháp luật. Trong tình trạng khẩn cấp về quốc phòng, tình trạng chiến tranh, Chỉ huy trưởng Ban CHQS cấp xã sẽ được gọi vào quân ngũ và trở thành sĩ quan chính quy. Khi hết tình trạng khẩn cấp về quốc phòng, hết tình trạng chiến tranh thì được giải ngũ theo Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam. “Nếu quy định sĩ quan chính quy đảm nhiệm Chỉ huy trưởng Ban CHQS cấp xã ngay từ thời bình sẽ làm tăng 11.162 đồng chí và tăng ngân sách Nhà nước hằng năm, bảo đảm chế độ chính sách cho sĩ quan, làm dôi dư và phát sinh giải quyết chế độ chính sách cho một số công chức đang đảm nhiệm chức vụ Chỉ huy trưởng Ban CHQS cấp xã”, Đại tướng Ngô Xuân Lịch cho biết.

Ngoài ra, theo Đại tướng Ngô Xuân Lịch, việc bố trí sĩ quan chính quy đảm nhiệm Chỉ huy trưởng Ban CHQS cấp xã ngay từ thời bình sẽ không phù hợp với tính chất DQTV là LLVT quần chúng không thoát ly sản xuất, công tác, làm chính quy hóa lực lượng này. Thực tế thời gian vừa qua thực hiện các quy định hiện hành, Chỉ huy trưởng Ban CHQS cấp xã vẫn bảo đảm hoàn thành tốt nhiệm vụ quân sự, quốc phòng và các nhiệm vụ khác ở địa phương. Vì vậy, theo quy định dự thảo luật là để thể chế hóa Nghị quyết số 28 Bộ Chính trị, Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6 khóa XII về một số vấn đề tiếp tục đổi mới, sắp xếp lại tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, thống nhất với khoản 3 Điều 16 Luật Quốc phòng năm 2018 và phù hợp với tình hình thực tiễn đã và đang thực hiện.

Ngoài những nội dung báo cáo giải trình, tại hội trường các đại biểu đã tham gia đóng góp ý kiến về chế độ, chính sách về kinh phí của DQTV, chức năng, nhiệm vụ của DQTV, thẩm quyền quyết định thành lập và giải thể tiểu đoàn tự vệ... Đại tướng Ngô Xuân Lịch khẳng định, Bộ Quốc phòng sẽ phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu, tiếp thu tối đa ý kiến các đại biểu Quốc hội để chỉnh lý, bổ sung vào dự thảo luật theo quy định.

Phát biểu kết luận phiên họp, Phó chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ nhấn mạnh, các ý kiến ĐBQH đều tán thành sự cần thiết ban hành Luật DQTV (sửa đổi). Sau phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ đạo cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra phối hợp với các cơ quan hữu quan nghiên cứu, tiếp thu đầy đủ các ý kiến của đại biểu Quốc hội để hoàn chỉnh dự án, gửi xin ý kiến các đoàn đại biểu Quốc hội trước khi trình Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp thứ tám theo quy định.

NAM TRỰC