Sự thật đằng sau xã hội loài sư tử trong 'The Lion King'

Với công nghệ CGI đỉnh cao, The Lion King phiên bản 2019 của hãng Disney cho khán giả chiêm ngưỡng hình ảnh như thật của những con lợn rừng đầu to, những con hươu cao cổ duyên dáng và những con voi nằm ngủ. Chứng kiến Simba và những người bạn tìm cách giành lại vị trí của mình trong vương quốc, khán giả có thể nghĩ rằng bộ phim là một sự miêu tả chính xác cuộc sống hoang dã ở vùng đồng cỏ châu Phi.

Song đây không phải là một bộ phim tài liệu. Những con sư tử không thống trị các loài động vật khác và chúng cũng không cố gắng trở về sau khi đã rời khỏi đàn của mình. Các nhà động vật học và chuyên gia về sư tử nói rằng Disney đã sáng tạo khá nhiều về tập tính và mối quan hệ xã hội của loài động vật này khi thực hiện bộ phim, theo New York Times.

Mufasa và Simba trong bộ phim The Lion King phiên bản 2019, với công nghệ hình ảnh chân thực và đẹp mắt. Ảnh: Disney.

Trên thực tế, Mufasa sẽ rất sợ vợ

Nếu bộ phim dựa trên những gì diễn ra trong thực tế, cuộc cạnh tranh giữa Mufasa và Scar sẽ không bao giờ diễn ra, và những chú sư tử non như Simba không bao giờ phải rời khỏi lãnh thổ của mình sớm như vậy.

Thực sự thì Mufasa thậm chí sẽ không phải là người đứng đầu của bầy sư tử.

"Luôn luôn là một con cái lãnh đạo bầy sư tử", ông Craig Saffoe, người trông coi các loài mèo lớn ở Vườn thú Quốc gia Smithsonian tại Washington, Mỹ, cho biết. Trên thực tế thì sẽ hợp lý hơn nếu Sarabi, mẹ của Simba, là con đầu đàn. Theo National Geographic, sẽ chính xác hơn nếu tên của bộ phim được đặt là "The Lion Queen".

Mặc dù sư tử đực có vẻ lớn hơn và hung dữ hơn, con cái luôn là con chiếm ưu thế trong bầy, ông Saffoe cho biết. Những con cái sẽ chịu trách nhiệm đưa ra những quyết định quan trọng. Chúng cũng phụ trách phần lớn việc săn bắt và nuôi con. Chúng cũng là người bảo vệ lãnh địa của bầy trước sự xâm nhập của các con cái khác, và quyết định xem có kết nạp một con đực mới vào bầy hay không.

Trong một bầy sư tử điển hình ở châu Phi, sẽ có từ ba đến sáu con cái. Những con cái non sẽ được kết nạp vào đàn từ khi sinh ra, và ở lại cho tới khi chết. Điều này khiến cho những con cái thường có quan hệ ruột thịt với nhau trong một bầy sư tử, thứ làm xã hội loài này trở nên khá mẫu hệ.

Mỗi bầy sẽ có từ hai đến ba con đực trưởng thành sống chung với những con cái. Chúng thường là anh em, hoặc những người bạn mới được kết nạp vào bầy, tạo thành một liên minh để bảo vệ các con cái. Song những con đực sẽ chỉ dành một vài năm gắn bó với mỗi bầy nhất định, thời gian đủ lâu để chúng tạo ra một thế hệ tiếp nối, trước khi tách đàn và đi tìm một bầy mới. Đây là đặc điểm có thể giúp cải thiện đa dạng di truyền trong xã hội sư tử.

Ở ngoài đời, xã hội sư tử mẫu hệ hơn và mỗi bầy sư tử sẽ do một con cái đứng đầu. Ảnh: Vườn thú Quốc gia Smithsonian.

Nếu Disney tuân thủ theo những đặc điểm này, Scar và Mufasa sẽ chung sống hòa bình trong bầy của chúng. "Cực kỳ ít khả năng hai con đực trong một bầy trở nên hiếu chiến với nhau. Có khả năng là Mufasa sẽ là con đực trội hơn so với Scar, nhưng chắc chắn là sẽ có một con cái khác trội hơn cả hai", chuyên gia Saffoe nhận định.

Và Simba sẽ không quay về nhà

Tuy nhiên có một khía cạnh trong bộ phim phản ánh đúng thực tế, đó là tình cảm thân mật mà Mufasa thể hiện với con trai của mình là Simba.

Khi sư tử đực trưởng thành trở về với bầy của mình sau khi đi tuần tra lãnh thổ, chúng thường dành thời gian cho các con non, với rất nhiều hành động thể hiện tình cảm như liếm, cọ đầu và purr (âm thanh rừ rừ khi loài mèo cảm thấy thư giãn). "Điều đó thật sự rất đáng yêu", ông Saffoe nói.

Trong mỗi bầy sư tử, một con cái thường có hai đến bốn con con, tất cả sẽ nhận được sự quan tâm từ cha chúng. Đôi khi sư tử cái chỉ sinh một con con, tạo nên mối quan hệ cực kỳ gần gũi như của Mufasa và Simba.

Song ngay cả khi có nhiều con con, sư tử đực trưởng thành sẽ quan tâm đến tất cả một cách ngọt ngào như nhau. Lý do là khi sư tử cái rụng trứng, chúng rụng nhiều trứng và số trứng này có thể được thụ tinh bởi những con đực khác nhau.

"Những con đực không thể biết được con non nào là của mình, vì vậy chúng quyết định 'Mình sẽ thân thiện với tất cả' như một quy tắc mà ai cũng làm theo", ông Craig Packer, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Sư tử của Đại học Minnesota, cho biết.

Đối với những con đực non, mối quan hệ thân thiết với các bậc phụ huynh sẽ kéo dài cho đến khi chúng lên 2 tuổi. Sau đó thì quá trình dậy thì xảy ra, và lượng testosterone gia tăng khiến chúng trở nên hung hăng, hay cãi cọ và xung đột với cha mẹ.

Vì vậy, nếu Mufasa sống cùng với Simba cho đến khi Simba 2 tuổi, nó sẽ phải đuổi con mình ra khỏi nhà. Sau đó thì Simba sẽ "đi bụi" trong vòng từ một đến 2 năm, cho đến khi gia nhập vào một đàn khác lúc chúng khoảng 5 tuổi.

Tại Khu bảo tồn Xuyên biên giới Kavango-Zambezi, một hệ thống những vườn quốc gia trải khắp 5 nước châu Phi, các nhà nghiên cứu rất hiếm khi thấy một con sư tử đực quay trở lại bầy nơi chúng sinh ra, một khi chúng đã rời đi. Vì vậy dù Simba có rời đi vì điều gì, có rất ít khả năng là chú sư tử này sẽ quay trở lại với mối tình hồi thơ bé của mình là Nala.

"Việc những con đực rời đi là một cơ chế tiến hóa để đảm bảo sự đa dạng di truyền của loài sư tử", tiếng sĩ Kim Young-Overton, giám đốc của tổ chức bảo tồn mèo lớn tự nhiên Panthera, cho biết.

Sư tử đực thường thể hiện tình cảm thân mật với những con sư tử con. Ảnh: Vườn thú Quốc gia Smithsonian.

Trong tự nhiên, những con đực có thể đi xa tới 100 dặm khỏi bầy của nó để tìm một ngôi nhà mới. Nếu thức ăn và nguồn nước cạn kiệt, chúng có thể đi xa hơn, tiến sĩ Young-Overton nói.

Thực tại đắng lòng của sư tử châu Phi

Tuy nhiên môi trường sống tự nhiên của sư tử đang ngày càng bị phân mảnh. Hiện tại môi trường sống của chúng chỉ còn 8% so với phân bổ trước đây của loài trong lịch sử, vốn bao gồm toàn bộ lục địa châu Phi. Những nơi mà sư tử từng sống, con người đang sử dụng đất đai để canh tác và khai khoáng. Ở một số khu vực khác, những con mồi tự nhiên của sư tử đang bị thay thế bằng gia súc, dẫn đến xung đột giữa sư tử và con người. Việc sư tử bị giết hại sau khi bắt gia súc đã trở nên phổ biến. Nạn săn trộm và dịch vụ săn sư tử để giải trí cũng đang làm số lượng loài này bị đe dọa.

Hiện có ít hơn 20.000 con sư tử ở châu Phi, và loài này đã bị đưa vào danh sách có nguy cơ tuyệt chủng bởi Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN). Sư tử được xác định là đã tuyệt chủng tại 29 quốc gia châu Phi.

"Số lượng sư tử đã sụt giảm khoảng 50% kể từ khi bộ phim trước ra đời", tiến sĩ Paul Funston, giám đốc cấp cao chương trình sư tử của Panthera, cho biết, nhắc tới phiên bản hoạt hình của The Lion King ra mắt năm 1994.

Ông Funston và các nhà nghiên cứu khác đang hy vọng rằng sức hút của The Lion King phiên bản 2019 sẽ giúp tái tạo sự quan tâm của con người về loài vật này, mặc dù những gì diễn ra trong phim không hoàn toàn giống trong thực tế.

"Disney đã làm rất tốt trong việc cho chúng ta thấy loài vật này đẹp như thế nào. Có cảm giác như bạn đang ở đồng cỏ châu Phi và chiêm ngưỡng cuộc sống của chúng. Khi có nhiều người hiểu hơn về tập quán và môi trường của sư tử, tôi hy vọng chúng ta sẽ sẵn sàng hơn trong việc bảo vệ chúng", tiến sĩ Young-Overton chia sẻ.

Disney cũng cam kết giúp đỡ trực tiếp loài sư tử trong tự nhiên, công ty đã quyên góp hơn 1,5 triệu USD cho Panthera và các tổ chức khác có mục đích bảo tồn sư tử.

Sơn Trần