Sự kiện bất ngờ, tác động không ngờ

Cách đây đúng một năm, Thổ Nhĩ Kỳ xảy ra đảo chính quân sự nhưng thất bại.

Cũng vì thế, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ còn phải bận rộn với chính mình thời gian dài nữa.

“Món quà của Thượng đế”

Điều chắc chắn duy nhất là ông Erdogan được lợi nhiều nhất từ thất bại của cuộc đảo chính. Nó giúp ông có được cớ và dịp mong chờ mãi mà chưa có được để tập trung quyền lực và đưa Thổ Nhĩ Kỳ ngã rẽ sang lối đường lịch sử khác. Trong nghi lễ kỷ niệm 1 năm cuộc đảo chính, ông Erdogan công khai coi nó là “món quà của Thượng đế” đối với mình.

Cũng vì được lợi nhiều nhất và nhiều đến thế mà ông Erdogan bị tình nghi là dính líu trực tiếp đến cuộc đảo chính, nếu không chủ định tiến hành đảo chính để có cớ thì cũng phải biết về nó, nhưng cứ để nó xảy ra nhằm lợi dụng.

Sau cuộc đảo chính, ông Erdogan tiến hành cuộc thanh trừng nội bộ quy mô chưa từng thấy kể từ khi nền cộng hòa ở đây được thành lập năm 1923, sa thải và bắt giam cả trăm ngàn công chức, thẩm phán, tướng lĩnh, cảnh sát...; nhưng những nhân vật đứng đầu giới quân đội, cảnh sát, tình báo, mật vụ... vẫn đều yên ổn.

Nguyên nhân và thực chất cuộc đảo chính sau một năm vẫn mờ ám bao nhiêu thì tác động chính trị và xã hội của nó lại rõ ràng bấy nhiêu. Mục đích cuộc đảo chính quân sự nhằm lật đổ quyền lực của ông Erdogan thì giờ địa vị quyền lực của ông lại vững vàng hơn bao giờ hết và được mở rộng hơn trước rất đáng kể.

Ông Erdogan đã tận dụng cuộc đảo chính thất bại để ban bố tình trạng khẩn cấp trên khắp cả nước mà đến hiện tại vẫn chưa chấm dứt, để thẳng tay loại bỏ những lực lượng và cá nhân không trung thành với mình, vô hiệu hóa phe đối lập trong quốc hội, siết chặt sự kiểm soát đối với toàn xã hội, đặc biệt đối với báo chí, truyền thông và tư pháp.

Ông đã kịp thời tổ chức cuộc trưng cầu dân ý về sửa đổi hiến pháp để tập trung mọi quyền lực vào tay mình bằng cách xóa bỏ chức thủ tướng và chính thức trở lại cương vị lãnh đạo đảng cầm quyền. Ngay đến cả Tổng thống lập quốc của Thổ Nhĩ Kỳ Kemal Atatuerk cũng không có được nhiều quyền lực như ông Erdogan hiện tại.

Giá đắt

Cuộc đảo chính cách đây một năm là sự kiện bất ngờ ở Thổ Nhĩ Kỳ. Tác động của nó cũng bất ngờ tương tự khi nước này trở nên khác biệt cơ bản so với trước. Một năm sau cuộc đảo chính, Thổ Nhĩ Kỳ đã thay đổi cơ bản, sâu sắc và nhanh chóng như chưa từng thấy trong gần 100 năm qua. Thổ Nhĩ Kỳ của ông Atatuerk giờ chỉ còn là quá khứ lịch sử. Vì thế mà mối quan hệ của nước này với EU trở nên khó khăn và trắc trở. Vì thế mà việc Thổ Nhĩ Kỳ muốn được đứng trong hàng ngũ của EU trở nên thêm khó khả thi, nếu như không muốn nói là không biết đến khi nào mới được.

Với sự tham chiến trực tiếp ở Syria, ông Erdogan vừa tấn công người Kurd, vừa tìm cách gây dựng vai trò và ảnh hưởng của cường quốc khu vực, ganh đua với Iran và Saudi Arabia, thể hiện tham vọng trở thành tác nhân sắp xếp lại trật tự chính trị an ninh khu vực.

Quyền lực vững vàng và tăng thêm, nhưng gần như mọi vấn đề về chính trị nội bộ và xã hội ở trong nước thì ông Erdogan lại chưa giải quyết được. Nội bộ xã hội Thổ Nhĩ Kỳ bị phân hóa sâu sắc, sự chống đối ông Erdogan cả trên chính trường lẫn trong xã hội vẫn rất mạnh mẽ... Đấy là cái giá đắt mà ông đã phải trả cho quyền lực giữ được và về lâu dài, đấy cũng chính là mối đe dọa lớn nhất đối với số phận chính trị của ông Erdogan và tương lai của “đất nước Thổ Nhĩ Kỳ mới” mà ông đang thiết lập.Ngạc Ngư

Cách đây đúng một năm, ngày 15.7.2016, ở Thổ Nhĩ Kỳ xảy ra cuộc đảo chính quân sự thất bại. Cho tới tận bây giờ, mọi sự thật về cuộc đảo chính này chưa được phơi bày, mọi góc tối chưa được soi sáng, những câu hỏi lớn về sự kiện này đều vẫn chưa được trả lời, như ai chủ mưu, giới lãnh đạo quân sự và mật vụ dính líu đến đâu, cá nhân ông Tổng thống Recep Tayyip Erdogan có biết trước...? Cũng vì thế, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ còn phải bận rộn với chính mình thời gian dài nữa.

Ngạc Ngư