Sự hồi sinh mãnh liệt của mảnh đất vùng biên sau 40 năm

Trên những vùng đất trắng do chiến tranh, cây thông Mã vĩ đang cho người dân ở biên giới phía Bắc thu về tiền tỉ/năm. Ảnh: TL

Không còn hộ nghèo từ đống tro tàn của 40 năm trước

Chúng tôi tới thăm gia đình ông Phùng Văn Sláy (dân tộc Nùng, bản Nà Phát, xã Yên Khoái, huyện Lộc Bình), được nghe ông kể về những ngày cách đây 40 năm về trước. Ngày 17/2/1979, khi ấy ông mới 17 tuổi, nghe mẹ gọi thất thanh, còn chưa tỉnh ngủ, bỗng tiếng pháo kích từ bên kia biên giới bắn sang rung chuyển cả núi rừng. Mẹ ông kêu gào 6 anh em ông dắt díu nhau chạy thục mạng xuống xã. Chạy loạn nên không mang theo được gì, toàn bộ đồ đạc, lương thực, thực phẩm, vật nuôi đều phải bỏ lại. Đến xã, cả nhà ông mới biết cha của ông đã hy sinh ngay trên chốt gác tiền tiêu trong loạt đạn pháo đầu tiên của đối phương. Dẫu đau thương bất ngờ sập xuống, nhưng cả gia đình ông vẫn phải theo đoàn người sơ tán về tận Bắc Giang.

Hơn một tháng sau, gia đình ông lại bồng bế nhau ngược đường, về sống tạm ở trung tâm xã. Năm 1989, cùng với 27 hộ sơ tán trước đây, gia đình ông quay lại bản Nà Phát tìm nhà, tìm ruộng của mình. Tất cả đã hoang tàn, trơ trụi, không thể nhận ra được chỗ mà chính họ đã sinh ra, lớn lên, đời đời tiên tổ của họ vốn đã định cư bền vững. Việc đầu tiên mà những người dân phải cảnh giác là phát hiện, đánh dấu những vị trí nghi ngờ còn bom, mìn cài lại, sau đó dựng tạm căn nhà để sinh sống.

Bản Nà Phát hiện có 35 hộ sinh sống, đều có nhà kiên cố, không có hộ nghèo. Đường bê tông chạy dài 7km từ UBND xã lên tận bản. Tất cả trẻ em trong bản đều được đến trường, cách nhà chỉ khoảng 2km. Cuộc sống ở Nà Phát hôm nay cho thấy, chiến tranh có thể phá hủy nhiều thứ, nhưng không thể triệt tiêu được khát vọng độc lập, mưu cầu hạnh phúc của con người.

Quân và dân cùng nhau xây dựng kinh tế

Năm 1999, thực hiện Quyết định của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Đoàn kinh tế - Quốc phòng 338 (Đoàn 338) làm nòng cốt xây dựng Khu kinh tế - quốc phòng Mẫu Sơn trên địa bàn biên giới tỉnh Lạng Sơn. Nà Phát là một trong 231 thôn, bản, nằm trên địa bàn 20 xã của 5 huyện biên giới của tỉnh Lạng Sơn, gồm các huyện Đình Lập, Lộc Bình, Văn Lãng, Tràng Định và Cao Lộc, trong đó có 65 thôn, bản thuộc 16 xã biên giới. Đại tá Nguyễn Văn Hữu, Phó Đoàn trưởng Đoàn 338 cho biết: Đoàn có nhiệm vụ cùng với Đảng bộ, chính quyền và nhân dân địa phương phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội, quy hoạch, bố trí lại dân cư; thực hiện các chương trình khuyến nông, khuyến lâm, tham gia xóa đói, giảm nghèo, xây dựng cơ sở chính trị và củng cố thế trận quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân trên địa bàn chiến lược phía Bắc của Tổ quốc.

Từ năm 2000 đến nay, Đoàn 338 đã dành 1/3 tổng giá trị của Dự án cho việc làm mới 8 tuyến đường giao thông liên xã, liên bản với chiều dài hơn 32 km; đồng thời làm thêm hàng loạt đường nhánh để thuận tiện cho sản xuất, tuần tra, chăm sóc rừng phòng hộ. Cùng với đó, Đoàn 338 đã triển khai xây dựng 14 công trình thủy lợi với tổng chiều dài trên 33 km kênh mương, có thể tưới cho gần 500 ha lúa nước. Trong đó, các hồ chứa nước Cao Lâu, Nặm Thíu, các đập thủy lợi Bản Lầy, Tắp Tĩnh, Khuổi Lý, Khuổi Cáy, Bản Khén và Khiêng Lạn đều có khả năng cung cấp nước tưới cho hàng chục ha cây trồng, bảo đảm cho đồng bào sản xuất từ một vụ lên hai vụ/năm.

Thu hàng chục tỉ từ cây thông Mã vĩ

Bản Co Sâu (thôn bản Vàng, xã Cao Lâu, huyện Cao Lộc), được tái lập năm 2015 nằm ven đường biên, sát với lối mở Co Sâu - Pác Sắn. Trưởng thôn Phạm Văn Phục cho biết: “Bản Co Sâu có từ trước đây nhưng do sự cố biên giới nên người dân di cư sâu vào nội địa. Để tái lập bản, Nông-Lâm trường 196 thuộc Đoàn 338 đã hỗ trợ hầu hết các điều kiện thiết yếu cho người dân như điện, đường bê tông, công trình nước sinh hoạt, nhà văn hóa… mỗi hộ dân xây dựng nhà lại được hỗ trợ 30 triệu đồng. Anh Hà Trọng Nghiệp (ở bản Co Sâu) cho hay: "Bản mới, hạ tầng mới, tư liệu sản xuất mới, chỉ sợ mình không có sức mà làm giàu thôi". Anh Nghiệp khoát tay chỉ cho chúng tôi những ngôi nhà khang trang với lá cờ đỏ sao vàng được treo trang trọng trên cây nêu ngày Tết tươi rói phấp phới bay nơi tuyến đầu Tổ quốc.

Một nhiệm vụ quan trọng của Đoàn 338 là giúp nhân dân xóa đói, giảm nghèo, phát triển kinh tế. Sau khi khảo sát địa bàn, Đoàn đã lựa chọn cây thông Mã vĩ làm cây chủ lực vì đây là loại cây dễ trồng, chịu được sự khắc nghiệt của khí hậu, thời tiết, phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng nên năng suất nhựa cao, bán được giá. Đến nay, Đoàn đã sản xuất được gần 10 triệu cây giống, cung cấp và hướng dẫn nhân dân trồng mới hơn 3.840 ha rừng. Ở giai đoạn đầu, nguồn thu từ tiền công trồng mới và chăm sóc gần 3.500 ha rừng phòng hộ, hàng trăm ha rừng tái sinh cũng đã giúp đồng bào trong vùng dự án từng bước khắc phục khó khăn, yên tâm làm ăn trên vùng đất biên cương của Tổ quốc.

Ông Chu Văn Trường (thôn Pò Phấy, xã Cao Lâu, huyện Cao Lộc) cho biết: "Mỗi cây thông cho sản lượng khoảng 3kg nhựa/năm. Với giá dao động từ 30.000 - 40.000 đồng/kg, mỗi cây cho khoảng 100.000 đồng/năm. Mỗi ha thông có 1.650 cây, tính ra một năm thu khoảng 150 - 160 triệu đồng/ha. Gia đình tôi có 5 ha cây thông mã vĩ đang độ thu hoạch nên mỗi năm cũng thu được trên 800 triệu đồng". Năm 2017, riêng nguồn thu từ khai thác nhựa thông của nhân dân các xã vùng dự án huyện Cao Lộc ước tính đạt trên 45 tỷ đồng.

Thái Thuần