Sống ngay dưới chân nhà máy thủy điện, hàng nghìn hộ dân vẫn phải thắp đèn dầu

Xã Lượng Minh nằm cách trung tâm thị trấn Hòa Bình (huyện miền núi Tương Dương, Nghệ An) khoảng 10km, lọt thỏm giữa hai nhà máy thủy điện lớn là Bản Vẽ và Nậm Nơn.

Để nhường đất cho thủy điện, hàng trăm hộ dân của xã Lượng Minh và các xã lân cận đã phải chuyển đến nơi ở mới. Những người ở lại thì luôn có niềm tin mãnh liệt sẽ được thừa hưởng ánh sáng từ điện lưới quốc gia, ít nhất là từ hai nhà máy thủy điện trên địa bàn.

Thế nhưng, nghịch lý không tưởng đã xảy ra: dưới chân các nhà máy thủy điện này, vẫn còn hàng trăm hộ dân phải thắp đèn dầu, chạy tua bin nước để đổi lấy ánh sáng yếu ớt, vàng vọt phụ thuộc hoàn toàn vào thời tiết, mực nước tự nhiên từ lòng khe, suối.

Không có điện, nhiều em nhỏ ở miền Tây Nghệ An ngày ngày vẫn phải giã gạo bằng công cụ thô sơ.

Ông Trần Mạnh Cường, Phó chủ tịch UBND xã Lượng Minh cho biết, toàn xã có 10 bản với 1.142 hộ dân thì có đến 6 bản với khoảng 4.800 nhân khẩu chưa có điện, bao gồm: bản Đữa, bản Minh Tiến, Minh Thành, Chằm Puông, Cà Moong và Xốp Cháo.

Những bản này đều nằm trong vùng địa lí không thuận lợi, đi lại khó khăn, thậm chí đến sóng điện thoại cũng phập phù.

Trong đó, khoảng cách từ bản gần nhất là Xốp Cháo đến Nhà máy thủy điện bản Vẽ chỉ khoảng 10km, còn lại một số bản nằm cách trung tâm xã khoảng trên dưới 30km.

Thời điểm trước Tết Nguyên đán 2018, khi chúng tôi có mặt tại Lượng Minh, nhân viên điện lực đang khẩn trương kéo đường dây hạ thế vào bản Cà Moong. Tuy nhiên, Tết này lại thêm một mùa xuân nữa, người dân Cà Moong vẫn chưa thể "bén duyên'' với điện lưới.

Nhà máy thủy điện Bản Vẽ là công trình thủy điện lớn nhất khu vực Bắc miền Trung với công suất 320 MW.

Là một trong những xã chịu ảnh hưởng từ Nhà máy thủy điện bản Vẽ, đến nay xã Yên Tĩnh (huyện Tương Dương) cũng còn 4 bản chưa có điện lưới quốc gia là Pả Khốm, Huồi Pai, Cha Lúm và Na Cáng. Tổng số hộ dân chưa được hưởng lợi từ điện lưới trên địa bàn huyện Yên Tĩnh là 407 hộ dân với 1.761 nhân khẩu.

Riêng 2 bản Pà Khốm và Cha Lúm, đường điện 35KW đã được kéo qua bản để đưa điện vào xã Hữu Khuông, chỉ cần hạ thế xuống 110KW là người dân có thể dùng được điện lưới, nhưng từ mấy năm nay cũng “chỉ cho thấy mà không cho dùng".

Ông Pay Văn Thông, Trưởng bản Cha Lúm (xã Yên Tĩnh) vừa xót xa chỉ cho chúng tôi thấy đường điện vắt qua bản vừa lắc đầu, nhún vai chia sẻ: ''137 hộ dân với 589 nhân khẩu của bản rất khát khao được một lần sử dụng điện lưới quốc gia.

Mấy năm trước, khi thấy cán bộ điện lực trồng cột, kéo dây qua bản, ai cũng vui mừng nhưng khi biết điện đó chỉ để cung cấp cho người dân xã Hữu Khuông, mọi người lại thất vọng, trở về với những chiếc tua bin nước quen thuộc từ hàng chục năm qua của mỗi gia đình''.

Dù sống ngay gần các nhà máy thủy điện nhưng nhiều bản làng ở miền Tây Nghệ An vẫn chưa có điện sinh hoạt.

Ông Vi Văn Khiêm, Chủ tịch UBND xã Yên Tĩnh cho biết thêm: ''Chính quyền địa phương đã nhiều lần kiến nghị lên cấp trên nhưng do nguồn vốn chưa đáp ứng được nên người dân Yên Tĩnh vẫn chưa được dùng điện lưới quốc gia''.

Còn ở xã Hữu Khuông, để Nhà máy thủy điện Bản Vẽ tích nước và đi vào hoạt động, người dân xã này đã phải di dời 5 bản Xiềng Lầm, Nhãn Nhinh, Nhãn Mông, bản Hiển và bản Muổng.

Bà con chấp nhận mất đất để làm dự án thủy điện. Sống cạnh nhà máy thủy điện lớn nhất khu vực Bắc Miền Trung nhưng người dân nơi đây vẫn phải chấp nhận cảnh sống không điện.

Cả xã hiện mới chỉ có 3 trong số 7 bản được dùng lưới điện thắp sáng. Còn 260 hộ dân thuộc 4 bản Tủng Hốc, Chà Lâng, Huồi Phủng, Phủng Bón vẫn chưa có điện lưới để sinh hoạt. Nguồn sáng duy nhất là những chiếc máy phát điện tuabin nhỏ đặt ở dưới khe suối, hai đến ba gia đình chung tiền mua một chiếc để sử dụng.

Đường điện đi qua bản làng nhưng người dân vẫn phải thắp đèn dầu.

Được biết, Tương Dương là một trong những huyện miền núi có nhiều thủy điện nhất được xây dựng và đã đưa vào vận hành. Trong đó, Nhà máy thủy điện Bản Vẽ có công suất 320 MW là nhà máy thủy điện lớn nhất khu vực Bắc miền Trung, đã phát điện, hòa vào lưới điện Quốc gia năm 2010.

Nhà máy thủy điện Khe Bố với công suất 100 MW cũng hòa lưới điện Quốc gia năm 2013. Cùng với đó, Thủy điện Nậm Nơn có công suất 20 MW, năm 2015 cũng đã phát điện.

Ngoài ra, địa bàn huyện này vẫn còn một số dự án nhà máy thủy điện khác đã và đang đầu tư xây dựng như Thủy điện Yên Thắng, Thủy điện bản Ang, Thủy điện Xoỏng Con, Xốp Cốc…

Gần đây nhất, dự án Nhà máy Thủy điện bản Pủng tại xã Lưu Kiền, được Bộ Công thương chấp thuận chủ trương nhưng đã gặp phải sự phản ứng gay gắt của bà con nhân dân nơi đây.

Ông Kha Văn Ót, Phó chủ tịch UBND huyện Tương Dương cho biết, toàn huyện Tương Dương còn 25 bản chưa có điện thắp sáng để sinh hoạt. Sở Công thương và Điện lực Nghệ An cũng đã có nhiều cuộc làm việc và có lộ trình để kéo điện cho các hộ dân nhưng vẫn chưa có nguồn vốn để triển khai.

Theo số liệu của Ban quản lý dự án, Công ty điện lực Nghệ An thì đến nay, toàn tỉnh Nghệ An còn 8 huyện, với hơn 100 bản chưa có điện lưới. Sau khi triển khai giai đoạn một, mới kéo điện về được 43 bản với 16 trung tâm xã.

Video: Cuộc sống khó tưởng tượng của ngôi làng 20 năm không có điện ở Nghệ An

Phan Sáng - Thiên Thảo