Sống 'khổ' ở khu di sản Kinh thành Huế

Ngày 20.10, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế (TTBTDTCĐ Huế) phối hợp cùng các cơ quan chức năng tổ chức khảo sát tình trạng dân cư và di tích ở khu vực I Kinh thành Huế- khu vực nằm trong đề án sẽ di dời, giải phóng mặt bằng trong thời gian tới.

Đề án di dời hơn 4.200 hộ dân ở khu vực I Kinh thành Huế đã được UBND tỉnh Thừa Thiên Huế thông qua, và hiện đang trình lấy ý kiến của các bộ ngành trung ương. Nếu thuận lợi, dự kiến đề án sẽ được thực hiện từ 2019 đến 2025 (gồm 2 giai đoạn) với nguồn kinh phí 2.735 tỷ đồng cho di dời, giải phóng mặt bằng; và 1.362 tỷ đồng cho việc xây dựng hạ tầng cơ sở tái định cư.

"Liều" cùng di tích

Khu vực Kinh thành Huế có rất nhiều di tích dưới triều nhà Nguyễn, đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa của nhân loại năm 1993. Tuy nhiên, khu vực di sản Hoàng cung Huế được quan tâm trùng tu, bảo tồn và phát huy giá trị thì nhiều di tích khác đang bị xuống cấp, hư hỏng và xâm hại nghiêm trọng; trong đó, nguyên nhân chính là sự gia tăng dân số.

Tại di tích Khâm Thiên Giám (số 82 Hàn Thuyên, TP.Huế), tình trạng xuống cấp đáng báo động nhưng nhiều năm qua việc di dời giải phóng mặt bằng không thực hiện được nên công tác bảo tồn, tu bổ di tích cũng trở nên khó khăn. Ông Phan Văn Tuấn, Phó Giám đốc TTBTDTCĐ Huế cho biết, dự án tu bổ di tích này đã được phê duyệt từ năm 2015 nhưng khó về quỹ đất và hỗ trợ di dời cho 27 hộ dân sống trong khu vực di tích này nên đến nay vẫn chưa thực hiện được. Hiện nay hệ thống kèo cột của di tích đã bị mục nát, mái ngói đã bị đổ, tường thì bong tróc và rêu mốc…Mới đây TTBTDTCĐ Huế đã cử người đến giằng chống tạm cho công trình này; đồng thời rào chắn khoanh vùng cảnh báo khu vực nguy hiểm để người dân không đến gần.

Di tích Khâm Thiên Giám dưới triều Nguyễn đã bị hư hại nghiêm trọng Ảnh: Sơn Thùy

Di tích Khâm Thiên Giám dưới triều Nguyễn đã bị hư hại nghiêm trọng Ảnh: Sơn Thùy

Bà Nguyễn Thị Duyệt, 79 tuổi – cư ngụ ở di tích đã hơn 50 năm, kể rằng: Cứ mỗi mùa mưa là nước vào, dột hết. Bà dành tiền mua tôn để nhờ người thay lên cho đỡ ướt, nhưng vì di tích vốn nguyên trạng mái ngói nên không thay tôn được, thế là phải mua bạt về phủ lên mái công trình. "Con cái xa phương cầu thực hết cả, tôi chỉ sống với đứa cháu nên mỗi khi mưa bão, công an phường lại đến dẫn hai bà cháu đi ở tạm nhà khác vài ngày. Ở chỗ ni không đi không được, có thể sập bất cứ lúc nào. Chúng tôi cũng nghe có dự án di dời cả 3 năm rồi mà không thấy làm gì, giờ đây nghe chủ trương di dời thì mừng lắm!"- Bà Duyệt nói.

Cách đó vài tuyến phố, di tích Thượng thư đường Bộ Công cũng trong tình cảnh hư hại, xuống cấp nghiêm trọng. Trong khuôn viên di tích này hiện có 17 hộ chính đang sinh sống. Trong đó, hai dãy nhà tả - hữu của công trình xuống cấp và dột nát, các hộ dân ở đây phần lớn có hoàn cảnh khó khăn, thậm chí có cả thanh niên xung phong, nạn nhân chất độc da cam… nên việc di dời, nếu không có sự hỗ trợ chính sách đặc biệt cũng rất khó. Riêng tòa nhà chính của di tích Thượng thư đường Bộ Công hiện trở nên hoang phế, tường vôi bóc ra từng mảng.

Người dân sống "liều" trong công trình dễ bị đổ sập ở di tích Thượng thư đường Bộ Công. Ảnh: Sơn Thùy

Khuôn viên di tích Thượng thư đường Bộ Công là nơi sinh sống của 17 gia đình khó khăn. Ảnh: Sơn Thùy

Lãnh đạo TTBTDTCĐ Huế cho biết: tòa nhà chính hiện không có hộ dân nào sinh sống, nhưng cũng không thể tiến hành tu bổ vì trong khuôn viên còn nhiều dân cư đang sinh sống tạm ở công trình khác. Những hộ dân ở các di tích nói trên chia sẻ rằng, do điều kiện gia đình khó khăn nên mặc dù các công trình đã xuống cấp nghiêm trọng nhưng cũng phải sống "liều" cùng di tích, chứ không có điều kiện để tìm chỗ ở mới.

Di tích bị xâm hại nặng nề

Khảo sát dọc tuyến di tích Hộ thành hào ở mặt Nam của Kinh thành Huế (tập trung ở tuyến đường Trần Hưng Đạo đến Phan Đăng Lưu), đập vào mắt chúng tôi là những ngôi nhà dựng tạm bợ và nhếch nhác. Những nhà dân này lấn ra mặt nước của di tích, thải chất bẩn và rác xuống gây ô nhiễm nặng nề. Có đoạn, người dân lấn chiếm đến 2/3 diện tích mặt nước của Hộ thành hào. Tình trạng ô nhiễm và gây ách tắc dòng chảy đã kéo dài nhiều năm. Vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến mỹ quan đô thị của thành phố du lịch, mà còn xâm hại nghiêm trọng di tích và tác động xấu đến môi trường sống và sức khỏe của cư dân trong khu vực. Ngoài ra, kè đá ở hai bờ di tích này đã hư hỏng, có đoạn đã bị phá hủy hoàn toàn.

Không riêng gì Hộ thành hào, nhiều hồ ở Kinh thành Huế bị lấn chiếm và xả rác thải. Từng có hơn 40 hồ, nhưng đến nay đã bị lấp chỉ còn 27 hồ (trừ khu vực Đại Nội) với diện tích mặt nước chưa đầy 22 ha.

Nhiều nhà dân lấn chiếm ra mặt nước của Hộ thành hào và xả rác thải xuống di tích này gây ô nhiễm nặng. Ảnh: Sơn Thùy

Theo TTBTDTCĐ Huế, hiện nay các bộ phận kiến trúc của Kinh thành Huế đang bị hư hỏng rất nhiều, như: hệ thống vòng tường thành đã hư hỏng khoảng 40%; rất nhiều các pháo đài đã bị chiếm dụng làm nhà ở; di tích Trấn Bình Đài (hiện đang được Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh quản lý và sử dụng) đã hỏng khoảng 50%; tuyến phòng lộ bị chiếm dụng trồng hoa màu và xây nhà ở tạm; đặc biệt ở di tích khu vực thượng thành hiện có rất đông cư dân sinh sống và canh tác hoa màu… đã xâm hại đến di tích nghiêm trọng. TS. Phan Thanh Hải- Giám đốc TTBTDTCĐ Huế cho biết: Mặt trong và mặt ngoài của tường gạch Kinh thành Huế dày 1,5m nhưng lõi đất ở giữa dày 16m, nên dân cư sống trên thành lâu ngày sẽ ảnh hưởng, như rác thải- nước thải sinh hoạt thấm xuống lâu ngày sẽ ngấm làm cho lõi đất bên trong sẽ choải, lún…sẽ làm cho nền đất bị lún, gây nứt tường thành. Ngoài ra, người dân cũng canh tác ở trên đó, nhất là cây lâu năm rễ sẽ ăn xuống sâu làm nứt vỡ tường thành. Vấn đề vệ sinh môi trường, nhà cửa nhếch nhác, hệ thống nước thải sinh hoạt gây mất mỹ quan và ô nhiễm di tích…

Nằm cuối con hẻm số 2 đường Xuân 68 (thuộc phường Thuận Thành, TP.Huế), ngôi nhà cấp 4 cũ kỹ của gia đình anh Nguyễn Văn Dũng là nơi sinh sống của ba thế hệ và cũng là nơi sản xuất, kinh doanh của hộ dân này. Đến sống trên thượng thành đã hơn 30 năm, nhưng do khu vực di tích nên gia đình anh không được cấp sổ đỏ, nhiều năm qua đang trông chờ có được chính sách để tái định cư.

Gia đình anh Nguyễn Văn Dũng với ba thế hệ sinh sống ở trên thượng thành đã hơn 30 năm qua. Ảnh: Sơn Thùy

Dự kiến khi thực hiện đề án di dời, giải phóng mặt bằng ở khu vực I Kinh thành Huế sẽ có 13 dự án thành phần. Việc xây dựng đề án được thực hiện theo thông báo số 26/TB-VPCP (ngày 17.1.2018) của Văn phòng Chính phủ về kết luận của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tại buổi làm việc với tỉnh Thừa Thiên Huế. Việc thực hiện đề án này, tỉnh Thừa Thiên Huế cũng đề xuất Trung ương hỗ trợ kinh phí di dời, giải phóng mặt bằng cho cả 2 giai đoạn với 2.735 tỷ đồng; kinh phí xây dựng khu vực tái định cư thuộc ngân sách địa phương từ nguồn bán vé tham quan của hệ thống di sản Huế (với khoảng 1.000 tỷ đồng) và các nguồn huy động hợp pháp khác.

Theo Báo Văn hóa

Nguồn Tổ Quốc: http://toquoc.vn/song-kho-o-khu-di-san-kinh-thanh-hue-20181022093119947.htm