Sóng gió trong quan hệ xuyên Đại Tây Dương

Trong khoảng một năm qua, quan hệ Mỹ - EU đã không ít lần “dậy sóng” bởi chính sách thuế mà chính quyền Oa-sinh-tơn thực hiện với EU, trong khi đó, đàm phán thương mại song phương cũng gặp không ít trắc trở. Mới đây nhất, hôm 1-7, Mỹ đã đề xuất mức thuế quan trị giá 4 tỷ USD nhằm vào một loạt sản phẩm của EU, trong đó có pho-mát Parma và rượu uýt-xki, xúc xích, thịt giăm bông, mì ống, thịt hầm cuốn... Lý do Oa-sinh-tơn đưa ra mức thuế nêu trên là vì EU trợ cấp cho nhà sản xuất máy bay Airbus - đối thủ cạnh tranh của hãng sản xuất máy bay Boeing của Mỹ. Theo đó, Văn phòng Đại diện thương mại Mỹ đã ra thông báo để tham vấn công khai về một danh sách các sản phẩm có thể bị áp thuế bổ sung do việc EU trợ cấp cho máy bay dân dụng. Danh sách bổ sung này thêm 89 tiểu mục thuế quan với trị giá thương mại tương đương 4 tỷ USD vào danh sách ban đầu công bố hôm 12-4, trong đó bao gồm các tiểu mục thuế quan trị giá 21 tỷ USD.

Tháng 4 này, chính quyền Tổng thống Mỹ Đ.Trăm đã công bố danh sách các mặt hàng của EU bị Oa-sinh-tơn áp thuế bổ sung - từ máy bay thương mại cỡ lớn, phụ tùng máy bay cho tới các sản phẩm sữa và rượu vang - nhằm đáp trả các khoản trợ cấp EU dành cho Airbus trị giá 11 tỷ USD. Chỉ sau đó một tuần, Ủy ban châu Âu (EC) cũng đã đáp lại bằng việc công bố một danh sách hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ có thể bị áp thuế trị giá 20 tỷ USD, gồm các sản phẩm nông nghiệp từ hoa quả khô, máy bay, cá, thuốc lá, túi xách, va-li, máy kéo,... Gói thuế quan này cũng liên quan đến những tranh cãi về chính sách trợ cấp cho các nhà sản xuất máy bay.

Trong khi những tranh cãi thương mại gia tăng, tiến trình đàm phán thương mại song phương giữa Mỹ và EU đang “giậm chân tại chỗ”. Mới đây, phía EU đã tuyên bố sẵn sàng tiến hành các cuộc đàm phán về một thỏa thuận thương mại với Mỹ và đặt mục tiêu hoàn tất một thỏa thuận trước cuối năm nay. EC cũng đã thống nhất hai lộ trình trong đàm phán với Mỹ: một mặt giảm thuế nhập khẩu hàng hóa công nghiệp, mặt khác nới lỏng các quy định cho phép các công ty hai bên đáp ứng tiêu chuẩn của Mỹ hoặc EU. Hồi tháng 4 vừa qua, EU đã nhất trí khởi động các cuộc đàm phán thương mại chính thức với Mỹ sau nhiều tháng trì hoãn do sự phản đối của Pháp. Tuy nhiên, Ủy viên phụ trách về thương mại của EU mới đây thừa nhận hai bên vẫn bất đồng về vấn đề giảm thuế, khi Mỹ muốn đưa nông sản vào danh sách cắt giảm thuế, trong khi EU lại phản đối vấn đề này.

Không chỉ căng thẳng trong vấn đề thương mại, Mỹ và EU còn bất đồng sâu sắc liên quan đến vấn đề hạt nhân của I-ran. EU phản đối Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân lịch sử mà Tê-hê-ran ký với nhóm P5+1 năm 2015 và nỗ lực tìm cách cứu vãn thỏa thuận này. Để đối phó lệnh trừng phạt kinh tế của Mỹ với I-ran, EU đã thông báo thiết lập Công cụ hỗ trợ trao đổi thương mại để bảo đảm duy trì các hoạt động thương mại với Tê-hê-ran. Trong khi đó, Đặc phái viên của Mỹ về vấn đề I-ran B.Húc mới đây khẳng định, Oa-sinh-tơn sẽ trừng phạt bất kỳ nước nào nhập khẩu dầu của nước Cộng hòa Hồi giáo này. Những ngày gần đây, quan hệ Mỹ - I-ran đã gia tăng căng thẳng, đẩy hai bên đến sát “miệng hố chiến tranh”. Phía I-ran vừa tuyên bố sẽ làm giàu u-ra-ni ở cấp độ hơn 3,67% nếu các nước châu Âu không cứu vãn được thỏa thuận hạt nhân năm 2015, trong khi Mỹ cảnh báo duy trì sức ép tối đa cho tới khi I-ran thay đổi tiến trình hành động. Trong bối cảnh đó, mối quan hệ Mỹ - EU cũng đối mặt thêm nhiều thách thức.

Những bất đồng, căng thẳng về thương mại và vấn đề hạt nhân của I-ran nêu trên cho thấy rạn nứt đang gia tăng và lòng tin đang giảm sút trong mối quan hệ đồng minh giữa hai đối tác xuyên Đại Tây Dương là Mỹ và EU. Điều này cũng phản ánh một thực tế là quan hệ quốc tế, bao gồm mối quan hệ Mỹ - EU, đang thay đổi nhanh chóng trong bối cảnh Tổng thống Mỹ triển khai chính sách “nước Mỹ trên hết”.

VIỆT TÙNG