Sierra Tarahumara - vùng đất bạo lực mới ở Mexico

Mảnh đất máu

Vụ giết người xảy ra vào buổi sáng ngày 20-6-2022. Một tay súng bất ngờ xông vào nhà thờ thành phố Cerocahui và xả súng giết chết hai cha xứ cùng người hướng dẫn viên du lịch. Theo thông cáo được cảnh sát đưa ra sau đó, người hướng dẫn viên du lịch trên không biết vì lý do gì lại trở thành kẻ thù của một ông trùm José Noriel Portillo Gil của băng đảng Los Salazar. Anh này đã cầu xin các cha xứ Dòng Tên che trở cho mình. Tuy vậy, kẻ sát thủ không dè chừng gì cả mà thẳng tay thực hiện vụ giết người tại nơi linh thiêng.

Serra Tarahumara (thuộc bang Chihuahua) nằm tại miền Bắc Mexico, trên dãy núi Sierra Madre chạy từ Mỹ xuống Mexico dọc theo vịnh California. Tuy là một trong những khu vực xa xôi, hẻo lánh nhất Mexico nhưng Sierra Tamahumara vẫn thu hút khách du lịch nhờ vẻ hùng vỹ của các dãy núi, hẻm núi, thung lũng, v.v… Sierra Tarahumara còn là nhà của những người dân tộc Tarahumara (hay còn gọi là Raramuri) nổi tiếng thế giới nhờ khả năng chạy vài trăm km bằng chân trần.

Nhưng vị trí của Sierra Tarahumara cũng đặt mảnh đất này vào “tầm ngắm” của bọn buôn ma túy. Ngay từ đầu thập niên 2000, các băng đảng (cartel) Mexico đã tổ chức phá rừng quy mô lớn nhằm dọn đất cho những trang trại trồng thuốc phiện của chúng. Cuộc chiến giữa các băng đảng còn kéo dài đến tận ngày hôm nay. Hai cartel mạnh nhất trong vùng là băng La Linea và Los Salazar (một nhánh của tổ chức Sinaloa khét tiếng). Người Tarahumara là nạn nhân chịu thiệt nhất của cuộc chiến này. Mafia sẵn sàng thủ tiêu bất kỳ người nào dám tỏ thái độ chống lại chúng.

Cảnh sát Mexico tuần tra bên ngoài nhà thờ nơi xảy ra vụ giết người.

Các cartel còn có một cách khác để thiết lập quyền lực tại Sierra Taramahura. Người Tarahumara hầu như chỉ di chuyển trên đôi chân của họ. Những đứa trẻ từ nhỏ đã được tập chạy trên các con đường mòn để lớn lên sở hữu đôi chân nhanh không ai bằng. Gần 40 vận động viên Mexico từng dành huy chương các môn điền kinh Olympics là người Tarahumara nhưng dân tộc họ vẫn luôn phải sống trong cảnh thiếu thốn. Chưa đầy 20 năm trước họ đã phải trải qua một nạn đói khủng khiếp, ruộng vườn của họ bị xói mòn nghiêm trọng vì hoạt động phá rừng và khai thác quặng theo kiểu tận diệt.

Nữ nhà báo Anabel Hernández viết: “Các ông trùm ma túy nhận ra rằng thuê người Tarahumara làm công cho họ thật chẳng khác nào bắn một mũi tên trúng nhiều đích. Người Tarahumara nhanh nhẹn, lại hiểu rõ đường núi nên rất hợp làm phu khuân vác hay tiền trạm cho đoàn buôn ma túy. Còn người Tarahumara sau khi nhận tiền “bẩn” rồi cũng chỉ còn biết cách tuân theo cartel”. Đấy là cách không ít thanh niên Tarahumara đã bị lôi kéo vào con đường phạm tội.

Việc phát triển ngành du lịch đáng lẽ ra phải là một “lối thoát” cho người Tarahumara thì cũng đã bị các cartel thâu tóm hoàn toàn. Các cơ sở kinh doanh dịch vụ du lịch trong vùng đều phải đóng tiền bảo kê cho các ông trùm. Chúng còn tổ chức các tổ hướng dẫn viên du lịch, dọn rác, v.v… rồi cắt đặt tay chân quản lý. Những băng đảng còn sử dụng du lịch làm kênh rửa tiền.

Bà Isela Gonzalez, Giám đốc tổ chức hoạt động vì môi trường SMA và đã có nhiều năm sống cùng với người Tarahumara, trả lời phóng viên hãng tin AP: “Người dân Sierra Tarahumara phải gánh chịu “nhân tai” nhiều như thiên tai vậy… Không ít người đã phải đem cả gia đình mình đi ly hương vì không chịu được. Người Taramahura đang đứng trước nguy cơ đánh mất hoàn toàn danh tính dân tộc của họ”.

Cộng đồng người dân tộc thiểu số Taramahurama đang bị đe dọa bởi các băng đảng ma túy.

Đứng trong vòng lửa đạn

Bà Isela Gonzalez là một trong những người đang nỗ lực ngày đêm để cứu vãn Sierra Tarahumara. Nhưng họ tay không một mảnh sắt, chẳng thể nào đối chọi được với cartel. Cách đây hơn bốn năm, nhà hoạt động chống phá rừng Isidro Baldenegro bị sát hại khi đang ngồi trong nhà. Danh tiếng của Isidro vượt ra ngoài biên giới Mexico, ông từng được trao giải thưởng môi trường Goldman nổi tiếng. Cảnh sát đã bắt giữ và kết án được những kẻ trực tiếp gây án nhưng họ vẫn chưa điều tra ra kẻ đã ra lệnh giết nhà hoạt động môi trường.

Không lâu sau cái chết của Isidro, lại có vụ việc nữ nhà báo Miroslava Breach bị ám sát bởi băng Los Salazar. Trước đó Miroslava đã có một loạt bài vạch trần mối quan hệ “ô dù” giữa Los Salazar và các quan chức địa phương. Gần như chắc chắn rằng nữ nhà báo đã bị ông trùm Portillo Gil giết để trả thù. Portillo Gil còn bị cáo buộc có liên quan đến cái chết của du khách người Mỹ Patrick Braxton-Andrew. Sau ba ngày tìm kiếm, cơ quan chức năng phát hiện ra thi thể có nhiều vết đạn của Patrick được chôn trong một cái hố nông.

Các nhà truyền đạo thuộc Hội thánh Dòng Tên là những người đầu tiên đem Thiên Chúa Giáo đến Sierra Tarahumara. Ngày nay các cha Dòng Tên vẫn được giao quản lý các giáo phận trong vùng. Vì nguồn lực của chính quyền địa phương hạn hẹp nên nhà thờ đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống người dân nơi đây. Họ tổ chức các chương trình từ thiện, giáo dục, chăm sóc sức khỏe cho người dân. Người Tarahumara có tiếng là sống khép kín với thế giới bên ngoài. Chỉ có các giáo sỹ Dòng Tên từng dành nhiều năm sống ở làng bản mới có thể tuyên truyền, giáo dục người Tarahumara hiệu quả.

Lễ tang của hai vị giáo sỹ bị sát hại.

Cả hai vị cha xứ bị sát hại đều những người nổi tiếng trong vùng. Cha Javier Morales đã có 34 năm hành đạo ở Sierra Tarahumara và giữ chức cha sở (mục sư phụ trách một giáo khu) cho toàn bộ cộng đồng dân tộc thiểu số. Còn cha Joaquín Salazar là một nhà hoạt động nhân quyền nổi danh. Cách đây 14 năm xảy ra một vụ thảm sát tại làng Creel khiến 13 người chết. Ai cũng biết về những tên tội phạm tham gia vụ giết người, nhưng chỉ có cha Salazar dám đứng lên làm chứng trước tòa. Vị cha xứ sau đó đã phải mất nhiều năm liền sống ẩn mình theo chương trình bảo vệ nhân chứng của Mexico.

Thông cáo báo chí của Hội Dòng Tên Mexico về vụ giết người viết: “Hội Dòng Tên sẽ không làm ngơ trước những vết thương trong lòng xã hội Mexico. Chúng tôi sẽ tiếp tục nhiệm vụ vì công lý, hò giải và bình yên của mình qua các chương trình giáo dục và phát triển xã hội”. Hội Dòng Tên cũng hối thúc Chính phủ Mexico xem xét lại chiến lược phòng chống tội phạm ma túy có tổ chức của mình.

Giáo hoàng Francis từng là thành viên Dòng Tên trước khi ngài nhậm chức. Trong bài phát biểu trước 50.000 người tại quảng trường Thánh Peter (Vatican), Giáo hoàng lên án hành vi tàn nhẫn và kêu gọi các con chiên cầu nguyện cho hai vị cha xứ lẫn những người Mexico khác đã bỏ mạng vì bạo lực.

Cuộc chiến còn dài

Việc ông trùm Portillo Gil lại một lần nữa gây ra thảm kịch khiến nhiều người phẫn nộ. Nhà hoạt động môi trường Randall Gringrich, người dành 30 năm để sống tại Sierra Tarahumara, bày tỏ ý kiến: “Nếu như Portillo Gil bị bắt giữ ngay sau vụ án Patrick Braxton-Andrew thì hôm nay đã chẳng có thêm ba người chết. Tại sao phía Mỹ lại không gây áp lực lên chính quyền Mexico để họ bắt giữ hắn, trong khi hắn ta chịu trách nhiệm về cái chết của công dân Mỹ ?”.

Còn nhớ khi đó Thống đốc bang Chihuhua Javier Corral từng hùng hồn tuyên bố: “Cảnh sát sẽ dùng mọi biện pháp có thể để trừng phạt Portillo Gil và tay chân của hắn. Giờ tàn của Sinaloa tại Sierra Tarahumara đã điểm”. Tuy vậy, sau đó không thành viên nào của Los Salazar bị bắt giữ cả.

Đức cha Javier Campos Morales (trái) và cha Joaquín César Mora Salazar.

Portillo Gil hiện vẫn đang nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật. Mới đây, sau khi đội bóng chày do hắn tài trợ thua trên sân nhà, Portillo đã “dẫn quân” đến tận nhà hai cầu thủ đội bạn. Chúng bắn chết một người và bắt cóc người còn lại rồi thiêu rụi nhà anh ta. Vụ việc xảy ra đúng ngày hai cha xứ bị sát hại. Nhà phân tích an ninh Alejandro Hope bình luận về sự việc: “Rõ ràng chính quyền, cảnh sát và tòa án cấp bang tỏ rõ thái độ “nương tay” với Los Salazar. Không ai khác ngoài chính các nhà cầm quyền đáng bị đưa ra điều tra”.

Ông Alejandro Hope viết tiếp: “Vấn đề lớn nhất đối với chính phủ hiện nay là thiết lập lại quyền kiểm soát của mình trên toàn bộ khu vực Sierra Tarahumara. Quân đội đã tổ chức không ít chiến dịch hành quân lên dãy núi Sierra Madre, nhưng binh lính rút đi là các cartel trở lại chỗ cũ. Chúng còn đặt thêm đồn canh chặn trên những tuyến đường huyết mạch ra vào thung lũng. Cảnh sát thì lực lượng quá mỏng nên không thể tự mình thiết lập trật tự được. Bất kỳ chiến dịch vũ trang nào tại Sierra Tarahumara chắc chắn sẽ phải ở tầm một chiến dịch lâu dài mới mong thành công được”.

Vũ Hội (Tổng hợp)