Sẽ có một ngày, sông Tô Lịch xanh như Danube?

Sau nhiều nỗ lực, dường như hy vọng hồi sinh sông Tô Lịch được thắp lên khi một công nghệ mới tiên tiến được thí điểm cho kết quả khả quan.

Hà Nội tìm giải pháp
làm sống lại sông Tô Lịch

Sông Tô Lịch từng là một nhánh nhỏ của sông Hồng, thông thủy với Hồ Tây. Năm 1889 người Pháp lấp một phần sông Tô Lịch để quy hoạch lại phố phường.

Sông Tô Lịch ngày nay có chiều dài khoảng 14 km, bắt đầu từ phường Nghĩa Đô (Cầu Giấy) chảy về phía nam thành phố và ra sông Nhuệ đoạn xã Hữu Hòa (Thanh Trì). Toàn tuyến sông có hơn 280 cửa xả nước thải. Theo ước tính của Sở Tài nguyên Môi trường Hà Nội, mỗi ngày 150.000 m3 nước thải sinh hoạt chưa qua xử lý xả xuống sông Tô Lịch.

Từ nhiều năm nay, sông Tô Lịch biến thành “dòng sông chết” theo đúng nghĩa và chỉ là dòng vận chuyển nước thải khổng lồ giữa Thủ đô, đã có lúc người ta định cống hóa sông Tô ở những đoạn đẹp nhất để làm dịch vụ và làm bãi trông giữ ô tô.

Tuy nhiên, với mong muốn làm sạch và khôi phục phần nào vẻ đẹp vốn có của con sông lịch sử này, Hà Nội đã có rất nhiều nỗ lực với nhiều giải pháp như việc dùng chế phẩm Redoxy3C của Đức để làm sạch nước, hay các đề xuất thu gom nước thải sinh hoạt xử lý tại nguồn trước khi cho chảy ra sông, đặc biệt là ý tưởng lấy nước từ sông Hồng, Hồ Tây tạo dòng chảy để rửa trôi và làm sạch sông Tô Lịch,… nhưng dường như những nỗ lực và đó vẫn chìm trong vô vọng.

Vẫn trong quá trình đi tìm giải pháp làm sạch con sông lịch sử này, từ ngày 16/5, Hà Nội đã khởi động dự án thí điểm làm sạch nước sông Tô Lịch và Hồ Tây theo công nghệ Nano-Bioreactor của Nhật Bản. Công nghệ Nano-Bioreactor gồm hai yếu tố là máy sục khí Nano tạo ra oxy trực tiếp kích hoạt vi sinh vật; các tấm vật liệu Bioreactor là chất xúc tác, cung cấp giá thể, tạo môi trường sống cho vi sinh vật. Hai yếu tố kết hợp thúc đẩy quá trình tự làm sạch nước, phân hủy bùn. Công nghệ này đã từng thành công ở Nhật Bản, Trung Quốc và nhiều hồ ở Việt Nam.

Tuy nhiên, với nội dung thuyết trình công nghệ và kế hoạch làm sạch dòng sông Tô Lịch mà không cần tách nguồn nước thải, không cần tạo dòng chảy đối lưu đã vấp phải rất nhiều ý kiến trái chiều, thậm chí nhiều nhà khoa học các chuyên gia môi trường công khai tỏ rõ quan điểm khá phản đối gay gắt về vấn đề này.

Các ý kiến phản đối cho rằng, công nghệ này chỉ là cục bộ, tạm thời. Chỉ là xử lý lần đầu lòng sông có lớp bùn đang ô nhiễm và hôi thối chứ nếu đã thu gom, xử lý nước thải sinh hoạt và tạo dòng chảy, xử lý ô nhiễm ban đầu rồi thì không cần công nghệ xử lý thường xuyên nữa. Vì vậy công nghệ đang thí nghiệm sẽ phù hợp hơn khi xử lý các hồ chứa với mực nước tĩnh.

So sánh tỉ lệ các nguồn nước thải ô nhiễm vào lưu vực 4 sông Tô Lịch, sông Nhuệ, sông Tích, sông Đáy.

Muốn giải quyết triệt để phải xử lý tận gốc nguồn nước thải, cần làm theo 4 bước: Cần gom nước thải sinh hoạt theo đường đi riêng vào các nhà máy xử lý để làm sạch mới cho ra sông, tiếp đến là dùng công nghệ xử lý ban đầu lòng sông, thứ 3 là tạo ra dòng chảy thường xuyên và bước cuối cùng là tuyên truyền sâu rộng, nâng cao nhận thức của người dân để giữ gìn môi trường bằng cách không xả chất thải ra sông Tô Lịch nữa”.

Theo kế hoạch ban đầu, hoạt động thí điểm xử lý nước thải bằng công nghệ Nhật Bản được triển khai từ 16/5 thì đến giữa tháng 7, đơn vị thực hiện dự án sẽ công bố kết quả. Tuy nhiên, do sự cố xả nước Hồ Tây bất ngờ ngày 9/7 do mưa bão khiến toàn bộ kết quả thí điểm bị cuốn trôi, đơn vị thí điểm đã phải triển khai lại và vừa kết thúc đợt thí điểm thứ 2 ngày 16/9.

Ngày sông Tô Lịch
thành Danube xanh không còn xa

Trong quá trình triển khai dự án, để chứng minh việc thí điểm làm sạch đoạn sông Tô Lịch, 1 góc Hồ Tây bằng công nghệ Nano - Bioreactor Nhật Bản đem lại hiệu quả, nguồn nước sau xử lý đạt quy chuẩn Việt Nam, ngày 8/8 chuyên gia Nhật Bản đã tắm bằng nguồn nước đã được xử lý bằng công nghệ này ở sông Tô Lịch.

Ngày 16/9, chuyên gia Nhật Bản và Việt Nam đã cùng nhau lấy mẫu kết quả để phân tích chất lượng và thả cá Koi Nhật Bản (cá chép Nhật Bản), cá chép đỏ Việt Nam xuống khu thí điểm ở sông Tô Lịch và Hồ Tây. Đến ngày 30/10, đàn cá được thả xuống 2 khu vực trên vẫn bơi lội khỏe mạnh.

Sau thời gian phân tích từ các cơ quan chuyên môn của Việt Nam và cả phía Nhật Bản cho thấy: Chất lượng nước khu thả cá Koi trên sông Tô Lịch và Hồ Tây 36/36 chỉ tiêu đạt quy chuẩn Việt Nam (QCVN). Mùi hôi thối sông Tô Lịch giảm 200 lần, Hồ Tây giảm 30 lần nhờ Công nghệ Nhật Bản. Nước khu xử lý thả cá Koi tại sông Tô Lịch: Vi khuẩn có hại Coliform giảm hơn 61 triệu lần, E.coli giảm 1100 lần.

Nước khu xử lý thả cá Koi tại Hồ Tây: Vi sinh vật có lợi Bacillus tăng 738 lần, tổng vi sinh vật hiếu khí tăng 47 lần. Bùn sông Tô Lịch giảm nhiều nhất 76,3cm ve 15cm bùn Hồ Tây giảm nhiều nhất về 0 cm.

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường - Trần Hồng Hà cho rằng phương pháp xử lý trên đã được các cơ quan của Nhật Bản chứng nhận nên đảm bảo độ an toàn, tính tin cậy.

Tuy nhiên, lãnh đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường nhận định, thành phần chất thải ở hồ, sông ngòi của Nhật Bản khác với Việt Nam bởi họ đã xử lý trước tại nguồn còn chúng ta hàng ngày vẫn đổ nước thải. "Thực tế là nhiều sông hồ ở Việt Nam trở thành nơi chứa chất thải", ông Hà nói và cho rằng nước thải ở Việt Nam không chỉ có hữu cơ mà còn có cả chất vô cơ nên cần bổ sung công nghệ xử lý.

Ông Hà cũng đề nghị công ty JVE đưa ra dự toán kinh phí xử lý tính bằng cách khác thay cho phương pháp tính bằng mét khối như hiện tại bởi ở Việt Nam các hồ, sông đều mang tính chất mở nên lượng nước mưa vào rất lớn, việc tính bằng mét khối sẽ không đúng với thực tế.

GS.TS Đặng Huy Huỳnh, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam cho biết: “Theo tôi đây là công nghệ rất tiến bộ. Sau xử lý các vi khuẩn có hại đã giảm đi, còn vi sinh vật có lợi thì tiếp tục phát huy chức năng của nó trong hệ sinh thái nước. Thí điểm đã giải quyết và làm cho không còn mùi hôi nữa”

Ông Nguyễn Tuấn Anh (Chủ tịch HĐQT công ty Cổ phần cải thiện môi trường Nhật Việt JVE) cho biết, trong thời gian tới đơn vị sẽ đưa ra những phân tích kĩ cả về kĩ thuật và dự toán kinh phí, kèm theo đó sẽ bổ sung thêm những công nghệ, kĩ thuật để đáp ứng những yêu cầu làm sạch sông Tô Lịch và những nơi khác trên đất nước Việt Nam.

“Công nghệ hiện tại đã phù hợp với việc xử lý các hồ có mặt nước tĩnh, còn với các dòng sông trong thời gian tới chúng tôi sẽ bổ sung thêm công nghệ như máy lọc nước nano dành riêng cho kim loại nặng hay mở rộng các dự án tại các tỉnh, thành phố khác trên khắp đất nước Việt Nam nhất là trong xử lý môi trường nước nôi trồng thủy hải sản của tôm, cá hay xử lý nước thải từ chăn nuôi gia súc, gia cầm,...”, ông Tuấn Anh thông tin./.

Bài: Nguyễn Ngân| Kỹ thuật: Tuấn Linh