Saudi Arabia sắp bình thường hóa quan hệ với Israel?

Ngoại trưởng Mỹ Pompeo (trái) hội đàm với Thái tử Saudi Arabia bin Salman hôm 22-11. Ảnh: AFP

Truyền thông Israel và tờ Axios hôm 23-11 dẫn các nguồn thạo tin tiết lộ, Thủ tướng Netanyahu đã có cuộc họp bí mật với Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman tại thành phố Neom và đây là cuộc gặp đầu tiên giữa hai nhà lãnh đạo này. Trong khi Bộ trưởng Giáo dục Israel Yoav Gallant chúc mừng ông Netanyahu về “thành tựu nổi bật”, phía Saudi Arabia lên tiếng bác bỏ cuộc gặp trên. “Không có cuộc họp nào như thế diễn ra và các quan chức dự họp chỉ là người Mỹ và Saudi Arabia”, Ngoại trưởng Faisal bin Farhan Al Saud khẳng định. Ðược biết, tham dự cuộc họp với Thái tử Mohammed bin Salman vào tối 22-11 còn có Giám đốc Cơ quan Tình báo Mossad của Israel Yossi Cohen và Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo. Saudi Arabia là một trong những điểm dừng chân trong chuyến công du quốc tế 10 ngày qua của ông Pompeo.

Theo lời một cố vấn cấp cao Saudi Arabia, các lãnh đạo trên đã thảo luận về một số vấn đề, bao gồm bình thường hóa quan hệ giữa Israel và các nước trong khu vực cũng như vấn đề Iran, nhưng không đạt được thỏa thuận đáng kể nào. Về phần mình, Ngoại trưởng Pompeo viết trên Twitter rằng ông đã có các cuộc hội đàm mang tính xây dựng với Thái tử bin Salman ở Neom và đăng một bức ảnh cho thấy cuộc gặp giữa hai người.

Ngoại trưởng Pompeo đang hối thúc Saudi Arabia bình thường hóa quan hệ với Israel, sau khi Mỹ thành công trong việc đóng vai trò trung gian thúc đẩy Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), Bahrain và Sudan thực hiện điều tương tự với Israel. Phía Saudi Arabia hoan nghênh động thái trên nhưng tuyên bố sẽ bảo lưu lập trường của Liên đoàn Arab trong nhiều thập niên qua về việc không thiết lập quan hệ với Israel cho đến khi có một thỏa thuận hòa bình giữa Israel và Palestine.

Tuy nhiên, Daniel Shapiro, cựu Ðại sứ Mỹ tại Israel giai đoạn 2011-2017, cho rằng mọi chuyện cứ như Saudi Arabia đang chuẩn bị bình thường hóa quan hệ với Israel. Ðồn đoán về “phá băng” quan hệ giữa hai cường quốc Trung Ðông này đã rộ lên những năm gần đây trong bối cảnh hai nước nhận thấy lợi ích an ninh của họ chồng chéo. Ngoài ra, Saudi Arabia và Israel đều coi Iran là “mối đe dọa hiện hữu” và 2 nước có lý do để xích lại gần nhau hơn. Ðó là việc Tổng thống đắc cử Joe Biden gần đây đã phát tín hiệu về hướng tiếp cận mềm mỏng đối với Tehran về JCPOA - thỏa thuận hạt nhân mà nhóm P5+1 gồm Anh, Mỹ, Nga, Pháp, Trung Quốc và Ðức đã ký với Cộng hòa Hồi giáo hồi năm 2015. Năm 2018, Tổng thống Mỹ Donald Trump rút Washington ra khỏi văn kiện này.

Phần lớn chuyên gia phân tích dự đoán chính quyền Mỹ dưới thời ông Biden sẽ trở lại bàn đàm phán với Iran về JCPOA. Dù vậy, JCPOA phiên bản mới bắt đầu vướng những khó khăn đầu tiên. Nếu Riyadh công nhận Tel Aviv, đây sẽ là tín hiệu quan trọng gửi đến các quốc gia Hồi giáo và Arab rằng quan hệ với Israel không còn bị cấm cản.

Thiết lập thỏa thuận ngoại giao giữa Saudi Arabia và Israel coi như đặt chính quyền ông Biden vào sự đã rồi liên quan vấn đề Iran.

HẠNH NGUYÊN