Sau Syria, Thổ tính đụng vào 'vùng cấm', Nga có lý khi phẫn nộ?

Máy bay không người lái Bayraktar TB2.

Kinh nghiệm ở Nagorno-Karabakh

Sau thành công quân sự gần đây của Azerbaijan trước Armenia ở khu vực Nagorno-Karabakh, truyền thông Ukraine đang xôn xao với suy đoán rằng quân đội Ukraine có thể đang lên kế hoạch giành lại khu vực ly khai Donbass bằng cách sử dụng máy bay không người lái Bayraktar TB2 của Thổ Nhĩ Kỳ.

Máy bay không người lái TB2 được cho là đã thay đổi cuộc chơi trong cuộc chiến Azerbaijan -Armenia. Các nhà quan sát đang đặt câu hỏi liệu Ukraine có thể lặp lại kịch bản Nagorno-Karabakh để giành lại các vùng lãnh thổ ly khai vào năm 2014 và làm leo thang thêm xung đột ở Biển Đen hay không.

Thậm chí, một số ý tưởng đi xa còn cho rằng Ukraine có thể đang lên kế hoạch sử dụng các máy bay không người lái này để giám sát Crimea và eo biển Kerch nối Biển Đen và Biển Azov.

Trong chuyến thăm Thổ Nhĩ Kỳ vào ngày 2/12, Ngoại trưởng Ukraine Kuleba Dmytro đã không che giấu những kỳ vọng của Kiev đối với Ankara. Ông nói rằng đất nước mình mong đợi Ankara sẽ đảm nhận "vai trò lãnh đạo" trong cuộc xung đột ở Crimea, chỉ ra mối quan hệ lịch sử với Thổ Nhĩ Kỳ khi là một phần của Đế chế Ottoman cho đến thế kỷ 18.

Giới quan sát dự đoán, mối quan hệ ngày càng quân sự hóa giữa Ankara và Kiev chắc chắn khiến Thổ Nhĩ Kỳ can dự nhiều hơn vào cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine.

Nhằm đối trọng với quyền lực tối cao của Nga ở Biển Đen, Thổ Nhĩ Kỳ từ lâu đã cố gắng cải thiện quan hệ với Ukraine, một chính sách cũng phù hợp với mục tiêu của NATO nhằm tăng cường ảnh hưởng của liên minh ở khu vực Biển Đen.

Mặc dù Ankara không cho phép sự tăng cường này làm ảnh hưởng đến sự hợp tác giữa Thổ Nhĩ Kỳ-Nga trong một số lĩnh vực, nhưng từ trước đến nay Thổ Nhĩ Kỳ đã không thực sự ủng hộ việc sáp nhập của Nga và vẫn giữ vững quan điểm đối với việc đưa Crimea trở lại Ukraine.

Tờ Al-Monitor đánh giá, xung đột là chất xúc tác thúc đẩy quan hệ quốc phòng giữa Ankara và Kiev ngày càng gia tăng. Một số người cũng coi sự hợp tác này là cách Ankara gây sức ép với Moscow tại sân sau của chính mình như một đòn trả đũa đối với những nỗ lực của Nga khi gây sức ép với chương trình nghị sự của Thổ Nhĩ Kỳ trong các cuộc chiến ở Libya và Syria, nơi Ankara và Moscow đứng ở hai bên bờ chiến tuyến.

Chiến thuật mới của Ukraine?

Nền tảng cho sự hợp tác quân sự cấp cao giữa hai nước được đặt ra bởi một loạt các thỏa thuận quân sự vào năm 2015 dưới thời Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko, người ủng hộ việc sử dụng quyền lực rắn để đối phó với lực lượng ly khai ở Donbass.

Cuộc ly khai ở Donbass nổ ra vào năm 2014. Kể từ đó đến nay, phương Tây liên tục cáo buộc Moscow đã giúp đỡ quân sự cho phe ly khai, điều mà các quan chức Nga luôn bác bỏ.

Ukraine đã mua sáu máy bay không người lái TB2 của Thổ Nhĩ Kỳ vào năm 2018 cùng với ba thiết bị dữ liệu mặt đất và 200 tên lửa chính xác cao theo hợp đồng trị giá 69 triệu USD.

Mặc dù người kế nhiệm ông Poroshenko, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, đã ủng hộ một giải pháp chính trị thông qua đối thoại với Nga, nhưng Kiev vẫn tiếp tục thúc đẩy hợp tác quân sự với Ankara, với một loạt thỏa thuận hợp tác quân sự mới được ký kết giữa hai nước vào năm 2019 và 2020.

Vào tháng 11/2020, Tư lệnh lực lượng vũ trang Ukraine Ruslan Khomchak thông báo Kiev đang xem xét mua thêm 5 máy bay không người lái Bayraktar vào năm 2021. Đổi lại, nước này cũng đã cung cấp 12 động cơ phản lực cánh quạt AI-450T cho máy bay không người lái Akinci của Thổ Nhĩ Kỳ trong hai năm qua.

Donbass vẫn là điểm nóng giữa Nga và Ukraine.

Trong một cột mốc quan trọng khác trong năm nay, tổ hợp sản xuất quốc phòng của Ukraine và công ty Baykar Makina của Thổ Nhĩ Kỳ, nhà sản xuất máy bay không người lái Akinci và Bayraktar, đã quyết định thành lập một liên doanh cho phép Ukraine sản xuất 48 máy bay không người lái chiến đấu Bayraktar TB2 trong nước. Nhiều người tin rằng dự án này có thể giúp Thổ Nhĩ Kỳ vượt qua các lệnh trừng phạt bán vũ khí của phương Tây.

Quân đội Ukraine đã thử nghiệm máy bay không người lái TB2 lần đầu tiên tại Khmelnytsky chống lại phe ly khai vào tháng 3/2019. Sau thành công trong các cuộc xung đột ở Libya, Syria và Karabakh, các máy bay không người lái TB2 dường như đang chiếm vị trí trung tâm trong chiến lược quân sự của Ukraine.

Vào ngày 19/11, Ukraine đã điều động các máy bay TB2 đến căn cứ không quân Kramatorsk để thử nghiệm bổ sung. Vào ngày 27/11, quân đội Ukraine đã tiến hành một cuộc diễn tập quân sự gần Biển Azov để kiểm tra khả năng trinh sát và xác định mục tiêu của máy bay không người lái. Một số bản tin cho rằng, máy bay không người lái cũng đã được gửi đến các chuyến bay do thám gần Crimea vào ngày 23/11.

Kịch bản có xảy ra?

Sự hợp tác mới giữa Ankara và Kiev và những đồn đoán về việc sử dụng máy bay không người lái của Thổ Nhĩ Kỳ trong cuộc xung đột Nga-Ukraine đã được truyền thông Nga theo dõi chặt chẽ.

RIA Novosti đưa tin rằng cuộc chiến Armenia-Azerbaijan đã tạo sự chú ý cho các tướng lĩnh Ukraine theo dõi sát sao các chiến thuật của Armenia trong khu vực. Những người ly khai được cho là đang lo ngại những bài học ở Karabakh có thể truyền cảm hứng cho quân đội Ukraine tiến hành một chiến dịch quân sự ở Donbass.

Trích dẫn nguồn tin của phe ly khai đang kiểm soát khu vực Donetsk, tờ Nezavisimaya Gazeta của Nga hồi cuối tháng 11 đưa tin rằng Thổ Nhĩ Kỳ đã cử các cố vấn quân sự tới Ukraine để “chuẩn bị cho một cuộc tấn công chung Thổ Nhĩ Kỳ-Ukraine”. Trang tin này còn tuyên bố hai nước đang thực hiện kế hoạch giành lại quyền kiểm soát Crimea cùng với Donbass và Thổ Nhĩ Kỳ có thể cử lính đánh thuê Syria đến hỗ trợ lực lượng Ukraine.

Một số người tin rằng quân đội Ukraine có thể giành lại quyền kiểm soát Luhansk và Donetsk, chỉ ra rằng phe ly khai thiếu một hệ thống phòng không thích hợp. Tuy nhiên, những lập luận này được cho là đã bỏ qua yếu tố Nga. Giới quan sát đánh giá khu vực Donbass có chung biên giới với Nga và không giống như với trường hợp của Armenia.

Hơn nữa, Nga đã cấp quyền công dân Nga cho gần một triệu cư dân ở cả hai khu vực, vì vậy Moscow có thể tham gia vào cuộc xung đột với lý do bảo vệ công dân của mình ở Donbass. Tổng thống Nga Vladmir Putin cũng công khai tuyên bố rằng Moscow sẽ không cho phép Ukraine can thiệp quân sự vào Donbass.

Thượng nghị sĩ Nga Aleksey Pushkov cho rằng xung đột Karabakh không thể lặp lại ở Donbass. Theo ông Pushkov, trong khi Azerbaijan có sự hỗ trợ trực tiếp của Thổ Nhĩ Kỳ, Ukraine chỉ có thể phụ thuộc vào sự hỗ trợ gián tiếp của NATO và Mỹ trong một kịch bản như vậy.

Về phần mình, nhà phân tích người Nga Aleksander Kots cho rằng chính quyền Erdogan sẽ không dám công khai đối đầu với Nga. Nga có một số lý do để ngăn chặn can thiệp và có thể dễ dàng làm như vậy, do đó các quan chức Ukraine muốn đánh giá phản ứng của Nga trước khi bắt đầu bất kỳ hành động nào.

Ngoài ra, những người tin rằng Ukraine có thể lặp lại thành công của Azerbaijan trên đất của mình đã bỏ qua một yếu tố quan trọng khác: việc Thổ Nhĩ Kỳ điều quân tới Ukraine là điều rất khó xảy ra.

Trương Mạnh Kiên