Sản xuất theo chuỗi: 'Chìa khóa' để phát triển chăn nuôi bền vững

Phát triển mạnh về chăn nuôi heo nhưng công nghệ, quy trình vẫn còn nhiều hạn chế

Sáng nay (23/10), Cục Chăn nuôi (Bộ NN-PTNT) tổ chức Hội thảo “Tổng kết Dự án về Chuỗi thịt heo Việt Nam theo định hướng quốc tế (VIP) và chia sẻ kinh nghiệm về đảm bảo an toàn thực phẩm và phát triển bền vững ngành chăn nuôi heo Việt Nam”.

Dự án VIP do Hà Lan (Sứ quán Hà Lan) và Việt Nam (Cục Chăn nuôi) xây dựng và triển khai thực hiện từ năm 2014 đến 2018 với tổng kinh phí gần 30 tỷ đồng, trên địa bàn Hà Nội, Bắc Giang, Vĩnh Phúc, TP.HCM và Đồng Nai. Sau 4 năm triển khai, đã có 1.302 người tham gia.

Tỷ lệ trang trại nuôi heo bán theo hình thức có hợp đồng chỉ đạt 6,5-10,5%

TS Võ Trọng Thành - đại diện Cục chăn nuôi - cho hay: Dự án thực hiện các hoạt đồng gồm: kiểm soát vấn đề an toàn thực phẩm tại cơ sở giết mổ và chế biến thịt; giám sát và tiến tới xóa bỏ dịch bệnh; nâng cao năng lực quản lý chất lượng vật nuôi và kiểm soát thú y tại các cơ sở chăn nuôi heo; nâng cao năng lực quản lý chuỗi thông qua nghiên cứu, đào tạo và tham quan học tập; nâng cao năng lực thông qua chuyển giao về quản lý trang trại chăn nuôi heo hiện đại theo VietGAP và liên kết sản xuất tiêu thụ theo chuỗi; nâng cao năng lực về quá trình đổi mới chuỗi về chiến lược dài hạn và hoạt động cấp thiết để mở rộng chuỗi thịt VIP.

Trong khuôn khổ dự án chuỗi VIP, hoạt động điều tra về đặc điểm, công nghệ, và liên kết sản xuất trong chuỗi thịt heo đã được nghiên cứu. Các tác nhân chính tham gia chuỗi bao gồm: trang trại chăn nuôi, cơ sở thu gom và giết mổ, người bán buôn, người bán lẻ. Bên cạnh đó, còn có các tác nhân phụ có liên quan mật thiết như: công ty sản xuất con giống, công ty sản xuất thức ăn, công ty kinh doanh thuốc thú y, siêu thị và khách hàng tiêu thụ heo.

Kết quả dự án cho thấy, tương tự nhiều nước khác, nơi mà các chuỗi sản xuất nông nghiệp đang hình thành, chuỗi thịt heo Việt Nam đang tồn tại nhiều tác nhân tham gia với hình thức tổ chức sản xuất khác nhau, quy mô biến động và công nghệ đa dạng.

Đối với các trang trại chăn nuôi theo hình thức gia công cho các công ty, tập đoàn, thịt heo được các công ty thu mua khi đến thời điểm xuất bán, chủ trại không phải lo về đầu tư vì họ đã có hợp đồng. Tuy nhiên, tỷ lệ trang trại bán theo hình thức có hợp đồng đạt 6,5-10,5% các trang trại điều tra. Phần lớn hiện nay đều bán cho thương lái (8-15%), hoặc bán cho các lò mổ theo mối quen biết từ trước (75,5-85,5%).

Đối với các cơ sở giết mổ nhỏ lẻ, ở phía Bắc, tỷ lệ cơ sở giết mổ có hợp đồng với thương lái và công ty khá thấp (chỉ đạt 8% ở Hà Nội). Tuy nhiên, ở miền Nam, tỷ lệ này cao hơn, Đồng Nai 50%, TP.HCM 42%.

Hiện, trang trại chăn nuôi heo đa phần tự sản xuất con giống, vấn đề chất lượng con giống gặp nhiều khó khăn. Những trang trại chăn nuôi do không nằm trong chuỗi, việc kiểm soát chất cấm, an toàn thực phầm khó khăn, sản xuất ra giá thành thấp, đầu ra bấp bênh, dẫn đến rủi ro trong hoạt động chăn nuôi. Cơ sở giết mổ công nghiệp tập trung hiện tại xây dựng sử dụng không hiệu quả do không hoạt động hết công suất (chỉ đạt khoảng dưới 50%). An toàn thực phẩm vẫn còn là vấn đề chưa được các tác nhân trong chuỗi quan tâm đúng mức.

Nguyên nhân của tình trạng trên là do các địa phương chưa mạnh tay dẹp bỏ hoặc đã có chủ trương và biện pháp nhưng lực lượng mỏng nên chưa dẹp bỏ được nạn giết mổ chui không có giấy phép, không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm dẫn đến cơ sở giết mổ tập trung thiếu nguyên liệu đầu vào. Cạnh đó, nhận thức, thói quen và tập quán sản xuất và hơn nữa, nhà nước cũng chưa có các hành lang pháp lý đủ lạnh để kiểm soát vấn đề an toàn thực phẩm.

Cơ sở giết mổ công nghiệp tập trung hiện tại xây dựng sử dụng không hiệu quả, công suất đạt dưới 50%

Xây dựng khung thể chế quốc gia về chuỗi thực phẩm an toàn

Ông Nguyễn Quang Hiếu - Phó Tổng giám đốc De Heus Việt Nam - cho hay: Với việc thiết lập một chuỗi cung ứng thịt heo đảm bảo an toàn và bền vững có thể truy xuất được nguồn gốc sẽ giúp tạo đầu ra ổn định cho sản phẩm. Tuy nhiên, hiện chưa có nhiều doanh nghiệp chăn nuôi heo dẫn dắt thị trường theo hướng liên kết chuỗi giá trị.

Phát triển các mô hình chuỗi giá trị khép kín gắn với truy xuất nguồn gốc là chìa khóa cho sự bền vững ngành chăn nuôi heo. Ông Ina Enting - Điều phối viên Dự án VIP - khuyến nghị: Việt Nam cần ưu tiên phát triển mô hình chuỗi giá trị khép kín vì đây là mô hình có thể kiểm soát tốt nhất an toàn thực phẩm, chất lượng đầu vào và đầu ra. Cạnh đó, cần tăng cường hiệu quả và kiểm soát an toàn thực phẩm đối với chuỗi liên kết với nhiều tác nhân tham gia. Tăng hiệu quả quản lý nhà nước về chuỗi thịt heo.

Để đảm bảo an toàn thực phẩm và phát triển bền vững ngành chăn nuôi heo Việt Nam, ông Ron Dwinger - Điều phối Viên Dự án VIP - khuyến nghị: Đối với các trang trại chăn nuôi heo cần áp dụng phương pháp an toàn sinh học, cải thiện vệ sinh trang trại, sử dụng kháng sinh phù hợp tiến tới không sử dụng kháng sinh trong thức ăn chăn nuôi. Đối với cơ sở giết mổ, cần áp dụng chính thức theo hệ thống quốc gia các cơ sở giết mổ, cần thanh kiểm tra những cơ sở giết mổ nhỏ lẻ, tất cả heo đưa đến cơ sở giết mổ phải được đăng ký và có nguồn gốc…

Cạnh đó, việc xây dựng khung thể chế quốc gia về chuỗi thực phẩm an toàn trong chuỗi giá trị, trong đó, chú trọng đến truy xuất nguồn gốc sản phẩm, đảm bảo an toàn thực phẩm và chất lượng sản phẩm là thiết yếu cho sự phát triển ngành chăn nuôi heo hiệu quả và bền vững.

Việt Nam là nước phát triển mạnh về chăn nuôi heo, khoảng trên 75% sản lượng thịt tiêu thụ là thịt heo, mỗi năm sản xuất 3,5-3,7 triệu tấn thịt heo, hiện có khoảng 2,6 triệu cơ sở chăn nuôi heo, giải quyết việc làm cho khoảng 7 triệu lao động. Tuy nhiên, giá thịt heo biến động mạnh, không có lợi cho người chăn nuôi, chất lượng thịt heo, an toàn thực phẩm vẫn chưa được kiểm soát tốt, hầu hết thịt heo chưa được truy xuất nguồn gốc. Lợi nhuận và trách nhiệm trong chuỗi chăn nuôi chưa phù hợp.

LÊ HẬU