Sân khấu kịch xã hội hóa: Đã qua thời hoàng kim

Ảnh minh họa

Để duy trì hoạt động của các sân khấu XHH, mỗi ngày, các ông-bà “bầu” đau đầu tính bài toán chi phí: Thuê mặt bằng, điện, nước, diễn viên, tác giả, đạo diễn, thiết kế, hậu đài, trang thiết bị âm thanh, ánh sáng, phục trang, đạo cụ… Chi phí đầu ra thì nhiều vô số, nhưng đầu vào - tiền bán vé thu lại chẳng được bao nhiêu. Bài toán bù lỗ gần như có mặt ở hầu hết các sân khấu kịch đang hoạt động hiện nay.

Thực tế, tại TPHCM, nơi từng là điểm sáng nổi bật so với cả nước về hoạt động phát triển mô hình sân khấu XHH thì nay chỉ còn vài ba sân khấu ngày đêm mệt mỏi 'chống chọi' với thời thế.

Còn tại Hà Nội, hàng loạt sân khấu xã hội hóa cũng đã nói lời từ giã khán giả. Việc đóng cửa nhiều sân khấu này hóa ra lại là chuyện… bình thường bởi rất nhiều người trong nghề đã lường trước được.

Sống được nhờ bản sắc riêng

Nhìn vào tổng thể hoạt động sân khấu kịch XHH hiện nay, dễ thấy chỉ còn vài ba sân khấu duy trì được sự sống bằng phong cách, bản sắc riêng, độc đáo. Sân khấu Hoàng Thái Thanh trung thành với kịch tâm lý tình cảm xã hội, chuyển thể từ các tác phẩm văn học. Từng vở kịch đi sâu vào lòng người xem bằng những câu chuyện tình cảm đôi lứa, tình yêu gia đình; những biến thiên của cuộc sống nhân vật luôn gần gũi với đời sống xã hội, tâm lý con người thời đại, nên dễ được khán giả đón nhận.

Dù vậy, thời gian qua, sân khấu này cũng rơi vào tình trạng thiếu kịch bản chất lượng. Khi trào lưu nhạc kịch, hài kịch chiếm vị thế trên thị trường, Sân khấu Hoàng Thái Thanh đã thử thay đổi trong đầu tư xây dựng tác phẩm, đổi đạo diễn, đổi cách thức dàn dựng, song hiệu quả đạt được vẫn không cao.

Với Sân khấu kịch Idecaf, việc trung thành với phong cách hài kịch vui nhộn, đậm tính nhân sinh, nhân văn, khéo lồng ghép những vấn đề thời sự xã hội đang được công chúng quan tâm, cộng thêm sự diễn xuất chuyên nghiệp của dàn diễn viên tên tuổi, đã giúp sân khấu này thường xuyên “cháy” vé. Tại TPHCM hiện nay, đây cũng là sân khấu kịch duy nhất có tình trạng khán giả phải mua vé chợ đen để được xem kịch, thậm chí khán giả xếp hàng chờ mua vé trước cả khi quầy vé mở cửa.

Sân khấu kịch Minh Nhí-Quốc Thảo sau khi ra mắt, hoạt động được vài tháng, đến nay cũng đã ngưng diễn. Các sân khấu kịch-cà phê tuy còn hoạt động rải rác, song chưa thể bứt phá, tạo dấu ấn bằng những tác phẩm chất lượng hay đội ngũ diễn viên trẻ tài năng.

Ngay cả đơn vị Nhà hát kịch Sân khấu nhỏ 5B, điểm diễn từng là sân khấu thử nghiệm lẫy lừng của Thành phố, là cái nôi nuôi dưỡng và đóng góp cho đời sống văn hóa nghệ thuật TPHCM nhiều nghệ sĩ tài năng, cũng đã đóng cửa hai năm qua vì chờ sửa chữa, xây dựng.

Đơn vị làm XHH mạnh nhất tại Hà Nội phải kể đến Nhà hát Tuổi trẻ nhưng có tới 2 địa điểm biểu diễn thường xuyên “đỏ đèn”. Trong đó, sân khấu xã hội hóa biểu diễn hài kịch tại rạp Thanh Niên, số 37 Trần Bình Trọng từ khi ra mắt đến nay luôn trong tình trạng “thoi thóp” với lượng khán giả đến với mỗi đêm diễn chỉ vài chục người, trong khi, sức chứa của rạp lên tới vài trăm khán giả.

Một đơn vị nghệ thuật xã hội hóa nữa của Hà Nội-Đoàn nghệ thuật Sao Việt do NSƯT Trần Nhượng làm giám đốc cũng đã tuyên bố giải thể sau những ngày sáng đèn… le lói. Việc phục dựng vở kịch kinh dị “Quỷ ám” từng rất thành công ở sân khấu phía Nam cũng không giúp cho đoàn nghệ thuật này thoát khỏi tình cảnh chung với rạp Thanh Niên.

Chưa tìm ra giải pháp

Không thể phủ nhận, nhiều năm qua, chất lượng nghệ thuật, tổ chức biểu diễn phục vụ khán giả lĩnh vực sân khấu nói chung và sân khấu kịch XHH nói riêng bị giảm sút là do thiếu đội ngũ sáng tác hùng hậu, có tài, có kinh nghiệm nghề, sự sáng tạo, kiến thức sâu rộng. Thiếu đi tác phẩm hay, xuất sắc thì không thể có được những vở diễn hay, độc đáo. Chưa kể, đội ngũ đạo diễn sân khấu có tay nghề hiện cũng hiếm hoi, nên không thể xây dựng những vở diễn có sự bứt phá.

NSND Trần Ngọc Giàu lo lắng: “Hiện nay, nhiều đạo diễn sân khấu kịch dựng không ra tác phẩm hoàn chỉnh, vở diễn đầy lỗi và vẫn theo cảm tính. Càng về sau, người dạy nghề đạo diễn càng thiếu, người học không được trang bị đầy đủ kiến thức cần thiết cho nghề. Tôi sợ nhất là tại các gameshow truyền hình, các em chỉ mới dựng được một tiểu phẩm nhưng ban giám khảo đã tung hô, khen ngợi, dùng những từ như ‘bái phục, khâm phục’. Một game show và một tiết mục sân khấu dàn dựng hoàn toàn khác nhau”. Chính khoảng trống hụt hẫng trong công tác đào tạo đội ngũ kế thừa suốt nhiều năm qua đã khiến cho lĩnh vực sân khấu thiếu hụt trầm trọng những đạo diễn có tay nghề, giỏi chuyên môn.

Tình trạng này đã và đang tồn tại, diễn biến theo xu hướng ngày càng xấu đi, nhưng đến nay, đơn vị quản lý văn hóa cùng các ban ngành liên quan vẫn chưa tìm ra được một giải pháp cụ thể nào để hỗ trợ, giúp đỡ, chia sẻ với những khó khăn, bức bách, tồn tại của các sân khấu XHH.

Thu Hà (tổng hợp)