Rùng mình ngành công nghiệp taxi 'kiểu mafia' ở Nam Phi

Cuộc phục kích diễn ra khi các lái xe đang trên đường trở về từ đám tang của một đồng nghiệp ở tỉnh KwaZulu Natal. Tướng Vishnu Naidoo, phát ngôn viên Cảnh sát quốc gia Nam Phi cho hay, vụ việc mới nhất này phản ánh cuộc cạnh tranh khốc liệt của các hãng taxi kéo dài hàng thập kỷ qua, cướp đi mạng sống của hàng trăm người.

Hệ thống xe khách 16 chỗ ở Nam Phi vận chuyển 15 triệu lượt hành khách mỗi ngày

Tuyến đường là “điểm đen” của dân lái taxi

Cuộc tấn công hôm thứ bảy diễn ra tại tỉnh KwaZulu-Natal, nơi mà cơ sở dữ liệu xác định là “điểm nóng” về vụ giết người liên quan đến giới chính trị và taxi của Nam Phi. Các nạn nhân thuộc Hiệp hội Taxi Ivory Park, có trụ sở tại khu vực Midrand của Johannesburg. Ngay hồi tháng 5-2018, chỉ trong 1 ngày cuối tuần đã có 10 lái xe taxi bị giết ở Cape Town.

“Các nhóm lớn trong lĩnh vực vận tải taxi này bắt đầu hoạt động giống như mafia, khi mà người ta bảo vệ hay mở rộng hoạt động kinh doanh bằng biện pháp sử dụng bạo lực”, Mark Shaw, Giám đốc Sáng kiến toàn cầu chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia và là tác giả một cuốn sách gần đây về các hiệp hội ở Nam Phi đánh giá. Chuyên gia này phân tích thêm, các tuyến đường sinh lợi nhất là đường dài, chẳng hạn như tuyến nối Johannesburg với Kwa-Zulu Natal, đó là lý do tại sao tuyến này có quá nhiều xung đột.

Một hình ảnh được chia sẻ trên Twitter vào cuối tuần qua cho thấy, chiếc xe khách nhỏ trúng chi chít 250 lỗ đạn. Theo thống kê của Hội đồng Taxi Quốc gia Nam Phi gọi tắt là Santaco, hiện trên toàn quốc có hơn 200.000 xe taxi nhỏ hoạt động, vận chuyển khoảng 15 triệu hành khách mỗi ngày. Ngành vận tải là lĩnh vực lớn nhất nhưng được đánh giá là quản lý yếu kém nhất Nam Phi, bởi chiếm gần 2/3 tổng lượng khách vận chuyển thuộc về các hiệp hội taxi, với doanh thu hàng năm ước tính hơn 1,2 tỷ USD.

Ở nhiều nơi trên đất nước Nam Phi, xe khách nhỏ là lựa chọn khả thi duy nhất, vì chúng phục vụ các tuyến không có xe buýt hay tàu hỏa. Với người dân sống ở ngoài khu vực thành thị, taxi cũng là công việc và nguồn thu nhập chính. Tuy nhiên, kể từ khi thành lập vào những năm 1980, ngành công nghiệp taxi chở khách loại nhỏ của Nam Phi đã bị chi phối phần lớn bởi bạo lực, có liên quan tới cả các vụ ám sát chính trị và các hình thức tội phạm có tổ chức khác.

Cạnh tranh khốc liệt vì thừa nhà cung cấp dịch vụ

Ngành công nghiệp này chính thức ra đời vào năm 1987, khi chính quyền phân biệt chủng tộc bãi bỏ giao thông công cộng. Cuối những năm đó, những chiếc xe khách 16 chỗ ngồi, được gọi là “combis”, có mặt ở khắp nơi, đặc biệt là ở các thị trấn và vùng nông thôn do người da màu thành lập.

Xung đột trên các tuyến đường trở nên trầm trọng hơn do sự nổi lên của bạo lực giáo phái sau khi chủ nghĩa apartheid chính thức chấm dứt vào năm 1990. “Ngành công nghiệp giao thông vận tải có khả năng vận chuyển hàng triệu người và mang lại sự thịnh vượng cho cộng đồng người da đen. Ở các thị trấn nhỏ, đây rõ ràng là nguồn tài nguyên mà nhiều người muốn khai thác nhưng dường như bạo lực nằm trong gene của nó”, chuyên gia Mark Shaw nói.

Theo Assassination Witness, một cơ sở dữ liệu do ông Mark Shaw và các nhà nghiên cứu khác điều hành, trong tất cả các vụ ám sát ở Nam Phi từ năm 2000 đến năm 2017, 43% có liên quan đến ngành công nghiệp taxi. Kể từ năm 2001 đến nay, tỷ lệ này liên tục chiếm khoảng một nửa tổng số vụ ám sát hàng năm. Các chuyên gia cho rằng, các cuộc xung đột dai dẳng là do dư thừa nhà cung cấp dịch vụ taxi cùng với thiếu giám sát của Chính phủ.

Cảnh sát Nam Phi đã thông báo “kế hoạch hành động 72 giờ” liên quan đến một số đơn vị chuyên trách để điều tra vụ tấn công, tuy nhiên đến nay chưa có vụ bắt giữ nào xảy ra.

Yến Chi (Theo New York Times)