Quỹ phòng chống thiên tai: Không để nguồn lực bị đóng băng

Thị trấn Mù Cang Chải (Yên Bái) sau trận lũ quét sáng ngày 3/8/2017.

Thu và chi

Theo báo cáo số 200/BC-ƯPKP của Cục Ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai ngày 25/6/2019, tổng số tiền thu được ở các tỉnh thành phố trong 5 năm qua là 2.360 tỷ đồng, riêng trong năm 2018 là 826 tỷ đồng. Tuy nhiên, điều đáng nói là sau 5 năm thực hiện Nghị định 94, vẫn có 2 tỉnh thành phố không thành lập được Quỹ, có 8 tỉnh, thành phố không tiến hành thu tiền cho Quỹ. Bên cạnh đó, việc thu tiền cho Quỹ hiện nay đạt rất thấp.

Một tính toán của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, tính riêng số tiền khả thu năm 2018 là 5.807 tỷ đồng, nhưng trên thực tế năm 2018 chỉ thu được 826 tỷ đồng, tức là chỉ đạt 14% nguồn khả thu. “Theo ước tính, tổng số vốn đăng ký kinh doanh của doanh nghiệp (DN) Việt Nam hiện nay là 15 triệu tỷ đồng. Với mức thu 0,02% giá trị tài sản, nguồn có thể thu từ DN vào khoảng 3.000 tỷ đồng mỗi năm. Trong khi đó theo Tổng cục Thống kê, năm 2018 cả nước hiện có khoảng 54 triệu người lao động, với 23,5 triệu người có hưởng lương và 30,5 triệu người không hưởng lương. Với mức đóng 1 ngày lương mỗi người mỗi năm theo lương tối thiểu vùng năm 2018 (lấy mức thấp nhất là 100.000 đồng/ngày) thì tổng số thu từ người lao động có lương vào khoảng 2.350 tỷ đồng. Số thu từ người lao động không hưởng lương vào khoảng 3.457 tỷ đồng. Như vậy, tổng thu lớn nhất năm 2018 có thể đạt là 5.807 tỷ đồng”- VCCI dẫn số liệu cụ thể và nhấn mạnh việc thu tiền cho Quỹ quá thấp như vậy đã tạo ra một sự bất bình đẳng giữa những DN bị thu tiền và những DN không bị thu tiền, giữa DN ở địa phương này và ở địa phương khác.

Trong văn bản góp ý về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung 1 số điều Luật PCTT và Luật Đê điều gửi Tổng cục PCTT, VCCI cho rằng, thu quỹ đã yếu kém, việc sử dụng Quỹ cũng không khá hơn là mấy. Trong 5 năm qua các địa phương trên cả nước mới sử dụng 918 tỷ đồng và còn tồn dư 1.442 tỷ đồng. Như vậy, số chi mới chỉ bằng 39% tổng số thu. “Nói cách khác, 1.442 tỷ đồng đáng lý ra được sử dụng trong nền kinh tế thì hiện đang bị đóng băng trong Quỹ. Nếu coi số tiền này dùng để dự trữ phòng khi có thiên tai lớn thì cũng không thực sự chính xác. Trong 5 năm qua, Quỹ ở tất cả các địa phương đều có kết dư, số tiền chi trong năm luôn thấp hơn số tiền thu được trong năm đó. Như vậy, thực tiễn cho thấy nhu cầu và năng lực sử dụng Quỹ rất thấp” - ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế VCCI nói.

Công khai việc sử dụng quỹ

Một số địa phương trong 5 năm qua chỉ thu chứ không chi quỹ, gồm Điện Biên thu 8 tỷ đồng, Yên Bái thu 3,4 tỷ đồng, Hải Dương thu 9,8 tỷ đồng, Hà Nam thu 18 tỷ đồng, Ninh Bình thu 10,5 tỷ đồng, Quảng Ngãi thu 4,6 tỷ đồng, Lâm Đồng thu 13,6 tỷ đồng. Một số địa phương khác có thu, nhưng số tiền sử dụng rất thấp, không đạt 10% so với số thu, gồm Bắc Kạn: thu 15 tỷ đồng, chi 37 triệu đồng; Vĩnh Phúc: thu 14 tỷ đồng, chi 712 triệu đồng; Hải Phòng: thu 47 tỷ đồng, chi 610 triệu đồng; Kon Tum: thu 10,6 tỷ đồng, chi 800 triệu đồng; Gia Lai: thu 13,4 tỷ đồng, chi 662 triệu đồng; Bà Rịa-Vũng Tàu: thu 26,7 tỷ đồng, chi 15 triệu đồng; Sóc Trăng: thu 7,5 tỷ đồng, chi 412 triệu đồng. Như vậy, việc sử dụng Quỹ qua các con số trên thấy rằng mức độ hiệu quả chưa cao, một nguồn lực xã hội đang bị đóng băng.

Nghị định 94 quy định các địa phương phải công khai thông tin về sử dụng Quỹ, và đây cũng là nội dung mà rất nhiều DN quan tâm vì họ muốn biết xem tiền đóng góp của mình có được sử dụng hiệu quả cho mục tiêu PCTT hay không. Trên thực tế, việc thực hiện nghĩa vụ công khai thông tin của các địa phương rất kém. Tại Báo cáo số 200 cho thấy chỉ có 42 tỉnh thành nộp báo cáo về việc thu và sử dụng Quỹ. Tức là có nhiều địa phương không báo cáo trước cơ quan cấp trên, chứ chưa nói đến việc báo cáo trước người dân và DN.

Trước sự bức xúc của DN, VCCI đã tiến hành tìm kiếm thông tin về báo cáo sử dụng Quỹ tại website của các địa phương. Kết quả cho thấy, chỉ có 1 địa phương là tỉnh Bình Dương có báo cáo chi tiết đến từng dự án/hoạt động sử dụng Quỹ để DN và người dân có thông tin để giám sát trên thực tế. Có 2 địa phương gồm Quảng Ninh và TP Hồ Chí Minh có báo cáo về số tiền chi cho các quận, huyện, đơn vị trong tỉnh, nhưng không chi tiết từng hoạt động. Còn lại tất cả các địa phương khác không có thông tin báo cáo về việc sử dụng Quỹ. Như vậy, người dân và DN dù phải đóng tiền Quỹ nhưng hầu như không được biết tiền của mình được sử dụng thế nào…

Trước thực tế đó cho thấy, việc thu - chi Quỹ PCTT cần được siết lại, vì đây là quỹ rất cần thiết đặc biệt trong tình hình biến đổi khí hậu, hiện tượng thời tiết cực đoan ngày càng nhiều hơn, phức tạp hơn.

Thúy Hằng