Quốc hội tranh luận 'nóng' về lợi - hại của thủy điện

Chia sẻ về ý kiến các đại biểu (ĐB): Lưu Bình Nhưỡng (Bến Tre), Dương Trung Quốc (Đồng Nai) xung quanh vấn đề thủy điện và môi trường, Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh cho biết, chúng ta đã có các quy trình pháp lý để quản lý và phát huy hiệu quả của các dự án thủy điện như quy định về báo cáo kinh tế kỹ thuật, đánh giá tác động môi trường dự án; đồng thời, theo quy định, các dự án phải thỏa mãn việc giảm hạn chế, phát huy ưu thế.

Liên quan đến đất rừng tự nhiên, theo ông Trần Tuấn Anh, muốn có thêm dự án điện thì đầu tiên, địa phương phải tính toán, bổ sung quy hoạch dựa trên hướng dẫn của Bộ Công thương, trong đó có một số tiêu chí không cho dự án bổ sung quy hoạch là: sử dụng đất rừng vượt 10ha/1MW điện; dự án lấy đất rừng tự nhiên.

Bên cạnh đó, nếu muốn dự án điện vào quy hoạch thì Bộ Công thương sẽ phải xin ý kiến các bộ: NN-PTNT, Tài nguyên và Môi trường, Xây dựng… để đảm bảo phù hợp quy hoạch sử dụng đất. Trong đó, đánh giá tác động môi trường là báo cáo quan trọng để cấp có thẩm quyền xem xét thông qua dự án hay không. Báo cáo này phải được công khai ở cơ quan thẩm định dự án.

Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh: Đánh giá tác động môi trường là báo cáo quan trọng để cấp có thẩm quyền xem xét thông qua dự án thủy điện hay không. Ảnh VIẾT CHUNG

Về vấn đề thủy điện nhỏ hết khấu hao dòng đời dự án, theo Bộ trưởng Trần Tuấn Anh, Luật Xây dựng và nghị định quy định chi tiết Luật Điện lực đã có quy định. Đó là, khi các dự án hết vòng đời thì phải thực hiện đánh giá lại chất lượng hồ, đập, có phương hướng sử dụng, tháo dỡ. Về việc xử lý các tấm pin quang điện sau khi thủy điện hết giá trị sử dụng, Thủ tướng đã giao Bộ Khoa học và Công nghệ lập quy chuẩn, tiêu chuẩn xây dựng hệ thống xử lý các tấm pin này.

Tranh luận lại phát biểu của Bộ trưởng Bộ Công thương cũng như các ý kiến trước đó, ĐB Nguyễn Thanh Hồng (Bình Dương) bày tỏ về vai trò của thủy điện với lũ lụt: “Nếu nói đúng cả thì chỉ trời sai là mưa nhiều quá”.

ĐB Nguyễn Thanh Hồng: “Nếu nói đúng cả thì chỉ trời sai là mưa nhiều quá”

Theo ĐB Nguyễn Thanh Hồng, ý kiến của Bộ trưởng Bộ Công thương là chưa ổn khi cho rằng bất cập trong xây dựng, quản lý thủy điện chưa đúng là do chính quyền địa phương và trong tổ chức thực hiện.

“Ở đâu có nhiều nhà máy thủy điện thường gắn liền với lũ quét, lũ ống, sạt lở như các cụ hay nói “tức nước vỡ bờ”, nước thoát trái quy luật tự nhiên”, ĐB Hồng nhận xét.

Đăng ký tranh luận về vấn đề thủy điện, ĐB Lê Thanh Vân (Cà Mau) cho rằng, khi đề cập đến vai trò của thủy điện trong vấn đề lũ lụt thì phải xem xét quan điểm lịch sử về thủy điện. Khi xây dựng thủy điện sông Đà, mục tiêu ban đầu là trị thủy, sau đó mới đến phát điện. Chính vì sử dụng chủ yếu trong điều tiết lũ nên Hà Nội đã tránh được các trận lụt lịch sử; lũ lụt ở Hà Nội, đồng bằng sông Hồng cơ bản được khắc phục.

Mặt trái của thủy điện xảy ra khi có sự lạm dụng xây dựng nhà máy, lựa chọn địa điểm, quy trình kỹ thuật… Thậm chí, một số chủ nhà máy điện đã lạm dụng quy trình đó để trục lợi thông qua phá rừng, lấy gỗ quý tự nhiên. Việc đánh giá vai trò của thủy điện, thủy lợi cần phải khách quan, nhiều chiều, không vì lũ lụt mà “đổ hết cho thủy điện”.

Tranh luận lại các ý kiến phát biểu trước, ĐB Dương Trung Quốc (Đồng Nai) cho biết, ông phát biểu về nguy cơ của thủy điện là để cảnh báo cho 30, 40, 50 năm sau, với mục đích chúng ta nhìn nhận, đánh giá chính xác, nhằm không để lại di họa cho con cháu.

Đánh giá về phần trả lời của Bộ TN-MT là hợp lý khi thu phí môi trường dự án thủy điện để xử lý những vấn đề sau này, ĐB Dương Trung Quốc nhận xét về nội dung trả lời của Bộ trưởng Bộ Công thương: "Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nói là khi thủy điện nhỏ hết khấu hao thì chủ đầu tư xử lý. Nhưng, câu chuyện tối thiểu, đơn giản nhất là hiện nay nhiều dự án lấy đất của dân không đền bù thỏa đáng. Vậy mấy chục năm sau lấy cơ chế nào ràng buộc họ phải tháo dỡ. Do đó, cần có chế tài “nắm đằng chuôi” vì doanh nghiệp “thoái thác bỏ đi ai làm gì được”", ĐB Dương Trung Quốc nói.

Nói về vai trò của thủy điện, ĐB Nguyễn Tạo (Lâm Đồng) cho biết, Lâm Đồng đã khai thác thủy điện hiệu quả gần 100 năm, với một chuỗi hơn 30 thủy điện trên dọc sông Đồng Nai.

“Nơi nào phát huy được trách nhiệm của chủ đầu tư thì thủy điện có vai trò tốt”, ĐB Nguyễn Tạo nói và cho rằng, việc chủ đầu tư chưa quan tâm đến vấn đề xây dựng, quản lý, vận hành thủy điện chỉ là cá biệt.

Cho rằng không thể mọi thứ “đổ thừa” cho thủy điện nhưng theo ĐB Trương Trọng Nghĩa (TPHCM), việc đưa dự án thủy điện vào quy hoạch cần xem xét nhiều yếu tố, đặc biệt là tác động của mỗi dự án và phải nhìn nhận một dòng sông “chịu được bao nhiêu thủy điện”; có 3 công trình thủy điện khác với 8 thủy điện. Khi xét duyệt 3 dự án thủy điện ban đầu thì khác với đánh giá dự án thủy điện thứ 4, 5, 6. Nếu đơn giản hóa tiêu chuẩn xét duyệt ở bước này thì sẽ không thấy được vai trò, trách nhiệm của Nhà nước.

HÀ MY