QUỐC HỘI NGHE BÁO CÁO THẨM TRA DỰ THẢO NGHỊ QUYẾT VỀ MỘT SỐ CƠ CHẾ, CHÍNH SÁCH TÀI CHÍNH-NGÂN SÁCH ĐẶC THÙ VỚI THỦ ĐÔ HÀ NỘI

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính- Ngân sách (TCNS) của Quốc hội Nguyễn Đức Hải nêu rõ: Thực hiện nhiệm vụ theo quy định của pháp luật và sự phân công của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH), Ủy ban TCNS đã tổ chức phiên họp để thẩm tra dự thảo Nghị quyết về thí điểm một số cơ chế, chính sách tài chính - ngân sách đặc thù đối với Thành phố Hà Nội theo các Tờ trình của Chính phủ. Trước đó, Ủy ban thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã cho ý kiến về vấn đề này tại phiên họp thứ 44 và 45. Trên cơ sở Tờ trình số 283/TTr-CP ngày 06/6/2020 của Chính phủ, Ủy ban TCNS xin báo cáo Quốc hội một số vấn đề cụ thể như sau:

Đa số ý kiến trong Ủy ban TCNS tán thành với các lý do nêu trong Tờ trình của Chính phủ về sự cần thiết ban hành Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách tài chính - ngân sách đặc thù đối với Thành phố Hà Nội nhằm góp phần tăng nguồn lực, quyền chủ động trong việc quyết định, sử dụng ngân sách để thực hiện đạt kết quả cao nhất các mục tiêu theo Kết luận số 22-KL/TW ngày 07/11/2017, Kết luận số 46-KL/TW ngày 19/4/2019 của Bộ Chính trị về sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết số 11-NQ/TW về tiếp tục bổ sung nhiệm vụ, giải pháp phù hợp mục tiêu, phương hướng phát triển Thủ đô trong điều kiện mới. Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng, việc ban hành Nghị quyết cần đồng bộ với việc sửa đổi, bổ sung Luật Thủ đô năm 2012.

Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính- Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Đức Hải trình bày Báo cáo thẩm tra dự thảo Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách tài chính - ngân sách đặc thù đối với Thủ đô Hà Nội.

Ủy ban TCNS nhận thấy, hồ sơ dự thảo Nghị quyết do Chính phủ trình đã bảo đảm yêu cầu theo quy định, đủ điều kiện để trình Quốc hội xem xét, thông qua tại một kỳ họp theo trình tự rút gọn. Ủy ban TCNS cơ bản nhất trí với Tờ trình của Chính phủ về các nội dung của Dự thảo Nghị quyết. Theo đó, Nghị quyết tập trung điều chỉnh một số chính sách chủ yếu về quản lý thu ngân sách (Điều 3), quản lý chi ngân sách (Điều 4), mức dư nợ vay và sử dụng quỹ dự trữ tài chính (Điều 5). Đây là các nội dung cơ bản phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của Thành phố Hà Nội giai đoạn 2021 – 2025 và có tính tương đồng với nhiều cơ chế tài chính - ngân sách đặc thù đối với thành phố Hồ Chí Minh theo Nghị quyết số 54/2017/QH14 của Quốc hội.

Tuy nhiên, trong bối cảnh KT-XH của đất nước có nhiều khó khăn do bị ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19. Đề nghị nguyên tắc xây dựng Nghị quyết cần thể chế hóa để phù hợp với tình hình và khả năng cân đối của NSNN, nhu cầu thực tiễn phát triển của Thành phố Hà Nội và bám sát quan điểm của Đảng, Nhà nước về một số vấn đề cụ thể như sau:

Thứ nhất, phù hợp với thực tiễn phát triển KT-XH và mô hình tổ chức chính quyền đô thị của Thành phố Hà Nội; không gây ảnh hưởng lớn đến cân đối vĩ mô, thực hiện vai trò chủ đạo của NSTW theo quy định của Hiến pháp.

Thứ hai, chỉ thí điểm thực hiện một số cơ chế chính sách tài chính - ngân sách mới thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội, nhưng chưa có luật điều chỉnh hoặc khác với quy định của luật hiện hành. Việc đẩy mạnh phân cấp nguồn thu phải phù hợp với năng lực, khả năng giải ngân các nguồn vốn, gắn với yêu cầu quản lý chi tiêu chặt chẽ, tiết kiệm, hiệu quả cao hơn và thu hút được nhiều hơn các nguồn lực đầu tư cơ sở hạ tầng của Thành phố Hà Nội.

Thứ ba, việc thí điểm ban hành chính sách mới phải có tính vượt trội và được sự đồng thuận của người dân Thủ đô; góp phần bảo đảm sự ổn định và tạo động lực cho sự phát triển KT-XH của cả nước, với tinh thần “Hà Nội vì cả nước, cả nước vì Hà Nội”.

Qua xem xét Tờ trình của Chính phủ và Dự thảo Nghị quyết, Ủy ban TCNS có ý kiến về một số nội dung cụ thể như sau:

Về thẩm quyền quyết định bổ sung các khoản phí, lệ phí và tăng mức thu phí, lệ phí: Ủy ban TCNS thấy rằng, thẩm quyền bổ sung các khoản phí, lệ phí chưa có trong Danh mục ban hành kèm theo Luật Phí và lệ phí là của Quốc hội và được giao cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định trong khoảng thời gian giữa hai Kỳ họp Quốc hội (Điều 17 của Luật Phí và lệ phí), nay Chính phủ trình Quốc hội cho phép thí điểm giao cho HĐND Thành phố Hà Nội thực hiện quyền hạn này, thực chất là để phân cấp cho HĐND Thành phố Hà Nội quyết định bổ sung các khoản phí, lệ phí nhằm tạo sự linh hoạt, chủ động cho HĐND Thành phố Hà Nội trong việc tổ chức thực hiện Luật Phí và lệ phí. Quy định này tương thích với cơ chế thí điểm đối với Thành phố Hồ Chí Minh theo Nghị quyết số 54/2017/QH14 của Quốc hội. Vì vậy, cơ bản nhất trí với nội dung Chính phủ trình, tuy nhiên đối với lệ phí, án phí của Tòa án thì không nên giao cho HĐND Thành phố tự điều chỉnh.

Về việc ngân sách Thành phố Hà Nội được hưởng 50% khoản thu tiền sử dụng đất khi bán tài sản công gắn liền trên đất theo Luật Quản lý, sử dụng tài sản công: Đa số ý kiến trong Ủy ban TCNS nhận thấy khoản thu tiền sử dụng đất khi bán tài sản nhà nước gắn liền với đất sau khi trừ đi chi phí di dời, xây dựng trụ sở mới của các cơ quan Trung ương đóng trên địa bàn Thành phố thì số còn lại (khoảng 30%) là nguồn thu của NSTW nhưng Chính phủ xin cho phép Thành phố được hưởng 50% khoản thu này (tương ứng khoảng 15% số thu tiền sử dụng đất và bán tài sản công còn lại), để hỗ trợ cho Thành phố có thêm nguồn lực đầu tư tốt hơn một số cơ sở hạ tầng quan trọng theo Chiến lược phát triển Thủ đô đến năm 2030. Ủy ban TCNS nhất trí với đề nghị của Chính phủ và quy định này tương thích với cơ chế thí điểm đối với Thành phố Hồ Chí Minh theo Nghị quyết số 54/2017/QH14 của Quốc hội. Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc bán tài sản công có nhiều khó khăn, quy trình và thủ tục phức tạp, kéo dài. Vì vậy, để quy định này có tính khả thi, đề nghị UBND Thành phố cần chủ động có Đề án tổng thể và đánh giá đầy đủ nguồn thu, lộ trình và kế hoạch, tổ chức thu từ lĩnh vực này trên địa bàn Thành phố, để trình các cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.

Về đề xuất cho phép Thành phố Hà Nội được hưởng (giữ lại) toàn bộ số thu từ sắp xếp, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, thoái vốn nhà nước đầu tư tại các doanh nghiệp: Ủy ban TCNS cho rằng, căn cứ Điều 37 Luật NSNN, từ năm 2017 trở đi, khoản thu hồi vốn của ngân sách Thành phố đầu tư tại các tổ chức kinh tế, thu cổ tức, lợi nhuận, lợi nhuận được chia, lợi nhuận sau thuế còn lại tại các tổ chức kinh tế do UBND Thành phố đại diện chủ sở hữu là nguồn thu ngân sách Thành phố được hưởng 100%. Do quá trình cổ phần hóa, thoái vốn đầu tư của ngân sách Thành phố tại các tổ chức kinh tế đã diễn ra từ trước năm 2017, đến nay có một số khoản thu cổ phần hóa vẫn do UBND Thành phố quản lý. Để có cơ sở pháp lý, tạo điều kiện cho UBND Thành phố sử dụng nguồn thu này nhằm tăng nguồn lực đầu tư xây dựng một số cơ sở hạ tầng quan trọng của Thủ đô và tương đồng với cơ chế thí điểm đối với Thành phố Hồ Chí Minh theo Nghị quyết số 54/2017/QH14 của Quốc hội, đa số ý kiến cơ bản nhất trí với nội dung Chính phủ trình và đề nghị Thành phố báo cáo số liệu cụ thể về dự kiến nguồn thu này.

Đề nghị Chính phủ rà soát lại một số văn bản quy định về việc sử dụng nguồn thu từ sắp xếp, cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước đầu tư tại các doanh nghiệp nhà nước do UBND tỉnh, Thành phố là đại diện chủ sở hữu để sửa đổi cho thống nhất với Luật NSNN. Bên cạnh đó, có ý kiến đề nghị các khoản thu này theo quy định của Luật NSNN là 100% của thu NSĐP đã được quy định tại Điều 37 của Luật NSNN, do đó, có thể không quy định lại trong Nghị quyết này.

Về việc giao quyền cho HĐND thành phố Hà Nội quyết định dự toán, phân bổ ngân sách do Thủ tướng Chính phủ giao: Đa số ý kiến trong Ủy ban TCNS thấy rằng, căn cứ yêu cầu thực tế nhiệm vụ KT-XH và khả năng xã hội hóa đối với các lĩnh vực trên địa bàn Thủ đô, do đó, nhất trí với Tờ trình của Chính phủ. Hiện nay các lĩnh vực quan trọng theo quy định của Quốc hội và Nghị quyết của Trung ương như giáo dục – đào tạo, khoa học – công nghệ…đang có tỷ lệ chi ngân sách hằng năm được “quy định”, áp dụng bắt buộc cho các địa phương, trong đó có Hà Nội. Nếu bố trí tỷ lệ “cứng” như vậy sẽ dẫn đến khó khăn trong việc điều hành ngân sách. Vì vậy, đối với những địa phương có khả năng xã hội hóa cao, nên cho phép bố trí chi NSĐP thấp hoặc cao hơn tỷ lệ quy định, song đề nghị Chính phủ cần có báo cáo trình cơ quan có thẩm quyền quyết định ban hành chủ trương chung về vấn đề này. Cơ chế phân quyền này cũng được thí điểm đối với Thành phố Hồ Chí Minh.

Các đại biểu Quốc hội thảo luận tại Hội trường.

Ngoài ra, có ý kiến đề nghị đối với tỷ lệ chi tiêu ngân sách bắt buộc được định hướng theo Nghị quyết của Trung ương hoặc quy định trong các Luật thì không nên giao HĐND Thành phố quy định thay đổi lại các chỉ tiêu đã được Quốc hội quyết định, vì sẽ làm thay đổi tổng chi NSNN, không bảo đảm tỷ lệ theo Luật về Khoa học và công nghệ, Luật Giáo dục. Để đáp ứng yêu cầu thực tiễn cũng như đề xuất của Thành phố Hà Nội, cần tổng kết đánh giá và thay đổi cách lập, quyết định dự toán, theo đó khi lập và quyết định dự toán cần căn cứ nhu cầu thực tiễn của từng địa phương để giao dự toán, bảo đảm tỷ lệ chi tính trên tổng chi NSNN đã được Quốc hội quyết định, tuân thủ đúng Nghị quyết của Trung ương và các Luật hiện hành.

Về thực hiện cơ chế sử dụng nguồn cải cách tiền lương còn dư: Ủy ban TCNS thấy rằng, thực hiện cải cách tiền lương là chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước và trên thực tế, cơ chế sử dụng nguồn cải cách tiền lương còn dư đã được Quốc hội cho phép thực hiện đối với các địa phương có điều tiết về NSTW theo Nghị quyết số 86/2019/QH14 ngày 12/11/2019 về dự toán ngân sách nhà nước năm 2020. Tuy nhiên, theo quy định tại Nghị quyết số 86/2019/QH14 thì các địa phương phải trình Thủ tướng Chính phủ quyết định. Để tạo cơ chế chủ động, linh hoạt như đã quy định thí điểm đối với Thành phố Hồ Chí Minh, xin Quốc hội xem xét, giao cho HĐND Thành phố Hà Nội xem xét, quyết định vấn đề này như đề xuất của Chính phủ.

Về việc cho phép Thành phố tạm ứng Quỹ dự trữ tài chính để đầu tư các dự án cơ sở hạ tầng quan trọng: Ủy ban TCNS nhất trí với chủ trương cho phép UBND thành phố Hà Nội được tạm ứng sử dụng Quỹ dự trữ tài chính để đầu tư các dự án cơ sở hạ tầng quan trọng và thời hạn tạm ứng là 36 tháng. Thời hạn này cũng tương tự như thời hạn quy định thí điểm đối với Thành phố Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, đề nghị Chính phủ cần hướng dẫn cụ thể về mức tạm ứng, cơ chế quản lý, sử dụng, kiểm tra, giám sát chặt chẽ khoản vốn đầu tư này; bảo đảm an toàn Quỹ dự trữ tài chính và thực hiện đúng quy định của pháp luật về đầu tư công.

Về sử dụng kinh phí thường xuyên của ngân sách thành phố để đầu tư, nâng cấp, cải tạo, mở rộng đầu, tư xây dựng mới các công trình thiết yếu trong các cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp công lập: Ủy ban TCNS cho rằng, việc đầu tư sửa chữa, nâng cấp và xây dựng mới các công trình của các cơ quan quản lý nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập cũ, như: hàng rào, phòng cháy chữa cháy, nhà vệ sinh… là cần thiết. Nếu bố trí vốn đầu tư phát triển để thực hiện sửa chữa với mức đầu tư nhỏ nhưng phải tiến hành đúng quy trình, thủ tục của một dự án đầu tư công thì sẽ khó khăn và không kịp thời trong quá trình thực hiện. Vì vậy, đa số ý kiến tán thành với nội dung Chính phủ trình nhưng đề nghị Chính phủ ban hành văn bản hướng dẫn, quy định rõ hơn đối tượng và quy trình quản lý nguồn kinh phí này phù hợp với bản chất của nguồn vốn đầu tư được cơ cấu trong chi thường xuyên, bảo đảm đúng quy định của Luật NSNN, Luật Đầu tư công; đồng thời, khuyến khích Thành phố tiết kiệm chi thường xuyên để dành tỷ lệ cao hơn đầu tư cho các dự án công trình này.

Về việc sử dụng ngân sách cấp Thành phố để hỗ trợ cho các địa phương khác: Ủy ban TCNS cho rằng, đây là nội dung không thuộc các trường hợp được phép hỗ trợ theo quy định tại Khoản 9 Điều 9 Luật NSNN. Tuy nhiên, đề nghị này xuất phát từ nhu cầu thực tế và trong thời gian qua với tinh thần Thủ đô vì cả nước, Thành phố Hà Nội đã hỗ trợ một số tỉnh khó khăn để đầu tư xây dựng một số công trình hạ tầng KT-XH như trường học, bệnh viện… theo chương trình hợp tác. Vì vậy, nhất trí với đề nghị của Chính phủ.

Về việc sử dụng ngân sách cấp quận để hỗ trợ các huyện còn khó khăn trên địa bàn Thành phố Hà Nội: Theo quy định tại khoản 9 Điều 9 Luật NSNN thì cấp quận không được sử dụng ngân sách của mình để hỗ trợ cho các quận, huyện khác. Như vậy đã dẫn đến tình trạng có quận, huyện có điều kiện kinh tế - xã hội phát triển hơn, có khả năng tăng thu hằng năm, cơ sở hạ tầng đã bảo đảm, nhưng có huyện lại còn nhiều khó khăn do thiếu nguồn lực để đầu tư thực hiện mục tiêu xây dựng cơ sở hạ tầng, các CTMTQG… Vì vậy, để tạo điều kiện thuận lợi cho các huyện ngoại thành của Thủ đô có thêm nguồn lực để hoàn thành các mục tiêu này, Ủy ban TCNS nhất trí với đề nghị của Chính phủ.

Về nâng mức dư nợ vay của ngân sách thành phố từ 70% lên 90%: Ủy ban TCNS đồng ý với việc nâng mức dư nợ vay của ngân sách Thành phố Hà Nội lên 90% để bảo đảm tương đồng với cơ chế đặc thù của Thành phố Hồ Chí Minh theo Nghị quyết số 54/2017/QH14 của Quốc hội, nhằm tạo dư địa cho Thủ đô có thể tăng quy mô vay vốn đầu tư một số dự án cơ sở hạ tầng quan trọng, trong bối cảnh nguồn vốn ODA ngày càng hạn hẹp và các dự án ODA về đầu tư cơ sở hạ tầng giao thông đã được chuyển từ cơ chế cấp phát sang cơ chế cho địa phương vay lại.

Để Quốc hội có đủ cơ sở xem xét, quyết định, theo chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban TCNS của Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị các vị đại biểu Quốc hội tập trung thảo luận một số nội dung sau:

1. Về việc quyết định bổ sung các khoản phí, lệ phí và tăng mức thu phí, lệ phí.

2. Về việc cho phép Hội đồng nhân dân Thành phố chủ động quyết định dự toán, phân bổ ngân sách Thành phố phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

3. Về việc cho phép Hội đồng nhân dân Thành phố xem xét, quyết định thực hiện cơ chế sử dụng nguồn cải cách tiền lương còn dư.

4. Về việc sử dụng ngân sách Thành phố để hỗ trợ cho các địa phương, các huyện trên địa bàn Thành phố Hà Nội.

5. Những vấn đề khác mà đại biểu Quốc hội quan tâm.

Với Báo cáo thẩm tra dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm cơ chế, chính sách tài chính - ngân sách đặc thù đối với Thành phố Hà Nội, Ủy ban TCNS báo cáo Quốc hội xem xét, thảo luận./.

Bích Lan-Hoàng Quỳnh