Quan hệ Nga - Mỹ 'chạm đáy'

Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Nga tổ chức tại Thủ đô Helsinki, Phần Lan, năm 2018. Ảnh: Reuters

Đánh giá về quan hệ giữa Nga và Mỹ trong thời gian gần đây, ông Dmitry Peskov - Thư ký báo chí của Tổng thống Nga tuyên bố trên truyền thông quốc tế vào ngày 13-7 rằng, mối quan hệ giữa 2 nước không chỉ không được cải thiện mà còn diễn biến ngày càng xấu đi.

“Quan hệ của chúng tôi gần như ở mức thấp nhất. Thực trạng tồi tệ cả về mặt song phương và cả trên bình diện trách nhiệm của 2 nước đối với những vấn đề đa phương, trước hết là về kiểm soát vũ khí và ổn định chiến lược”, ông Dmitry Peskov nhấn mạnh.

Thậm chí, không chỉ quan hệ không tốt ở cấp cao mà mối quan hệ ở cấp độ thấp hơn là chuyên gia cũng chỉ là “sự gượng gạo”. Việc trao đổi ở cấp độ thấp rất ít khiến cấp cao của 2 nước khó nắm bắt được tầm quan trọng trong hợp tác. Cả 2 phía đều đang không thể xích gần lại nhau để đạt được sự hiểu biết lẫn nhau và chia sẻ trách nhiệm trong khía cạnh bảo lưu các văn kiện hợp tác còn hiệu lực, có khả năng bảo đảm kiểm soát vũ khí trên toàn thế giới.

Đánh giá quan hệ Nga – Mỹ ngày càng xấu đi cũng từng được ông John Sullivan - Đại sứ Mỹ tại Nga khẳng định vào đầu năm nay. Ông Sullivan cho rằng, quan hệ Nga – Mỹ đã “chạm đáy” trong 30 năm qua, tức là trong toàn bộ lịch sử hậu Xô Viết của Liên bang Nga và toàn bộ thời gian kể từ khi Chiến tranh lạnh kết thúc. Ông Sullivan cũng khẳng định rằng, Tổng thống Mỹ Donald Trump luôn mong muốn cải thiện quan hệ với Nga, nhất là trong thời gian tại nhiệm chức Tổng thống.

Hiện nay, Mỹ và Nga đang tiến hành những đợt đối thoại tích cực về gia hạn Hiệp ước Cắt giảm và Hạn chế vũ khí tấn công chiến lược mới (START-3) được ký kết năm 2010 và sẽ hết hạn vào tháng 2-2021. START-3 chính là “sợi dây” liên kết duy nhất còn lại giữa Nga và Mỹ. Tuy nhiên, tương lai của thỏa thuận này đến nay vẫn còn “mờ mịt” khi Mỹ vẫn chưa có động thái nào cho thấy sẽ đồng thuận gia hạn Hiệp ước này.

Hiện, Mỹ yêu cầu việc đàm phán về START-3 phải có sự tham gia của Trung Quốc, song Nga bác bỏ quan điểm này. Trong khi Trung Quốc cũng một mực từ chối và khẳng định, kho vũ khí hạt nhân của mình chỉ sử dụng để phòng vệ chính đáng.

Trong tuyên bố vừa qua, Thư ký Dmitry Peskov khẳng định rằng: “Không có bất kỳ quốc gia hay cường quốc nào trên thế giới sở hữu những kho vũ khí hạt nhân lớn bằng Mỹ và Nga”. Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov cũng nhấn mạnh quan điểm của Nga rằng, Nga ủng hộ gia hạn START-3 mà không cần điều kiện tiên quyết. START-3 là văn kiện pháp lý duy nhất đủ khả năng kiểm soát năng lực hạt nhân của hai bên.

Các nhà phân tích chính trị quân sự cùng quan điểm cho rằng, nhiều khả năng Mỹ đang lưỡng lự trong việc gia hạn START-3, bởi nếu bó buộc mình trong thỏa thuận này thì khó đối phó với tiềm năng hạt nhân Trung Quốc. Đây được xem thực trạng “bế tắc” vì những yêu cầu của Mỹ khó có thể đạt được. Giới chuyên gia cho rằng, nếu START-3 không được gia hạn, chắc chắn cuộc đối đầu giữa Nga và Mỹ sẽ tiếp tục đạt nhiều kỷ lục tồi tệ hơn.

Theo giới chuyên gia chính trị quốc tế, quan hệ Nga – Mỹ vốn có “truyền thống” bất đồng dai dẳng nên việc thay đổi từ bất đồng thành quan hệ đối tác thân thiện luôn là một điều quá khó và cũng không phải mục tiêu cần thiết phải đạt được. Sự cạnh tranh quân sự Mỹ - Nga gồm có cả hạt nhân có thể sẽ dẫn tới thảm kịch hủy diệt của nhân loại, nên việc chung sống hòa bình là điều quan trọng tiên quyết.

Từ đó, Mỹ và Nga phải kiềm chế mức độ cạnh tranh, đồng nghĩa với việc 2 nước không nên bảo vệ mạnh mẽ lợi ích của bản thân. Đồng thời, ưu tiên các giải pháp mang tới sự ổn định của 2 nước cũng như tăng cường hợp tác với nhau hơn trước những vấn đề quốc tế chung.

Thanh Trúc