Quan hệ Australia - Trung Quốc đang lao dốc không phanh

Quan hệ Trung Quốc - Australia có thể tiếp tục diễn biến tồi tệ vì chịu ảnh hưởng từ quan hệ Mỹ - Trung

Rất ít chuyên gia dám khẳng định, mối quan hệ này sẽ nồng ấm như trước khi xảy ra dịch bệnh Covid-19, nếu không nói là có thể tiếp tục rơi xuống vực sâu.

Những dụng ý thâm sâu

Không phải đến bây giờ xung đột giữa Australia và Trung Quốc mới bùng lên mà đã âm ỉ, nhiều lần lên cao trào rồi hạ nhiệt từ nhiều tháng, thậm chí nhiều năm trở lại đây vì hàng loạt vấn đề: Công nghệ, thương mại, sức ảnh hưởng lớn hơn của Trung Quốc trong khu vực và nhất là sau khi dịch bệnh Covid-19 bùng phát.

Căng thẳng hai nước chạm đến điểm cao nhất sau mâu thuẫn truyền thông, xuất phát từ việc nhà báo Australia gốc Trung Quốc Cheng Lei bị cơ quan chức năng Bắc Kinh bắt giữ vì lý do an ninh quốc gia.

Trong khi đó, hai nhà báo khác là Bill Birtles và Michael Smith cũng bị điều tra liên quan. Sau khi ông Birtles và Smith được thả và rời Trung Quốc, Bắc Kinh tiếp tục cáo buộc Canberra vô cớ điều tra 4 nhà báo Trung Quốc.

Giới phân tích cho rằng, dù đã lên cao nhất từ trước tới nay nhưng chắc chắn mâu thuẫn giữa Bắc Kinh và Canberra chưa dừng lại.

Lý do đầu tiên là cách Bắc Kinh dùng lăng kính của một đối thủ chiến lược với Mỹ để soi xét, cân đối quan hệ với Canberra - một đồng minh quan trọng, có ảnh hưởng sâu sắc về văn hóa, địa chính trị của Washington.

“Phía Trung Quốc đang nhìn Australia ở vị trí đi đầu nhóm các quốc gia nhỏ hơn đang tìm cách chống lại Trung Quốc trên nhiều lĩnh vực”, theo nhận định của ông John Lee, nghiên cứu sinh cấp cao tại Viện Hudson và cựu Cố vấn an ninh quốc gia của Chính phủ Australia.

Thực tế, từ năm 2018, Australia trở thành quốc gia đầu tiên cấm tập đoàn viễn thông khổng lồ của Trung Quốc Huawei tham gia trên hạ tầng 5G của họ vì lý do an ninh quốc gia. Gần đây, nước này lại tham gia vào nỗ lực của Mỹ, kêu gọi điều tra độc lập về nguồn gốc Covid-19 - một vấn đề vô cùng nhạy cảm với Bắc Kinh.

Do đó, Trung Quốc chọn cách phản ứng quyết liệt để vừa cảnh báo Australia, vừa răn đe Mỹ cũng như những đồng minh khác của Washington.

Bắc Kinh thay đổi cách ngoại giao theo chiều hướng hung hăng hơn, đến mức nhiều chuyên gia e ngại nước này đang ngầm thực hiện cái gọi là “ngoại giao con tin”, bằng những hành động bắt giữ người nước ngoài, theo tờ Bưu điện Hoa Nam (SCMP).

Chuyên gia cấp cao tại Viện Quan hệ Australia - Trung Quốc thuộc Đại học Công nghiệp Sydney, bà Elena Collison cho rằng, mối quan hệ hai nước đã lao dốc không phanh sau khi Canberra kêu gọi điều tra nguồn gốc Covid-19 và thực sự đã trở thành “cuộc đua tụt xuống đáy” (cạnh tranh khốc liệt, bất chấp phải hy sinh một số tiêu chuẩn).

Quan hệ sẽ còn đi xuống và khó tránh

Trong khi đó, chính quyền Canberra đã đưa ra một quyết định mạnh mẽ, yêu cầu tái đàm phán các điều khoản quan trọng trong quan hệ với Trung Quốc, với suy nghĩ chấp nhận quan hệ gai góc hiện tại giữa hai nước chính là trạng thái bình thường kiểu mới.

Chính phủ Australia cũng bắt đầu điều tra mức độ ảnh hưởng của Trung Quốc đối với các trường đại học Australia, từ đó đưa ra đề xuất một dự luật quan hệ ngoại giao được cho là chủ đích nhắm đến những thỏa thuận quốc tế mà các trường đại học ký kết với chính quyền địa phương tại Trung Quốc.

Ngoài ra, cảm tình của người Australia với Trung Quốc cũng rơi rớt thảm hại. Cuộc khảo sát do Viện Lowy có trụ sở tại Sydney thực hiện và công bố tháng 6 vừa qua cho thấy, chỉ có 23% người Australia được hỏi, tin Trung Quốc “hành động có trách nhiệm với thế giới”, giảm 29% so với năm 2018, xuống mức thấp nhất trong lịch sử.

“Chính những sự kiện mâu thuẫn gần đây bao gồm việc bắt bớ, điều tra các nhà báo giữa hai nước là một trong những nguyên nhân làm tổn hại nghiêm trọng tới niềm tin của người dân Australia với Trung Quốc”, ông Bec Strating, chuyên gia cấp cao về chính trị và quan hệ công chúng tại Đại học La Trobe nhận định.

Nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu các nước Thái Bình Dương thuộc Đại học Liaocheng, ông Yu Lei dự đoán, mối quan hệ giữa Australia và Trung Quốc sẽ tiếp tục đi xuống vì chịu tác động từ cuộc cạnh tranh chiến lược và khốc liệt hơn giữa Bắc Kinh và Washington - đồng minh quan trọng của Australia.

“Mối quan hệ này chịu ảnh hưởng từ quan hệ Mỹ - Trung. Do đó, trước khi quan hệ Washington - Bắc Kinh được làm rõ, sẽ cần trải qua một thời kỳ tái ổn định. Sự suy giảm trong các mối quan hệ đôi khi là cần thiết và chưa cần vội khôi phục.

Vì đây là điều không thể, nhất là thời điểm này đang diễn ra cuộc chạy đua vào Nhà Trắng tại Mỹ”, ông Lei phân tích.

Trang Trần