Quan hệ ASEAN - Ấn Độ trong năm Chủ tịch ASEAN của Việt Nam

Hơn nữa, việc tăng cường kết nối giữa hai bên và điểm lại những thành tựu của quan hệ đối tác chiến lược ASEAN - Ấn Độ đã có những chuyển động tích cực từ cả hai bên.

Với Hội nghị cấp cao ASEAN - Ấn Độ sắp được tổ chức bên lề Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 37 vào tháng 11 tới, hội nghị này sẽ giải quyết các vấn đề như hợp tác hàng hải, phát triển bền vững, phát triển tài nguyên biển, kết nối trong cả lĩnh vực vật lý và kỹ thuật số, và tăng cường kết nối con người thông qua các sáng kiến như y tế, giáo dục và du lịch.

Một khía cạnh quan trọng của kế hoạch hành động mới này là tăng cường các cuộc diễn tập phòng thủ, tuần tra phối hợp và các cơ chế hỗ trợ hậu cần hiệu quả trong thời gian hỗ trợ nhân đạo và thiên tai. Trên thực tế, một trong những dấu mốc quan trọng giữa quan hệ đối tác chiến lược của Ấn Độ và ASEAN là trong lĩnh vực hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thảm họa.

Trong vài năm gần đây, sức mạnh tổng hợp ngày càng tăng trong các lĩnh vực như chống khủng bố, an ninh mạng và du lịch chữa bệnh. ASEAN đã thực hiện các sáng kiến mới liên quan đến cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư, đồng thời cũng đang xem xét phát triển hợp tác tốt hơn với các nước khác trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, robot.

Ấn Độ đã tiến hành nhiều cuộc tập trận chung và ký kết thỏa thuận logistics với các nước như Pháp, Australia, Mỹ, Singapore và Nhật Bản. Ngày càng có nhiều nhu cầu về phát triển tự do hàng hải và thương mại trên các tuyến giao thông biển quan trọng cũng như thúc đẩy không sử dụng vũ lực và giải quyết các tranh chấp hàng hải thông qua công ước Liên hiệp quốc, và phát triển các cơ chế giải quyết các mối quan ngại liên quan đến các nước ASEAN. Phải thừa nhận rằng, Hiệp định Thương mại tự do ASEAN - Ấn Độ (AIFTA) đã mang lại lợi ích cho các nền kinh tế nhưng đồng thời cũng cần rà soát để có thể thúc đẩy các lĩnh vực mới và sự di chuyển tự do của lao động có kỹ năng.

Trong quá trình đánh giá quan hệ Ấn Độ - ASEAN, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại và đối tác chiến lược, có sự chậm trễ trong cách tiếp cận để đáp ứng các mục tiêu đặt ra. Tuy nhiên, có rất nhiều tiềm năng liên quan đến việc phát triển các mối quan hệ trong nền kinh tế số, giáo dục, đào tạo nghề cho lao động và cả nâng cao năng lực trong các lĩnh vực như doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs).

Việc Ấn Độ công nhận khái niệm Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và các cuộc họp của nước này với “bộ tứ” Quad đã làm nổi bật khả năng tạo ra một cấu trúc thượng tầng có thể giải quyết các mối quan tâm cốt lõi liên quan đến an ninh khu vực, quy tắc ứng xử hàng hải và thực hiện các nỗ lực phối hợp để nhằm nâng cao trách nhiệm giải trình và tuân thủ vì hòa bình và phát triển tốt hơn trong khu vực.

Một trong những lĩnh vực đã được liệt kê trong kế hoạch hành động ASEAN - Ấn Độ là tìm kiếm sự bổ sung trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, và chia sẻ các phương pháp hay nhất liên quan đến Cách mạng Công nghiệp 4.0. Một trong những quá trình tham vấn đã đình trệ trong thời gian qua là Đối thoại Delhi. Tuy nhiên, quá trình đối thoại thường xuyên này đã mang lại các cuộc tham vấn liên quan đến các học giả, chuyên gia và quan chức nước ngoài cũng như các nhà lãnh đạo.

Với sự quan tâm ngày càng tăng của Liên minh châu Âu đối với khu vực này, và các cường quốc châu Âu lớn đã vạch ra chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của họ; Đông Nam Á, theo mặc định, đã trở thành tâm điểm cho các sáng kiến này. Điều cần thiết là Ấn Độ cũng khám phá các khả năng xây dựng chuỗi cung ứng linh hoạt và trợ giúp phát triển các khu vực cùng với phát triển cơ sở hạ tầng để các hoạt động đầu tư và phát triển trong khu vực cũng có thể mang lại lợi ích cho Ấn Độ về lâu dài.

Triển vọng của ASEAN đối với Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương là một trong những lĩnh vực chưa được khám phá và cần tập trung hơn nữa với mục tiêu chính là trung tâm của châu Á. Các quốc gia ASEAN đã và đang nỗ lực xây dựng kế hoạch hành động toàn diện liên quan đến chống khủng bố và do đó, Việt Nam dưới vai trò chủ tịch ASEAN năm 2020 cần tập trung xây dựng sự đồng thuận và thiết lập các cấu trúc cần thiết để hợp tác ở cấp chính thức có thể tiếp tục trong dài hạn.

Hợp tác năng lượng là một trong những lĩnh vực có tầm quan trọng đối với cả các quốc gia ASEAN cũng như Ấn Độ, nhưng để điều đó trở nên thành công, điều quan trọng là cả hai bên cần hướng tới nghiên cứu về hiệu quả năng lượng, công nghệ pin nhiên liệu và phát triển xe điện để hạn chế ô nhiễm và giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.

Dưới sự chủ trì của Việt Nam, các lĩnh vực như nông nghiệp và phát triển các kỹ thuật mới để nâng cao năng suất đã được hỗ trợ. Điều này cũng đòi hỏi sự thúc đẩy đối với quỹ khoa học và công nghệ Ấn Độ - ASEAN đã được thành lập giữa hai bên. Nhiều nước Đông Nam Á đã phụ thuộc vào nghề cá và phát triển nuôi trồng thủy sản.

Trong các lĩnh vực như kinh tế xanh có một tiềm năng rộng lớn và cả hai bên đều mong muốn khai thác các khả năng. Dưới sự chủ trì của Việt Nam năm 2020, điều quan trọng là các dự án mới và các cuộc đối thoại cấp bộ cũng phải được thực hiện. Ấn Độ là một quốc gia đang phát triển, đã và đang có những bước nhảy vọt trong các lĩnh vực như công nghệ chiến lược, cải tiến quốc phòng mới và liên lạc vệ tinh tiên tiến.

Trong các lĩnh vực không gian và mạng, hai bên có thể mong muốn phát triển phần mềm và các ứng dụng di động khác để giảm sự phụ thuộc vào các ứng dụng của Trung Quốc. Ấn Độ và ASEAN có thể cùng hợp tác trong việc phát triển lĩnh vực du lịch, đặc biệt xác định các mạch du lịch có thể thúc đẩy nền kinh tế cũng như ngành khách sạn. Trong giai đoạn sau Covid-19, điều quan trọng là du lịch phải được thúc đẩy trong khi thực hiện các biện pháp phòng ngừa an toàn để lĩnh vực này có thể chứng kiến một bước nhảy vọt.

Covid-19 đã mở ra một lĩnh vực y tế công cộng mới và phát triển các loại thuốc biệt dược. Mặc dù Ấn Độ và các quốc gia ASEAN đã có nhiều thành tựu nhưng cần phát triển vắc xin và tạo ra chuỗi cung ứng hậu cần để những vắc xin này có thể đến được với một lượng lớn dân số hơn trong khi vận chuyển trong điều kiện nhiệt độ dưới 0.

Có thể thấy rằng, Việt Nam đã và đang thực hiện một số biện pháp liên quan đến những khía cạnh này ngay cả trong những điều kiện rất bất lợi như Covid-19 và chương trình nghị sự cũng như kết quả thể hiện trong mỗi cuộc họp. Hội nghị Cấp cao ASEAN - Ấn Độ sắp tới hứa hẹn cần phải giải quyết những vấn đề này và cũng thừa nhận rằng mối quan tâm của hai bên đã đa dạng hóa và có tiềm năng to lớn trong những năm tới.

Việt Dũng