Phục dựng lễ hội Vua Hùng dạy dân cấy lúa

Trong đó phải kể đến lễ hội Vua Hùng dạy dân cấy lúa của làng Lú, phường Minh Nông, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Lễ hội nhằm tưởng nhớ, tri ân công lao của Vua Hùng từ ngày đầu dựng nước, khai sáng ra nghề nông.

Từ tờ mờ sáng ngày rằm tháng Giêng, hàng nghìn người dân và du khách thập phương đã tề tựu về Đàn tịch điền, cánh đồng Lú, thuộc khu Hồng Hải, phường Minh Nông để tham dự lễ hội Vua Hùng dạy dân cấy lúa. Đây là lễ hội đã có lịch sử rất lâu đời, nhưng vì những lý do khách quan và chủ quan nên bị gián đoạn, nay mới có điều kiện phục dựng.

Tái hiện cảnh vua Hùng dạy dân cấy lúa.

Theo cụ Nguyễn Văn Ngại, 96 tuổi, ở phường Minh Nông, từ năm 1945 trở về trước, đây là lễ hội thường niên và có tiếng khắp vùng Hạc Trì. Các năm 1993 và 2000 có tổ chức lễ hội, sau đó vì nhiều lý do khác nhau mà bị gián đoạn. Xuất phát từ niềm mong muốn của người dân nên từ Xuân Mậu Tuất 2018, được sự đồng ý của thành phố, cấp ủy, chính quyền và nhân dân phường Minh Nông đã phục dựng lễ hội Vua Hùng dạy dân cấy lúa.

Bà Nguyễn Thu Hiền, Trưởng phòng Văn hóa-Thông tin thành phố Việt Trì, cho hay, đây là lễ hội đã có từ lâu đời và ăn sâu vào tiềm thức của người dân địa phương. Để bảo tồn và phát huy giá trị tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại điện của nhân loại, thành phố Việt Trì đã phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Phú Thọ, Viện Văn hóa nghệ thuật Việt Nam tổ chức hội thảo và thực hành hướng dẫn, giúp đỡ chính quyền và nhân dân phường Minh Nông tái hiện lễ hội Vua Hùng dạy dân cấy lúa. Cán bộ và các chuyên gia đã dành nhiều thời gian cùng với người dân tổ chức tập luyện, thống nhất các nghi thức thực hành. Theo đó, lễ hội Vua Hùng dạy dân cấy lúa có hai phần, gồm phần lễ và phần hội. Sau phần tế lễ của các cụ cao niên trong phường là phần nhập vía Vua Hùng để dạy dân cấy lúa (phần hội) và diễn ra cuộc thi cấy lúa giữa các đội cùng nhiều trò chơi dân gian khác.

Truyền thuyết kể lại rằng, thuở xưa người dân chưa biết cày cấy, làm ra thóc gạo mà ăn, chỉ sống bằng rễ cây, thịt thú rừng và nhiều loại quả, rau dại nhặt được. Các vùng đất ven sông mỗi lần nước lớn dâng lên lại được phù sa bồi thêm màu mỡ. Vua Hùng thấy đất tốt liền gọi dân đến bảo tìm cách đắp bờ giữ nước; thấy lúa mọc hoang nhiều mới bày cách cho dân giữ hạt, gieo mạ, khi mạ lên xanh thì đem cấy vào các tràn ruộng có nước. Lúc đầu dân không biết cấy, tìm hỏi vua. Vua Hùng nhổ mạ lên, đem tới ruộng nước, lội xuống cấy cho dân xem, rồi mọi người làm theo. Kể từ đó, cứ vào đầu vụ hằng năm (tháng Giêng và tháng Sáu âm lịch) người dân Minh Nông làm lễ tịch điền để tri ân công lao to lớn của Vua Hùng.

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Văn Bằng, Chủ tịch UBND phường Minh Nông, cho biết: Việc tái hiện lễ hội Vua Hùng dạy dân cấy lúa là thể theo nguyện vọng của nhân dân và căn cứ vào cốt tích các cụ truyền lại. Phục dựng lễ hội nhằm tri ân công đức tổ tiên đã khai sáng nghề nông và cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, qua đó giáo dục cho thế hệ trẻ hiểu biết về lịch sử truyền thống dân tộc. Thời gian tới địa phương sẽ xây dựng hồ sơ di sản trình cấp có thẩm quyền xét duyệt công nhận lễ hội này là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia.

Bài và ảnh: DUY TUẤN - ĐỨC HANH