Phòng ngừa, phát hiện là căn bản

Chương trình phát triển của Liên hợp quốc (UNDP) vừa tổ chức tọa đàm “Pháp luật và thực thi pháp luật về hối lộ công chức nước ngoài: Phân tích so sánh kinh nghiệm quốc tế và vận dụng cho Việt Nam”. Tham gia cuộc tọa đàm có đại diện Ban Nội chính Trung ương, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Thanh tra Nhà nước, Bộ Tư pháp, TANDTC, VKSND tối cao, các trường ĐH và các đối tác phát triển.

Thời gian gần đây, với xu thế hội nhập, các DN Việt Nam ngày càng có nhiều hoạt động hợp tác với các đối tác nước ngoài. Điều này làm phát sinh nguy cơ các nhà đầu tư trong nước thực hiện hành vi hối lộ công chức của Chính phủ, cơ quan, tổ chức nước ngoài hoặc tổ chức quốc tế để giành được lợi thế kinh doanh và đầu tư quốc tế.

Các đại biểu bàn vấn đề thực thi pháp luật về hối lộ công chức nước ngoài. Ảnh: Phương Thảo

Với việc sửa đổi Bộ luật hình sự 2015, Việt Nam đã hình sự hóa hành vi hối lộ công chức nước ngoài tại Điều 364 về Tội đưa hối lộ. Đây cũng là một bước tiến của Việt Nam nhằm nội luật hóa yêu cầu của Công ước chống tham nhũng của Liên hợp quốc (UNCAC) liên quan tới hối lộ công chức nước ngoài. Đồng thời, thể hiện quyết tâm đấu tranh chống tham nhũng, xây dựng môi trường quản trị công và kinh doanh lành mạnh.

Bà Caitlin Wiesen, GĐ quốc gia của Chương trình phát triển Liêp hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam đánh giá cao cam kết thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững, đặc biệt là Mục tiêu số 16 – Xây dựng thể chế mạnh mẽ, thúc đẩy hòa bình và công lý.

Theo bà Caitlin Wiesen, để có thể quản trị công hiệu quả cần đẩy mạnh kiểm soát tham nhũng vì sự phát triển bền vững của tất các các xã hội và các dân tộc. UNDP hỗ trợ nghiên cứu này nhằm chia sẻ những cách làm hay, những bài học trong việc hình sự hóa hành vi hối lộ CCNN, để Việt Nam có thể hoàn thiện khuôn khổ pháp lý và các cơ quan phòng chống tham nhũng có công cụ pháp lý hữu hiệu để phòng chống tham nhũng trong lĩnh vực kinh doanh.

Đại diện nhóm nghiên cứu, TS Đào Lệ Thu (GĐ Trung tâm nghiên cứu so sánh luật công, Viện Luật so sánh, ĐH Luật Hà Nội) đã chia sẻ nghiên cứu “Pháp luật và thực thi pháp luật về hối lộ công chức nước ngoài: Phân tích so sánh kinh nghiệm quốc tế và vận dụng cho Việt Nam”.

Nhóm nghiên cứu lựa chọn năm quốc gia đã hình sự hóa hành vi hối lộ CCNN để nghiên cứu so sánh, gồm Mỹ, Anh, Nhật, Hàn Quốc và Trung Quốc. Qua tham khảo pháp luật các nước, nhóm nghiên cứu cho rằng, với hành vi hối lộ CCNN thì xử lý hình sự không phải là giải pháp duy nhất hoặc đầu tiên, mà cơ chế pháp lý để phòng ngừa, phát hiện hành vi này mới là giải pháp căn bản.

Theo TS Đào Lệ Thu, tuy đã hình sự hóa hành vi hối lộ công chức nước ngoài, quy định đối tượng tác động là CCNN hoặc công chức của tổ chức quốc tế công, song Bộ luật Hình sự 2015 lại không đưa ra định nghĩa về các đối tượng này. Pháp luật hiện hành cũng còn thiếu một số cơ chế bảo đảm việc thực thi quy định về đưa hối lộ cho CCNN, công chức của tổ chức quốc tế công.

Đáng quan tâm, tuy đã ghi nhận trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại, song Điều 76, Bộ luật Hình sự 2015 quy định về phạm vi chịu trách nhiệm của pháp nhân thương mại lại không bao gồm Tội đưa hối lộ. Điều này có nghĩa là pháp nhân thương mại Việt Nam đưa hối lộ cho CCNN sẽ không phải chịu trách nhiệm hình sự?

Từ kết quả nghiên cứu, TS Đào Lệ Thu và nhóm nghiên cứu đề xuất Luật Phòng, chống tham nhũng sửa đổi cần quy định hành vi đưa hối lộ nói chung, trong đó có đưa hối lộ cho CCNN cần bị liệt kê vào các dạng hành vi chịu sự điều chỉnh của Luật. Từ đó, tạo cơ sở pháp lý cho việc đưa ra những quy định ngăn ngừa, phát hiện hành vi đưa hối lộ, tạo cơ chế phòng ngừa và phát hiện hối lộ hiệu quả hơn.

Nhóm nghiên cứu cũng đưa ra những khuyến nghị cụ thể đối với việc giải thích và hướng dẫn áp dụng quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015 về hối lộ CCNN, củng cố và hoàn thiện cơ chế hợp tác quốc tế trong phát hiện, xử lý hình sự hành vi này và tăng cường nhận thức về tội phạm đưa hối lộ cho CCNN cho cán bộ thực thi pháp luật.

Khoản 6 Điều 364 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định: “Người nào đưa hoặc sẽ đưa hối lộ cho CCNN, công chức của tổ chức quốc tế công, người có chức vụ trong các DN, tổ chức ngoài Nhà nước cũng bị xử lý theo quy định tại Điều này”.

Phương Thảo