Phí tự động không dừng: Nhiều vướng mắc

Không chỉ rút kinh nghiệm mà phải đẩy nhanh tiến độ xây dựng trạm thu phí không dừng. (Ảnh minh họa).

Nhiều dự án ì ạch

Thừa ủy quyền Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể vừa ký báo cáo gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc triển khai hệ thống thu phí dịch vụ sử dụng đường bộ theo hình thức điện tử tự động không dừng (ETC).

Từ tháng 10/2017, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 437, trong đó có yêu cầu “Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các cơ quan liên quan ban hành khung tiêu chuẩn chung làm cơ sở, thực hiện đấu thầu lựa chọn nhà cung cấp dịch vụ thu phí tự động không dừng, tránh tình trạng độc quyền trong thu giá dịch vụ, giám sát doanh thu của các trạm và bảo đảm tính cạnh tranh, công khai, minh bạch trong hoạt động thu phí. Từ năm 2019, triển khai đồng bộ thu phí dịch vụ không dừng đối với tất cả các tuyến quốc lộ được đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT trên cả nước”.

Nhưng đến giữa năm 2020, yêu cầu này vẫn chưa được thực hiện xong. Theo báo cáo, Dự án ETC được đầu tư theo hình thức BOO (Xây dựng - Sở hữu - Kinh doanh). Hiện nay trên toàn quốc có 93 trạm thu phí trên các tuyến quốc lộ và cao tốc; trong đó Bộ Giao thông vận tải quản lý 74 trạm, UBND các tỉnh quản lý 19 trạm .

Bộ chia hệ thống trạm thu phí BOT thành 2 giai đoạn để triển khai: Giai đoạn 1 áp dụng đối với Quốc lộ 1 và đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên, một số tuyến cao tốc và quốc lộ khác. Giai đoạn 2 áp dụng các trạm còn lại trên toàn quốc. Tổng số trạm thuộc phạm vi dự án của giai đoạn 1 là 44 trạm, bao gồm 26 trạm trên Quốc lộ 1 và đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên và 18 trạm trên các tuyến cao tốc và các quốc lộ khác.

Giai đoạn 2 có tổng số 33 trạm, do vướng mắc thành lập doanh nghiệp dự án nên chưa thể triển khai thực hiện. Với các trạm do địa phương quản lý thì có 6/19 trạm địa phương đã đầu tư và kết nối vào dự án giai đoạn 1. Có 6 trạm đồng thuận kết nối với dự án giai đoạn 2 nên có thể vận hành ngay khi dự án giai đoạn 2 hoàn thành. 7/19 trạm còn lại, địa phương tự tổ chức thực hiện vẫn chưa hoàn thành.

Trạm thu phí Hòa Binh. Ảnh: Quang vinh.

Vướng ở đâu?

Theo ông Nguyễn Viết Huy- Phó Vụ trưởng Vụ Đối tác công tư (Bộ GTVT), theo kế hoạch trước đây, Chính phủ chốt thời điểm ngày 31/12/2019 phải hoàn thành dự án. Tuy nhiên, do một số nguyên nhân chủ quan, khách quan, Bộ GTVT đã báo cáo Thủ tướng xin gia hạn đến ngày 31/12/2020.

Vướng mắc nhất là các dự án của Tổng Công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) không tìm được nguồn vốn triển khai. Lý do vì dự án của VEC vay vốn ODA, hiện Hiệp định vay vốn đã kết thúc. Nói rõ hơn, Bộ trưởng cho biết, hiện đã lắp đặt, vận hành từ 2-6 làn ETC tại 39 trạm. Riêng 5 tuyến cao tốc do VEC quản lý chỉ có 1 tuyệ́n cao tốc cầu Giẽ - Ninh Bình đã lắp đặt thiết bị; 4 tuyến còn lại chưa thể triển khai thực hiện do vướng mắc về về nguồn vốn (Hiệp định vay vốn các dự án của VEC đã hết hạn) và chỉ đạo thực hiện (do VEC chuyển về Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp từ tháng 11/2018) nên không thể hoàn thành trong năm 2019 theo chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Thủ tướng Chính phủ.

Về phần mình, ông Tô Nam Toàn-Vụ trưởng Vụ Khoa học, công nghệ, môi trường và hợp tác quốc tế (Tổng cục Đường bộ Việt Nam) cho rằng có nhiều khó khăn, vướng mắc, nguyên nhân do hình thức thu phí tự động không dừng rất mới với Việt Nam.

Rồi, hệ thống thu phí không dừng ETC chưa đồng bộ, tìm chỗ dán thẻ E-tag khó khăn khiến nhiều chủ xe chưa mặn mà sử dụng thẻ này; dù rằng: Thu phí tự động không dừng không chỉ giúp minh bạch trong việc thu phí, hạn chế gian lận mà còn giảm chi phí nhân lực, thời gian thu phí tại các trạm BOT. - Bộ trưởng cho hay.

Trong quá trình hoạt động, hệ thống thu phí ETC cũng phát sinh một số bất cập, hạn chế như lượng phương tiện sử dụng dịch vụ còn thấp, chưa phát huy hết hiệu quả trong việc nâng cao năng lực thông hành các phương tiện lưu thông qua trạm. Có điều này là bởi, chưa có quy định bắt buộc tất cả các phương tiện phải dán thẻ đầu cuối, mở và nộp tiền vào tài khoản trả trước. Ngoài ra, hệ thống thu phí ETC cũng ghi nhận nhiều trường hợp phương tiện đã dán thẻ đầu cuối, mở tài khoản nhưng không nộp tiền vào tài khoản. Có tình trạng này là bởi, theo như một tài xế chia sẻ: Chưa làm thẻ vì không liên thông được các trạm khác. Nếu mỗi xe chỉ dán 1 thẻ ETC mà đi được tất cả đường có thu phí, chứ không phải đi 10 đường thì phải làm thủ tục mở 10 tài khoản thì thuận tiện cho tài xế hơn. Điều này giống như ý kiến dưới đây: “Bên cạnh đó, việc liên thông giữa các trạm thu phí trên địa bàn TP Hồ Chí Minh với các trạm thu phí thuộc địa bàn tỉnh Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa -Vũng Tàu cũng như các tuyến đường cao tốc kết nối với thành phố, trạm thu phí cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất vẫn chưa đồng bộ. Do vậy chưa phát huy được hiệu quả của hệ thống thu phí ETC tại các trạm thu phí đã lắp đặt”- đại diện Sở GTVT TP Hồ Chí Minh nêu thực trạng.

Và… cách gỡ

Khẳng định các trạm ETC chậm tiến độ, Bộ trưởng cũng cho biết số lượng xe dán thẻ E-tag chưa đạt được như yêu cầu (mới có khoảng 800 - 900 nghìn xe) dẫn đến chưa phát huy được hiệu quả của hệ thống thu phí tự động không dừng đã lắp đặt.

Bên cạnh các nguyên nhân khách quan, báo cáo của Bộ GTVT nêu một số nguyên nhân chủ quan, trong đó có quy định về trình tự, thủ tục triển khai lựa chọn nhà đầu tư dự án PPP rất phức tạp dẫn đến thời gian tổ chức lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án giai đoạn 2 mất rất nhiều thời gian (10 tháng). Ngoài ra, kinh nghiệm các cá nhân tham gia thực hiện, quản lý, giám sát dự án gần như chưa có nên trong quá trình triển khai thực hiện còn phát sinh các tồn tại, hạn chế làm ảnh hưởng đến tiến độ triển khai dự án.

Phó Tổng giám đốc Công ty TNHH thu phí tự động (VETC) Hồ Trọng Vinh cho rằng, cần phải đảm bảo việc lưu thông thông suốt của xe sử dụng ETC khi đi qua trạm thu phí mà không phải dừng chờ các phương tiện sử dụng thu phí một dừng. Đồng thời, phải có lộ trình khi triển khai các làn ETC, cần có quy định không cho xe không ETC vào, để khách hàng phải thấy quyền lợi sử dụng thẻ ETC không bao giờ ách tắc. VETC sẽ liên kết với ngân hàng để ngân hàng tự động trừ một số tài khoản dư nào đó để phục vụ cho việc chủ tài khoản sử dụng thẻ ETC. Mục tiêu phải triển khai để tạo thuận lợi cho cả người sử dụng và cho ngân hàng.

M.Loan