Phát hành sách thời COVID: Nguy và cơ

Tuy nhiên, ngành vẫn cố gắng duy trì hoạt động, xuất bản trên 33.000 đầu sách với 410 triệu bản sách (bằng 92% so với 2019), đạt mức doanh thu 2.700 tỷ đồng (bằng 97% so với 2019).

Thách thức lớn, ảnh hưởng tiêu cực

Năm 2020, có 9 nhà xuất bản (NXB) tham gia xuất bản điện tử (chiếm 15% tổng số nhà xuất bản), xuất bản được hơn 2.000 đầu sách (chiếm 6% số đầu sách). Nhìn từ thực tế, khi có dịch COVID-19, các sự kiện như ngày sách, hội sách ở các đơn vị xuất bản và phát hành sách không thể tổ chức tại thực địa. Chính điều này đã kéo theo sự sụt giảm về doanh thu và sức mua của độc giả.

Nhiều NXB cho biết, năm 2020 vừa qua do ảnh hưởng của dịch bệnh, doanh thu rất èo uột. Đại diện NXB Thông tin và Truyền thông cho biết doanh số năm 2020 đã giảm khoảng 40% so với năm 2019. Thời điểm có dịch COVID-19 trong năm vừa qua, các đơn vị phát hành sách hàng đầu Việt Nam như Thái Hà Books, Fahasa, Đinh Tị, Đông A, Alpha, Phương Nam... cũng lâm vào tình cảnh tương tự khi sụt giảm khoảng 30 - 50% doanh số. Ảnh hưởng tiêu cực và đặt ra nhiều thách thức đối với ngành xuất bản nói chung, phát hành sách nói riêng khi chúng ta phải đối mặt với “Cô Vy” là điều không thể phủ nhận.

Ngoài ra, các đơn vị làm sách ở nước ta còn gặp khó khăn khác, đó là sách ngoại văn không bán được do không có du khách quốc tế, các hoạt động hợp tác quốc tế của nhà xuất bản bị đình trệ, nguồn cung bản thảo từ nước ngoài bị ngắt quãng, các hoạt động liên quan nhập khẩu nguyên liệu in, xuất bản phẩm gặp khó khăn.

Livestream giới thiệu, quảng bá sách là chuyện thường thấy trong mùa dịch COVID-19.

Thời cơ

Mặc dù vậy, nhiều ý kiến chuyên gia cho rằng, dịch COVID-19 cũng đem đến những thời cơ cho phát hành sách, đặc biệt là quảng bá, giới thiệu và mua bán sách theo hình thức online (trực tuyến). Năm vừa qua, Bộ TT&TT lần đầu tổ chức hội sách trực tuyến quốc gia, giới thiệu khoảng 10.000 đầu sách phong phú, đa dạng đã thu hút hàng trăm nghìn bạn đọc vào xem sách, gần chục nghìn đơn vận hàng sách. Bên cạnh đó, để phục vụ nhu cầu mua sách trực tuyến ngày một tăng, nhiều đơn vị như nhà sách Phương Nam, Fahasa, Thái Hà Book, NXB Kim Đồng, NXB Trẻ, NXB Phụ nữ... đã xây dựng nhiều chương trình bán hàng, tổ chức hội sách online với các chương trình khuyến mãi, giảm giá sâu nên thu hút được bạn đọc. Các đơn vị cũng tăng cường quảng bá về các website, các trang fanpage chính thức trên mạng xã hội để người dân biết đến nhiều hơn.

Đáng chú ý, nhiều đơn vị phát hành sách thời gian qua đã thực hiện hình thức livestream (phát trực tiếp) trên mạng xã hội để giới thiệu sách, giao lưu tác giả - bạn đọc. Hình thức này được nhiều đơn vị áp dụng vì khả năng chia sẻ thông điệp tới nhiều độc giả, vượt không gian và có nhiều độc giả tiếp cận. Trong bối cảnh dịch bệnh như hiện tại, livestream là hình thức tối ưu để giới thiệu tới độc giả về những đầu sách mới, là kênh mua bán sách hữu hiệu cho cả độc giả lẫn nhà phát hành. Có 2 yếu tố khiến phát hành sách online ngày càng phát triển, đó là: dịch vụ nhanh chóng, tiện lợi và mức chiết khấu cao. Thay vì phải mất thời gian đến các cửa hàng sách truyền thống, độc giả ở bất cứ đâu đều tìm kiếm đầu sách phù hợp, sau đó nhanh chóng được nhận sách.

Tuy đã có sự tăng trưởng mạnh của thị trường phát hành sách online nhưng theo ông Nguyễn Nguyên, Cục trưởng Cục Xuất bản - In và Phát hành (Bộ TT&TT), chưa đủ bù đắp được sự tụt giảm sâu của thị trường phát hành sách truyền thống do phát hành sách truyền thống vẫn chiếm trên 50% thị phần ở hầu hết các đơn vị. Do đó, hướng đi của ngành xuất bản trong năm 2021 là nâng cao chất lượng xuất bản phẩm; tăng cường năng lực xuất bản điện tử cho các NXB. Bên cạnh đó phát triển phần mềm hỗ trợ công tác biên tập, xuất bản, sàn thương mại điện tử, kết nối giữa doanh nghiệp ICT và các đơn vị xuất bản đề đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số trong hoạt động xuất bản.

Quỳnh Phạm