Phấn đấu đến 2025, cơ bản không còn tình trạng dân di cư tự do

Vì vậy, giải quyết vấn đề di dân tự do ở các địa phương trên địa bàn Tây Nguyên không chỉ cần đúng pháp luật mà còn phải hài hòa, linh hoạt, đồng bộ từ các cấp, các ngành. Mục đích cuối cùng là làm sao người dân di cư có cuộc sống ổn định và phát triển, con cái được học hành, người già được chăm sóc, chữa bệnh, không ai bị bỏ lại phía sau. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã nhấn mạnh như vậy tại Hội nghị “Giải pháp ổn định dân di cư tự do trên địa bàn cả nước và quản lý, sử dụng đất có nguồn gốc từ nông, lâm trường tại Tây Nguyên”, vừa diễn ra tại Đắk Lắk.

Đồng bào Mông di cư vào sinh sống tại Đắk Nông.

Vẫn còn 24.000 hộ dân di cư tự do

Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, tổng số hộ dân di cư tự do đến địa bàn các tỉnh khu vực Tây Bắc, Tây Nguyên và Tây Nam Bộ từ năm 2005 đến nay là 66.738 hộ, trong đó Tây Bắc 5.811 hộ; Tây Nguyên 58.846 hộ; Tây Nam Bộ 2.081 hộ.

Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng dân di cư tự do chủ yếu là do đời sống của người dân còn rất khó khăn, thiếu nước sản xuất, thiếu đất canh tác... nên họ di chuyển đến nơi khác mong muốn có cuộc sống tốt đẹp hơn. Mặt khác, một bộ phận người dân bị các thế lực thù địch bên ngoài lợi dụng tự do tôn giáo, tuyên truyền xuyên tạc, kích động, lừa gạt, lôi kéo người dân di cư tự do trái pháp luật. Đây là yếu tố phức tạp, phát sinh nhiều vấn đề xã hội làm xáo trộn đời sống của người dân sở tại, ảnh hưởng đến tình hình an ninh chính trị và trật tự xã hội ở các địa phương.

Thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, tình hình dân di cư tự do trong những năm gần đây đã giảm mạnh. Số hộ đã ổn định cuộc sống khoảng hơn 42.000 hộ, song đến nay vẫn còn 24.000 hộ dân di cư tự do (tập trung chủ yếu tại các tỉnh Tây Nguyên hơn 22.000 hộ) chưa được bố trí, sắp xếp ổn định.

Trong đó, một số biện pháp được triển khai thực hiện là sắp xếp chỗ ở trong vùng dự án, nhập hộ khẩu, đăng ký tạm trú, tạm vắng; bố trí đất ở và đất sản xuất, đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu... Trong giai đoạn 2013-2017, các địa phương đã có 65 dự án bố trí, sắp xếp ổn định dân di cư tự do, trong đó có 50/65 dự án đã và đang thực hiện, tổng vốn đầu tư là trên 1.800 tỷ đồng.

Đến nay, hầu hết các hộ dân di cư tự do bố trí, sắp xếp vào vùng dự án được đăng ký tạm trú, tạm vắng và nhập hộ khẩu đạt 42,2%, điển hình như tỉnh Gia Lai đã nhập hộ khẩu cho 927 hộ, tỉnh Đắk Lắk là 587 hộ. Tuy nhiên, việc bố trí sắp xếp ổn định dân di cư tự do đang gặp một số khó khăn như các địa phương xây dựng quy hoạch bố trí dân cư chưa phù hợp dẫn đến mới chỉ có 11/65 dự án được hoàn thành, 15 dự án chưa được triển khai, khiến 24.500 hộ dân vẫn còn sống phân tán, rải rác tại nhiều địa phương. Ngoài ra, nhiều hộ đã có chỗ ở ổn định nhưng do các địa phương thiếu quỹ đất để hỗ trợ người dân, dẫn đến tình trạng nhiều người lấn rừng làm rẫy và tình trạng chặt phá rừng trái phép vẫn diễn ra.

Về tình hình quản lý, sử dụng đất có nguồn gốc từ nông, lâm trường tại Tây nguyên, theo báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường, hiệu quả quản lý, sử dụng đất của các nông, lâm trường còn kém hiệu quả. Đã có 122 công ty nông lâm trường đã được rà soát, trong đó giữ lại 108 công ty, giải thể và bàn giao về địa phương 14 công ty. Bên cạnh đó, việc quản lý đất nông, lâm trường yếu kém dẫn đến tình trạng tranh chấp, lấn chiếm đất rừng, người dân tự ý lấn chiếm, phá rừng làm rẫy, chuyển nhượng trái phép dẫn đến tranh chấp đất đai.

Để không ai bị bỏ lại phía sau

Phát biểu kết luận hội nghị, phân tích về tình trạng di dân tự do, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nêu rõ đây là hiện tượng xuất hiện trên toàn cầu, không chỉ ở Việt Nam. Viện dẫn số liệu báo cáo của Tổ chức Lao động thế giới (ILO), Thủ tướng cho biết năm 2017 có đến 207 triệu người di cư tại các quốc gia trên thế giới. Do đó, không chỉ ở Việt Nam mà ngay cả ở các quốc gia phát triển như Mỹ, di cư vẫn là vấn đề lớn, mang tính toàn cầu và lịch sử, không phải hiện tượng nhất thời.

Do đó, “vấn đề đặt ra là cần làm như thế nào để tình trạng di cư giảm xuống hơn nữa; quản lý tốt đất đai nông, lâm trường” để “đất có dân, dân có đất” -Thủ tướng nói.

Thủ tướng cho rằng phần lớn dân di cư tự do là đồng bào dân tộc thiểu số, đều xuất thân từ các vùng do điều kiện khó khăn, vì kế sinh nhai, phải rời bỏ quê hương, tìm vùng đất mới để cuộc sống tốt hơn. Vì vậy, giải quyết vấn đề di dân tự do ở các địa phương trên địa bàn Tây Nguyên không chỉ cần đúng pháp luật mà còn phải hài hòa, linh hoạt, đồng bộ từ các cấp, các ngành. Mục đích cuối cùng là làm sao người dân di cư có cuộc sống ổn định và phát triển, con cái được học hành, người già được chăm sóc, chữa bệnh, không ai bị bỏ lại phía sau.

“Chúng ta không khuyến khích di dân tự do nhưng họ đã đi rồi, đã lỡ đến đây rồi, nhất là hiện tại có 20.000 hộ này thì chúng ta phải quan tâm, giải quyết những chính sách cụ thể để bảo đảm an sinh xã hội, đừng để đồng bào ta lâm cảnh màn trời chiếu đất, mất an ninh trật tự, phá rừng” - Thủ tướng nói.

Nơi nào mà bà con đã đến rồi thì phải chủ động, tập trung nguồn lực, huy động sự vào cuộc cả hệ thống chính trị ở nơi dân đến, tạo mọi thuận lợi người dân có nơi cư trú hợp pháp, ổn định đời sống, sinh kế, có đất sản xuất, được tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản, bảo đảm an ninh. Tăng cường quản lý, sử dụng hiệu quả đất đai có nguồn gốc từ nông lâm trường ở Tây Nguyên, xử lý dứt điểm và không để tái diễn các vụ việc vi phạm, khiếu nại, tranh chấp, lấn chiếm.

Mục tiêu đến năm 2020 là giảm thiểu tình trạng dân di cư tự do; ưu tiên thực hiện bố trí, sắp xếp ổn định cho các hộ dân thực sự khó khăn. Hoàn thành dứt điểm 32 dự án bố trí ổn định dân di cư đang thực hiện. Bảo đảm mức sống của người dân di cư bằng mức trung bình của người dân địa phương. Và phấn đấu đến năm 2025 cơ bản không còn tình trạng dân di cư tự do; hoàn thành công tác bố trí, sắp xếp toàn bộ số hộ dân di cư tự do vào các điểm dân cư theo quy hoạch.

Để đảm bảo các mục tiêu đề ra, Thủ tướng đề cao trách nhiệm của chính quyền cấp tỉnh và cấp huyện, cấp cơ sở và người đứng đầu. “Địa phương nào để xảy ra vi phạm quy định, khiếu nại, khiếu kiện, nhất là điểm nóng thì các đồng chí Bí thư, Chủ tịch phải trực tiếp chỉ đạo, xử lý, đối thoại với dân, tạo đồng thuận, không để thành điểm nóng” - Thủ tướng chỉ đạo.

Thủ tướng đồng ý, trước mắt về nguyên tắc bổ sung từ nguồn dự phòng ngân sách Trung ương trong 2 năm 2019-2020 cho các dự án sắp xếp, ổn định dân cư (khoảng 2,5 nghìn tỷ đồng). Các Bộ: Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và các cơ quan liên quan khẩn trương rà soát, hoàn thành các thủ tục để báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định theo quy định.

T.H.