Phẩm cách người làm báo với báo chí dữ liệu

Phẩm cách người làm báo với báo chí dữ liệu

Báo chí dữ liệu không đơn thuần chỉ là một thể loại hay hình thức báo chí, mà còn đóng vai trò kết nối các loại hình báo chí khác nhau với nhau, tương tác lẫn nhau và chi phối lẫn nhau. Vai trò của báo chí dữ liệu trên thế giới ngày càng tăng, bởi ba nguyên nhân chính.

Thứ nhất, nguồn thông tin được báo chí xử lý và cần thiết cho hoạt động của báo chí ngày càng lớn, đa dạng và pha tạp cả về nguồn thông tin lẫn nội dung và chất lượng được hiểu theo mức độ hàm lượng sự thật trong thông tin. Ở đây, báo chí dữ liệu vừa thực hiện sứ mệnh báo chí khi tạo nên những sản phẩm báo chí đặc thù cho báo chí dữ liệu, lại vừa như thể “sơ chế” thông tin phục vụ cho những loại hình báo chí khác.

Có thể nói theo cách khác, báo chí dữ liệu vừa có lãnh thổ dụng võ ngày càng rộng và màu mỡ, lại vừa có thể giúp ích thiết thực cho các loại hình báo chí khác.

Thứ hai, nhu cầu và đòi hỏi của người dân và công chúng được báo chí phục vụ đã và vẫn tiếp tục thay đổi rất cơ bản, sâu sắc và mạnh mẽ. Yêu cầu đặt ra cho báo chí trên phương diện này không chỉ cung cấp thông tin đơn thuần, mà phải xử lý thông tin sâu rộng hơn, không chỉ có nhanh chóng và kịp thời, khách quan và đúng đắn mà còn phải sàng lọc và cô đọng hóa theo nhiều phương diện khác nhau, cũng như với đánh giá và đưa ra phân tích riêng một cách khách quan và thuyết phục bằng lập luận và chứng cứ, từ đó gợi mở và định hướng nhận thức cho công chúng. Trong chừng mực nhất định, có thể nói, báo chí dữ liệu có thể đáp ứng yêu cầu này hiệu quả hơn những loại hình báo chí khác.

Thứ ba, tin giả (Fake news) hiện đã trở thành một trong những thách thức lớn nhất đối với mức độ đáng được tin cậy và tín nhiệm, hiệu quả và ảnh hưởng của báo chí nói chung. Báo chí dữ liệu với những thế mạnh đặc thù của nó có thể đóng vai trò không chỉ rất quan trọng mà còn quyết định trong cuộc chiến của thế giới báo chí chống tin giả.

Cũng chính vì thế, báo chí dữ liệu đặt ra những đòi hỏi rất cao về trình độ nghiệp vụ chuyên môn, về mức độ mẫn cảm chính trị và đặc biệt về phẩm cách của tất cả những ai liên quan đến báo chí, từ phía quản lý của nhà nước về báo chí đến những người làm báo.

Báo chí dữ liệu - Xu hướng tương lai

Mối quan hệ giữa người làm báo và báo chí dữ liệu có những nét đặc thù riêng. Bảo đảm tính khách quan, chân thật, trung thực và nhân văn thuộc về những nguyên tắc cơ bản của báo chí. Thông tin và giáo dục thuộc về những chức năng nhiệm vụ cơ bản của báo chí. Trong báo chí dữ liệu, người làm báo lại càng phải lưu tâm nhiều hơn và coi trọng đặc biệt hơn những điều này. Chính trên phương diện dữ liệu với những đặc tính, đặc thù của nó, sai sót, nhầm lẫn và bị đánh lừa trong thu thập, xử lý và sử dụng dữ liệu dễ xảy ra hơn.

Người làm báo không chỉ đòi hỏi cao ở trình độ nghiệp vụ chuyên môn và kinh nghiệm nghề nghiệp mà còn trước hết ở trách nhiệm nghề nghiệp. Những nguy cơ và rủi ro nói trên càng cao và thực tế thì ý thức trách nhiệm nghề nghiệp của người làm báo lại càng phải cao.

Báo chí dữ liệu đòi hỏi người làm báo phải có cách tiếp cận linh hoạt và cầu thị, biện chứng chứ không sơ cứng với dữ liệu. Trong thời đại thông tin và báo chí dữ liệu, một thông tin mới, hay một dữ liệu mới, cho dù chỉ là nhỏ, cũng vẫn có thể làm thay đổi bản chất, diễn biến, tác động và hệ lụy. Vì thế, báo chí dữ liệu luôn “mở” chứ không khép kín, luôn liên tục và tiếp nối chứ không gián đoạn hay kết thúc. Người làm báo vì thế phải vận động cùng với dòng chảy của dữ liệu, phải luôn sẵn sàng cho dữ liệu mới dẫn dắt đến những nhận thức mới, kết quả phân tích đánh giá mới và từ đó sáng tạo nên những sản phẩm báo chí mới.

Báo chí dữ liệu đặt ra những điều kiện và tiêu chí riêng về chuyên môn mà người làm báo phải học để có được, áp dụng thường xuyên và cụ thể. Sản phẩm của báo chí dữ liệu có nét chung như mọi sản phẩm báo chí khác, nhưng có đặc thù riêng buộc người làm báo phải thuần thục cách xử lý chung và tìm kiếm được cho mình cách xử lý riêng, cụ thể ở xử lý và sử dụng dữ liệu như thế nào với hình thức và theo phương pháp nào để phục vụ cho mục đích nào, ở cách thức sử dụng dữ liệu làm luận cứ, ở cấu trúc và nội dung bảng biểu dữ liệu, ở chú thích và kết luận từ dữ liệu.

Trong hoạt động báo chí nói chung và đặc biệt trong báo chí dữ liệu, người làm báo luôn đối mặt trực tiếp với thách thức tìm ra sự thật, dám thể hiện sự thật, bảo vệ sự thật và trung thành với sự thật. Người làm báo luôn phải đấu tranh quyết liệt với sự cám dỗ của sự hời hợt và sao nhãng khi dữ liệu quá khổng lồ và biến động nhanh chóng, với sự tinh vi và quỷ quyệt của những kẻ chủ trương thao túng dữ liệu và làm giả dữ liệu, phải đối đầu thường xuyên với sự cám dỗ của đồng tiền và với sự áp đặt từ phía công quyền.

Báo chí dữ liệu đòi hỏi người làm báo phải không ngừng học hỏi về nghiệp vụ chuyên môn, tăng cường khả năng lao động sáng tạo và trình độ áp dụng những thành quả phát triển mới nhất của công nghệ số và công nghệ thông tin. Không quyết tâm và cầu thị cũng như không làm chủ được những kỹ nghệ chuyên môn liên quan thì người làm báo không thể trụ vững, tự tin và chinh phục được thế giới báo chí dữ liệu.

Có thể thấy được báo chí dữ liệu buộc người làm báo luôn phải làm giàu thêm nhận thức và kinh nghiệm cũng như hoàn thiện cách làm báo của chính mình. Câu ngạn ngữ: “Sai một ly, đi một dặm” đặc biệt ứng nghiệm trong báo chí dữ liệu và là lời nhắc nhở, cảnh báo thường trực đối với người làm báo./.

Lũng Nhai