'Ông Trạng kỳ tài' - Vở diễn thành công của Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh Nam Định

Một cảnh trong vở chèo “Ông Trạng kỳ tài” của Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh.

Vở chèo “Ông Trạng kỳ tài” là công trình nghệ thuật được Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh đầu tư kỹ lưỡng về kịch bản, sáng tạo trong cách tiếp cận nội dung, dàn dựng cũng như xử lý nghệ thuật. Vở diễn được phóng tác từ tích truyện cười dân gian “Trạng Lợn và Mưu sĩ”. Nội dung vở diễn đề cập tới những vấn đề diễn ra ở làng quê Việt Nam xưa. Truyện kể về anh chàng Khóa Thất thông minh, có tài học vấn, nhưng học tài, thi phận. Với số phận của một nho sinh thất thế tưởng như phải hứng chịu sự chì chiết của vợ, sự khinh miệt của xóm làng, rồi cả món nợ lãi to nhà mụ Chử hàng thịt thì bỗng dưng vận may ập tới. Trong làng xảy ra vụ việc con gái lão Chánh Bòng là Thị Bưởi bị Chử Văn Chung (con mụ Chử) sàm sỡ. Chử Văn Chung bị cụ Chánh lôi ra phạt đòn nhưng được Khóa Thất đứng ra làm Mưu sĩ đón đỡ. Bằng cách biến báo khéo léo, phút chốc Khóa Thất đã biến Chử Văn Chung thành một bậc thông tuệ tuyệt vời, khiến cụ Chánh Tổng đổi giận thành vui, không những hết tội mà còn được nhận làm rể quý. Bản thân Khóa Thất cũng được mụ Chử xóa nợ. Chử Văn Chung bỗng nổi danh thành cậu Trạng Lợn nổi tiếng khắp vùng. Chuyện tưởng như tốt đẹp bỗng trở nên rắc rối khi nước Tàu cho công chúa sang thi tài để kén chồng. Quan Thượng thư bộ lễ triều đình đi tuần tìm người tài giỏi để thi tài với công chúa phương Bắc, bất chợt “vớ” được Trạng Lợn liền đưa về Kinh thành. Chót nghe lời vợ xúi, “đâm lao phải theo lao”, Khóa Thất lại phải tiếp tục đóng vai Mưu sĩ phò tá cho Trạng Lợn thắng cuộc. Nhưng bi kịch xảy ra, trước khi sang làm phò mã nước Tàu, Triều đình đã khảo thí thi khoa, lộ ra Trạng Lợn chỉ là một gã “một chữ bẻ đôi không biết”. Khóa Thất và Trạng Lợn bị khép tội mất đầu. May thay, nhờ tình yêu chân thành, Thị Bưởi đã đi vào triều đình để gỡ tội cho cả hai. Vì sự can đảm và niềm hy vọng mãnh liệt của Thị Bưởi đã đánh thức lòng vị tha, nhân ái của vương quyền. Cả hai đều được tha tội chết. Trạng Lợn lại trở về vị trí vốn có ban đầu của mình và Khóa Thất cũng có dịp nghĩ suy về thân phận kẻ mưu sĩ, về lẽ đời ngoắt nghéo dở khóc, dở cười…

Vở diễn “Ông Trạng kỳ tài” của Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh là tác phẩm nghệ thuật có ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Bằng cách kể chuyện gần gũi, bình dị, dẫn dắt hợp lý, sử dụng nhiều làn điệu chèo truyền thống kết hợp với những biến hóa tài tình trong cách sử dụng hình ảnh sân khấu (chủ đề lợn) khiến người xem vô cùng thích thú. Chất hài hước được đưa vào vở diễn khi đạo diễn xây dựng các nhân vật: Trạng Lợn, Chánh Bòng, công chúa nước Tàu... đã gây tiếng cười cho khán giả. Ở một số chi tiết trong vở diễn như cách tạo hình các nhân vật: vợ chồng Khóa Thất, Thị Bưởi, mụ Chử, bà cả Giai (dân thôn), bà phó Dân... cùng lối diễn giải câu chuyện nhẹ nhàng nhưng sâu sắc, ca - múa - nhạc kết hợp trong từng những phân cảnh: Giáo đầu, sảnh tư gia Chánh Bòng, nhà mụ Chử và kinh thành, nơi tiếp sứ bộ Tàu… đã gợi niềm xúc động, để lại dấu ấn khó quên trong lòng người xem. Làm nên thành công của vở chèo “Ông Trạng kỳ tài” phải kể đến vai trò của đạo diễn Đỗ Duy Thông cùng ê kip sáng tạo: Âm nhạc - Nhạc sĩ Dương Thanh Nam, thiết kế mỹ thuật - Họa sĩ, NSƯT Đạt Tăng, biên đạo múa - NSƯT Thanh Nam, ánh sáng - Văn Minh, âm thanh - Minh Mạnh. Đặc biệt, đối với đạo diễn Đỗ Duy Thông, người có nhiều kinh nghiệm dàn dựng các vở chèo chủ đề dân gian như các vở: “Tống Trân - Cúc Hoa”, “Tấm Cám”, “Lưu Bình - Dương Lễ”… Vở diễn còn quy tụ được dàn diễn viên trẻ cùng với các nghệ sĩ nhiều kinh nghiệm, có đam mê với nghề diễn, luôn sống hết mình với nghệ thuật, khát khao cống hiến sáng tạo. Hai trong số những nhân vật chính của vở chèo là Trạng Lợn và Khóa Thất do nghệ sĩ trẻ Văn Minh và NSƯT Thanh Tú đảm nhận. Đây là hai nhân vật có nhiều đất diễn với các lời thoại tung hứng, nối tiếp nhau. Cùng với đó là các vai diễn: Vợ Khóa Thất, mụ Chử, Chánh Bòng, Thị Bưởi, bà cả Giai, bà phó Dân, Quan Thượng thư bộ lễ, công chúa Tàu, sử giả Tàu do các nghệ sĩ: Thanh Mai, Minh Phương, Hoài Thu, Thanh Vui, Minh Hằng, Xuân La, Kim Khanh, Thành Lâm, NSƯT Thanh Nga đảm nhận. Để thể hiện tốt các vai diễn này, đòi hỏi các nghệ sĩ, diễn viên phải có giọng hát khỏe, sáng, đài từ đẹp, lối diễn sáng tạo, linh hoạt đã lột tả “cái hồn” tính cách nhân vật và chủ đề tư tưởng của vở diễn. Trong đó, NSƯT Thanh Tú là người có hình thể phù hợp với nhân vật Trạng Lợn, có kỹ thuật diễn xuất điêu luyện, giọng ca tốt đã lột tả sự ngây ngô, hài hước trong tính cách của nhân vật, ngẫu hứng trong từng màn đối đáp với Chánh Bòng, công chúa Tàu khiến người xem cảm thấy thú vị. NSƯT Thanh Mai thể hiện tốt vai mụ Chử với tính cách của một nhân vật tham lam, mưu mẹo vì đồng tiền mà bất chấp tất cả, suýt làm mất mạng con trai mình… Để đạt được hiệu quả nghệ thuật cao nhất, ngoài sự chỉ bảo ân cần của đạo diễn Đỗ Duy Thông, NSƯT Diệu Hằng, nghệ sĩ Nguyễn Đức Thọ, các nghệ sĩ, diễn viên Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh đã luyện tập chăm chỉ trong hơn 2 tháng, dành nhiều thời gian trao đổi, thảo luận tìm ra cách diễn phù hợp.

Vở chèo “Ông Trạng kỳ tài” có thời lượng gần 2 tiếng, các phân cảnh sân khấu được thay đổi liên tục, mỗi hồi diễn khép lại, khán giả vỗ tay rầm rộ. Kết thúc vở viễn, người xem cảm động trước giai điệu chèo mượt mà, uyển chuyển với lời tự sự, giãi bày nỗi lòng thể hiện tình yêu, về cuộc sống nông thôn thanh bình của các nhân vật: “Vợ chồng vẫn thắm tình quê/ Câu thơ gieo gió đêm hè bay xa”, “Ta về ta tắm ao ta/ Dù trong dù đục ao nhà vẫn hơn”.

Bài và ảnh: Khánh Dũng