Nút thắt
Dự án tuyến đường sắt đô thị (metro) số 1 Bến Thành – Suối Tiên được triển khai từ hơn 10 năm trước. Theo kế hoạch, dự án này sẽ hoàn thành trong quý 4/2021 nhưng tính đến tháng 5/2020 mới đạt 57,7% về giá trị và đạt 72,3% về khối lượng thi công. Riêng từ đầu năm 2020 đến tháng 5 chỉ giải ngân vỏn vẹn đạt 4%.
Dù có thời hạn hoàn thành vào năm 2026 nhưng Dự án tuyến metro số 2 Bến Thành - Tham Lương cũng trong tình trạng ì ạch không kém khiến các cơ quan chức năng sốt ruột. Chỉ tính 6 tháng đầu năm nay, dự án giải ngân 0/632 tỷ đồng theo kế hoạch, đạt 0%.
Đó là vài ví dụ rất điển hình về sự ì ạch trong tiến độ triển khai các dự án đầu tư công tại TPHCM - đầu tàu kinh tế của cả nước.
Vì sốt ruột với tình trạng ì ạch trong giải ngân các dự án đầu tư công, mới đây Thủ tướng Chính phủ đã ra thông điệp cứng rắn: Xử nghiêm người đứng đầu; đồng thời thành lập các đoàn kiểm tra việc thực hiện dự án đầu tư công ở các bộ, ngành và địa phương.
Thông điệp mạnh mẽ, quyết liệt của Thủ tướng Chính phủ như tối hậu thư cho những bộ máy công quyền trì trệ.
Các giới chức tại thành phố cho rằng, nguyên nhân tỷ lệ giải ngân các dự án đầu tư công trên địa bàn còn thấp, phần lớn do bồi thường giải phóng mặt bằng còn chậm, kéo dài.
Bên cạnh đó, việc đăng ký một số dự án có vốn đăng ký vượt quá khả năng thực hiện; một số chủ đầu tư không lập kế hoạch, không theo dõi tiến độ dự án kỹ càng để kịp thời báo cáo cho UBND điều chỉnh vốn kịp thời… cũng ảnh hưởng đến việc giải ngân vốn đầu tư công.
Trong khi đó, nguồn vốn ODA cấp phát từ ngân sách Trung ương do vướng thủ tục điều chỉnh dự án nên mặc dù khối lượng xây dựng tại công trình cao nhưng chưa được bố trí để thanh toán. Còn khoản vốn ODA vay lại vốn vay nước ngoài của Chính phủ giải ngân thấp do vướng hồ sơ thủ tục pháp lý.
Tuy nhiên, có những nguyên nhân khác không được đề cập trong các báo cáo chính thức, thậm chí không được nhìn nhận nhưng thực tế đang chi phối mạnh mẽ và gây ra tình trạng ách tắc trong việc thực hiện dự án đầu tư công, đó là căn bệnh vô cảm, lợi ích nhóm và tư lợi của những cá nhân có trách nhiệm.
Điều đó không chỉ khiến tiến độ thực hiện dự án trở nên ì ạch, chậm trễ mà còn khiến chiếc bánh ngân sách dành cho dự án bị xà xẻo. Chất lượng công trình cũng vì thế bị suy giảm. Không ít bàn tay của giới chức có liên quan đã “nhúng chàm” trong khi thực hiện dự án. Và đây mới là nút thắt lớn nhất, quan trọng nhất cần gỡ bỏ trong việc thực hiện các dự án đầu tư công.
