Nước cờ khó đoán

Thực tế cho thấy những năm gần đây, Nga và Mỹ dường như bước đi trên hai đường ray hoàn toàn khác biệt nhau về chính trị, trong đó lợi ích chung không đủ khỏa lấp cho khoảng trống bất đồng ngày càng bị nới rộng. Trong một số vấn đề gai góc, bao gồm vấn đề Ukraine, Syria, Iran, hạt nhân Triều Tiên, khủng bố toàn cầu hay tấn công mạng, quan hệ Nga-Mỹ thậm chí còn được ví “như nước với lửa”. Thế nên, chỉ cách đây vài ba tháng, có lẽ không ai dám đặt cược vào khả năng tổ chức cuộc gặp giữa lãnh đạo hai quốc gia mà quan hệ được đánh giá đang ở tình trạng tồi tệ nhất kể từ khi Chiến tranh lạnh kết thúc.

Cuộc gặp ngày 16-7 càng bị phủ bóng mây u ám khi trước đó chỉ ít giờ, Bộ Tư pháp Mỹ quyết định truy tố 12 nhân viên tình báo quân sự Nga với cáo buộc can thiệp cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2016, nhằm giúp ông Donald Trump bước lên vũ đài chiến thắng.

Thế nhưng, những ai kỳ vọng vào một trang mới sáng sủa hơn-một giai đoạn “phá băng” trong quan hệ Nga-Mỹ có thể thở phào nhẹ nhõm, bởi cuộc gặp thượng đỉnh tại thủ đô Helsinki, như đánh giá của Tổng thống Vladimir Putin, đã diễn ra hiệu quả, tích cực trong tinh thần thẳng thắn và cởi mở, đánh dấu những bước đầu tiên nhằm cải thiện quan hệ giữa hai nước. Tương tự, rời bàn đàm phán, ông Donald Trump cũng hồ hởi coi đây là “một khởi đầu tốt đẹp cho tất cả mọi người”.

Điều mà người ta hiếm khi thấy, đó là thiện chí lấy hợp tác để thu hẹp bất đồng giữa hai quốc gia từng là đối thủ thời Chiến tranh lạnh này, cũng đã xuất hiện, khi Tổng thống Donald Trump và Tổng thống Vladimir Putin nhất trí thành lập hội đồng chuyên gia chung để tìm biện pháp giải quyết những vấn đề còn tồn tại trong mối bang giao giữa hai nước. Bên cạnh đó, việc hai lãnh đạo Nga-Mỹ “gật đầu” hợp tác trong nhiều vấn đề như ổn định chiến lược và không phổ biến vũ khí giết người hàng loạt, đồng thời hướng tới mục tiêu thành lập các nhóm làm việc chung về an ninh mạng, chống khủng bố… đã đem tới hy vọng chấm dứt sự “nghèo nàn” trong các kênh ngoại giao song phương.

Với Tổng thống Donald Trump, thành công của Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều tại Singapore dường như càng khiến ông khao khát ghi thêm những “điểm số ngoại giao” bằng cách giải quyết những “điểm nóng” trong quan hệ với Moscow. Hơn nữa, cuộc tiếp xúc “1 đối 1” với chính khách lão luyện như Tổng thống Vladimir Putin còn là cơ hội để vị chủ nhân Nhà Trắng chứng minh rằng, ông không chỉ giỏi làm kinh tế mà còn đủ khả năng đưa ra những nước đi quan trọng mang tầm thế giới mỗi khi đứng trên bàn cờ chính trị.

Vậy nên, thượng đỉnh Nga-Mỹ lần này chỉ có duy nhất một lựa chọn để ông Donald Trump nhắm tới, đó là thành công!

Ở phía đối diện, có vẻ như Tổng thống Vladimir Putin đã thấu hiếu tính toán của đối thủ, nên ông đặt chân tới Helsinki với tư thế của người “nắm đằng chuôi”. Bởi lẽ, cuộc gặp diễn ra trong bối cảnh chính quyền của ông Donald Trump đang mâu thuẫn gay gắt với các đồng minh trong Liên minh châu Âu (EU), Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) về hàng loạt vấn đề như chính sách thương mại, biến đổi khí hậu hay thỏa thuận hạt nhân Iran. Cùng với đó, những phát ngôn và hành động “chĩa mũi dùi” trực tiếp, thậm chí được đánh giá là “quay lưng lại với đồng minh” của Tổng thống Donald Trump tại Hội nghị thượng đỉnh G7 và Hội nghị thượng đỉnh NATO mới đây đang mở ra cơ hội để Tổng thống Vladimir Putin thuyết phục “những người bạn thân lâu năm” của Mỹ đi tìm một điểm tựa khác, đó là Moscow.

Bên cạnh đó, một mối quan hệ “tăng hợp tác, giảm đối đầu” với Mỹ chính là chiếc chìa khóa để Nga có thể thoát ra khỏi thế cô lập của nước này trên bàn cờ quốc tế.

Trong bối cảnh như vậy, tuyên bố về một hội nghị thượng đỉnh thành công, tạm gác lại đối đầu để nhường chỗ cho hợp tác là điều mà cả ông Vladimir Putin và ông Donald Trump đều mong mỏi.

Nhưng cái bắt tay nồng ấm với nhà lãnh đạo Nga có vẻ như là một nước đi đầy mạo hiểm đối với Tổng thống Donald Trump. Bằng chứng là ngay sau cuộc gặp, ông Donald Trump ngay lập tức phải đối mặt với cơn bão chỉ trích vì đã dễ dàng chấp nhận tuyên bố của Tổng thống Vladimir Putin, rằng Nga không hề can thiệp bầu cử Mỹ năm 2016. Nhiều nhà bình luận còn cho rằng, cuộc gặp thượng đỉnh vừa qua là một sai lầm thảm hại, là “màn trình diễn yếu kém nhất lịch sử” của một tổng thống Mỹ trước một đối thủ nước ngoài. Và có lẽ, áp lực và sự hoài nghi từ nội bộ nước Mỹ đối với vị tổng thống thứ 45 của xứ sở cờ hoa sẽ không chỉ dừng lại ở đó.

Sự cải thiện quan hệ giữa cá nhân Tổng thống Donald Trump với “đối thủ cạnh tranh Vladimir Putin” nói riêng và quan hệ Nga-Mỹ nói chung cũng sẽ là hồi chuông cảnh tỉnh, khiến các đồng minh của Washington càng cảm thấy “đang bị bỏ rơi”. Viễn cảnh về một EU không đủ sức áp đặt lên Nga, hay một NATO từng trải qua nhiều biến cố và sóng gió trong gần 70 năm tồn tại, nay sắp đến hồi rạn vỡ bởi “đầu tàu” Mỹ, đang ngày càng hiện rõ.

Dẫu cuộc gặp thượng đỉnh Nga-Mỹ lần này tạm được gọi là thành công, song nó vẫn chưa thể khẳng định rõ ràng chính sách của chính quyền Washington đương nhiệm với Moscow trong tương lai gần. Bởi, Tổng thống Donald Trump luôn là “người của những bất ngờ”, và với ông, mọi quyết định đôi khi có thể thay đổi trong chớp mắt.

Quan hệ giữa hai cường quốc sở hữu nhiều đầu đạn hạt nhân nhất thế giới sẽ đi theo hướng nào, đó sẽ là một mối quan hệ ưu tiên hợp tác hay tiếp tục trở lại với cục diện bế tắc tuần hoàn bao trùm với những lệnh trừng phạt và động thái kiềm chế đối thủ? Điều đó phụ thuộc rất nhiều vào cách Tổng thống Donald Trump điều khiển “trái bóng” mà ông đã nhận được tại Helsinki.

CHÂU ANH