Nữ hoàng Anh Elizabeth II (1926-2022): Ngôi vương là định mệnh

Nữ hoàng Elizabeth II là quân vương trị vì lâu nhất thế giới và là Nữ hoàng trị vì lâu nhất của Anh

Phong thái quân vương từ khi là đứa trẻ

Với nhiều người, bà trở thành điểm tựa trong một thế giới thay đổi nhanh chóng: ảnh hưởng của Anh quốc suy giảm, xã hội thay đổi chóng mặt và vai trò của chế độ quân chủ bị nghi ngờ.

Thành công của bà khi duy trì nền quân chủ qua những thời gian biến động càng đáng khâm phục hơn khi được biết rằng, vào lúc bà sinh ra, không ai dự đoán ngai vàng sẽ là định mệnh của bà.

Elizabeth Alexandra Mary Windsor sinh ngày 21/4/1926 trong ngôi nhà không xa Quảng trường Berkeley, London. Bà là con đầu của Albert, Công tước xứ York (con trai thứ hai của Vua George V) và Elizabeth Bowes-Lyon.

Elizabeth và em gái, Margaret Rose, sinh năm 1930, được dạy ở nhà, lớn lên trong môi trường gia đình thương yêu. Elizabeth rất gần gũi với cha và ông, Vua George V.

Bà được cho là có ý thức trách nhiệm cao ngay từ khi còn bé. Winston Churchill, thủ tướng tương lai, được dẫn lời nói rằng Elizabeth "có phong thái lãnh đạo thật đáng kinh ngạc ngay khi còn là một đứa trẻ".

Dù không đến trường, Elizabeth giỏi ngôn ngữ và nghiên cứu kỹ cả lịch sử hiến pháp.

Khi Vua George V qua đời năm 1936, con trai cả, David, trở thành Vua Edward VIII. Nhưng việc ông chọn vợ, bà Wallis Simpson người Mỹ hai lần ly hôn, không được chấp nhận vì lý do tôn giáo và chính trị. Đến cuối năm đó, ông từ ngôi.

Công tước xứ York miễn cưỡng trở thành Vua George VI. Ngày đăng quang của ngài cho Elizabeth nhìn thấy phần nào những gì chờ cô phía trước. Sau này bà viết mình thấy buổi lễ "rất tuyệt vời".

Công chúa Elizabeth, cùng bố mẹ và em gái Margaret, tại lễ đăng quang của bố

Trở ngại tình yêu

Năm 1939, công chúa 13 tuổi đi theo Vua và Hoàng hậu đến Trường Hải quân Hoàng gia ở Dartmouth. Cùng em gái Margaret, công chúa có sự tháp tùng của người anh em họ ba đời, Hoàng tử Philip xứ Hy Lạp.

Đó không phải lần đầu họ gặp mặt, nhưng là lần đầu tiên công chúa Elizabeth chú ý Hoàng tử Philip. Đến năm 1944, khi 18 tuổi, Elizabeth giữ hình Hoàng tử Philip trong phòng và họ trao đổi thư từ. Sau chiến tranh, việc Elizabeth muốn cưới Philip gặp nhiều trở ngại.

Công chúa Elizabeth làm lễ cưới với Philip Mountbatten

Nhà vua không muốn con gái mà ông yêu quý, và Philip phải vượt qua thành kiến của giới quý tộc không chấp nhận nguồn gốc nước ngoài của ông.

Nhưng ý muốn của cặp đôi đã chiến thắng. Ngày 20/11/1947, họ kết hôn ở Tu viện Westminster. Philip trở thành Công tước xứ Edinburgh tiếp tục là sĩ quan phục vụ trong hải quân. Con trai đầu, Charles, sinh năm 1948, theo sau là em gái chào đời năm 1950.

Nỗi buồn mất cha

Tháng Giêng 1952, Elizabeth, khi đó 25 tuổi, và Philip có chuyến đi nước ngoài. Nhà vua đã ra phi trường tiễn họ. Đó là lần cuối Elizabeth nhìn thấy cha. Elizabeth nghe tin cha mất khi đang ở Kenya và ngay lập tức về lại London trong tư cách Nữ hoàng.

Sau này bà nhớ lại: "Phần nào đó tôi không kịp học việc. Cha tôi qua đời quá trẻ, nên bỗng dưng tôi lãnh nhận trách nhiệm và đã cố gắng làm sao cho tốt".

Thời đại Elizabeth

Lễ đăng quang là dịp đầu tiên truyền trực tiếp trên tivi Anh

Lễ đăng quang tháng Sáu 1953 được truyền hình, bất chấp phản đối của Thủ tướng Winston Churchill. Hàng triệu người quây quần quanh máy truyền hình, với nhiều người đây là lần đầu tiên, theo dõi Nữ hoàng Elizabeth II tuyên thệ.

Đây là lúc Anh quốc vẫn đang thắt lưng buộc bụng sau chiến tranh, và nhiều nhà bình luận xem lễ đăng quang mở đầu cho thời đại Elizabeth.

Elizabeth trở thành nhà vua đương kim đầu tiên thăm Australia và New Zealand. Ước tính ba phần tư dân Australia khi đó ra đường để nhìn thấy nữ hoàng.

Vượt qua những thăng trầm chính trị

Nữ hoàng Anh Elizabeth II năm 1966

Sự kiện kênh đào Suez năm 1956 khiến ảnh hưởng của Anh quốc bị đi xuống nhanh chóng. Quyết định sai lầm về việc gửi quân Anh vào Ai Cập để ngăn đe dọa quốc hữu hóa kênh đào Suez khiến Thủ tướng Anh Anthony Eden phải từ chức.

Nữ hoàng Anh dính vào khủng hoảng chính trị. Đảng Bảo thủ không có cơ chế bầu lãnh đạo mới và sau một loạt tham vấn, Nữ hoàng mời Harold Macmillan thành lập chính phủ mới.

Lúc đó, xã hội và thái độ của người Anh với nền quân chủ đang thay đổi nhanh chóng, và những sự chắc chắn cũ đang bị đặt dấu hỏi. Được chồng khuyến khích, Nữ hoàng bắt đầu thích ứng với trật tự mới. Chữ "nền quân chủ" dần dần được thay bằng "gia đình hoàng gia".

Năm 1963, khi Harold Macmillan từ chức thủ tướng, Nữ hoàng một lần nữa ở trong trung tâm tranh cãi chính trị. Đảng Bảo thủ vẫn chưa lập ra hệ thống chọn tân lãnh đạo, Nữ hoàng nghe lời khuyên của ông và bổ nhiệm Alec Douglas-Home thay thế.

Đó là thời điểm khó khăn cho Nữ hoàng. Dấu ấn chung của thời kỳ bà cai trị là tuân thủ hiến pháp, và tách nền quân chủ ra khỏi chính phủ.

Đây là lần cuối bà ở trong tình trạng này. Đảng Bảo thủ sau đó xóa bỏ truyền thống để lãnh đạo mới "tự hiện ra" và lập nên một hệ thống chính thức.

Đến cuối thập niên 1960, Điện Buckingham thấy cần có bước đi tích cực để chứng tỏ Hoàng gia không xa cách.

Kết quả là có một phim tài liệu đặc biệt, phim 'Hoàng gia'. Đài BBC được phép quay hoàng gia tại nhà. Có hình ảnh họ ăn uống ở vườn, trang trí cây Noel, lái xe đưa con đi chơi - những hoạt động bình thường nhưng chưa từng cho ai thấy.

Phim tài liệu Royal Family

Những người chỉ trích cho rằng bộ phim này của Richard Cawston phá hủy sự huyền nhiệm của hoàng gia khi cho thấy họ cũng chỉ là người bình thường.

Nhưng bộ phim phản ánh không khí thay đổi của thời đại và góp phần giúp khôi phục sự ủng hộ của công chúng dành cho nền quân chủ.

Đến năm 1977, người dân nhiệt tình đón mừng lễ kỷ niệm 25 năm nữ hoàng tại vị, qua các lễ hội đường phố và buổi lễ khắp vương quốc. Nền quân chủ có vẻ yên tâm được công chúng yêu chuộng, và vai trò lớn phải kể là nhờ Nữ hoàng.

Năm tháng qua đi, các nghĩa vụ chính thức của Nữ hoàng vẫn tiếp tục. Sau Chiến tranh vùng Vịnh năm 1991, bà thăm Mỹ, trở thành người đứng đầu hoàng gia đầu tiên của Anh phát biểu trước lưỡng viện Mỹ.

Những bê bối và tai họa ảnh hưởng đến Hoàng gia

Một năm sau đó, một loạt bê bối và tai họa bắt đầu ảnh hưởng đến Hoàng gia.

Con trai thứ hai của Nữ hoàng, Công tước xứ York, và vợ Sarah ly thân. Cuộc hôn nhân của Công chúa Anne với Mark Phillips cũng kết thúc bằng cuộc ly hôn. Rồi con trai trưởng của bà, Charles cùng vợ, Công nương Diana, hóa ra cũng không hạnh phúc và chia tay. Năm đó còn có đám cháy lớn tại Lâu đài Windsor, dinh thự được Nữ hoàng ưa thích nhất.

Lâu đài Windsor bị cháy

Điện Buckingham được mở cho khách vào thăm để có tiền sửa Windsor. Nữ hoàng Anh và Thái tử cũng loan báo sẽ đóng thuế trên thu nhập đầu tư.

Hy vọng vào Khối Thịnh vượng chung, từng rất cao khi Nữ hoàng mới lên ngôi, đã không được như ý. Anh quốc có những quan hệ mới tại châu Âu. Trong khi Nữ hoàng cố gắng giữ uy tín của nền quân chủ thì công chúng tranh luận liệu định chế này có tương lai không.

Hoàng gia bị rúng động và Nữ hoàng bị chỉ trích bất thường sau cái chết của Công nương Diana trong tai nạn ô tô ở Paris tháng 8/1997.

Nữ hoàng bị chỉ trích sau cái chết của Công nương Diana

Trong lúc công chúng tụ họp ở các cung điện ở London, đặt hoa tưởng nhớ, Nữ hoàng dường như miễn cưỡng không muốn làm tâm điểm như bà vẫn làm trong những khoảnh khắc quan trọng của quốc gia. Cuối cùng bà phát biểu truyền hình trực tiếp, tôn vinh người con dâu và cam kết nền quân chủ sẽ thích ứng với thời đại.

Cái chết của Mẹ Nữ hoàng và Công chúa Margaret, trong năm 2002 (đánh dấu 50 năm trị vì), phủ bóng lên các lễ ăn mừng trên toàn quốc.

Sự yêu kính trong trái tim người Anh

Dù vẫn còn tranh cãi về tương lai nền quân chủ, một triệu người đã có mặt ở khu trước Điện Buckingham, vào buổi tối đánh dấu 50 năm trị vì của bà.

Nữ hoàng Elizabeth II tại một buổi lễ mừng sinh nhật 80 của bà

Đến tháng 4/2006, hàng ngàn người có mặt trên đường phố Windsor khi Nữ hoàng xuất hiện đánh dấu sinh nhật 80.

Và tháng 11/2007, bà cùng chồng ăn mừng 60 năm hôn nhân, với buổi lễ có 2000 người dự tại Tu viện Westminster.

Tháng 9/2015, bà trở thành nhà cai trị lâu nhất trong lịch sử Anh quốc.

Tháng 4/2016, bà đón mừng sinh nhật 90.

Mặc dù nền quân chủ có thể không còn mạnh như lúc bà mới lên ngôi, Nữ hoàng quyết tâm làm sao định chế này vẫn giữ được sự yêu kính trong trái tim người Anh.

Vào dịp đánh dấu 25 năm cai trị, bà nhắc lại lời cam kết bà từng nói khi năm Nam Phi 30 năm trước.

"Khi tôi 21, tôi hiến đời mình cho nhân dân và tôi nhờ Thượng đế giúp hoàn thành lời thề. Mặc dù lời thề nói ra lúc tôi còn thanh xuân, tôi không hối hận hay rút lại một chữ nào."

Sau khi bổ nhiệm bà Liz Truss làm Thủ tướng thứ 15 của mình hôm đầu tuần này, Nữ hoàng tạ thế chiều thứ Năm, 8/9/2022, để lại niềm thương tiếc cho người dân toàn nước Anh.

Hà Anh (Theo BBC)