NSƯT Ngọc Thoa: Người đàn bà hiền hậu nhất màn ảnh Việt

Gương mặt nghệ sĩ ưu tú Ngọc Thoa đã quá quen thuộc với khán giả.

Tuổi tác chưa bao giờ là rào cản

Cống hiến cho nghệ thuật cả nửa thế kỷ nhưng đến khi về già bà vẫn nhận lời đóng phim khi có vai diễn phù hợp. Niềm vui lớn nhất với bà là khi đọc được một kịch bản hay và tiếc nuối khi phải bỏ lỡ một vai diễn tâm đắc vì không sắp xếp được thời gian. Lòng đam mê bất tận với nghề đã in sâu trong tâm trí bà từ hồi mới chập chững bước vào nghề khi tuổi đời mới đôi mươi.

Cuộc sống của bà rất bình dị. Tất cả đều là những gì đơn giản nhất trong cuộc sống. Với bà, cuộc sống ngoài đời tuy không vất vả như khi hóa thân vào phim nhưng để có thể đảm nhận nhiều dạng vai trong suốt hơn 50 năm qua bà phải quan sát, học hỏi. Với bà, chữ Học chính là kim chỉ nam trong cuộc sống.

Trên màn ảnh, bà luôn nhận được nhiều sự mến mộ của khán giả bởi gương mặt đôn hậu, hòa nhã và giọng nói trong veo cùng đức tính giản dị. Bà là một trong những nghệ sĩ hiếm hoi dù đã bước vào tuổi thất thập nhưng vẫn nhận lời đóng. Với bà, ở tuổi này không phải vì mưu sinh mới đóng phim mà trước hết là để vui, để được gặp bạn bè, đồng nghiệp. Sau nữa là để thấy mình còn có ích với xã hội và nhất là được gặp khán giả.

Cái duyên đến với phim ảnh cũng thật tình cờ

NSƯT Ngọc Thoa sinh ra ở Nam Định nhưng bà lại lớn lên tại Hải Phòng. Khi nhà hát kịch Việt Nam về Hải Phòng công diễn vở Luba - vở diễn với sự dàn dựng của nghệ sĩ Liên Xô đã khiến Ngọc Thoa thích thú và quyết tâm đi theo con đường nghệ thuật. Ngày đó, nhà hát Kịch Việt Nam tuyển diễn viên mới, Ngọc Thoa đã mạnh dạn đăng ký dự thi. Giám khảo cuộc thi năm ấy có NSND Đào Mộng Long và một số nghệ sĩ gạo cội khác. Thế hệ, nghệ sĩ cùng thời với bà ngày ấy may mắn được sự giảng dạy của các nghệ sĩ tên tuổi như Bích Lân, Đình Quang, Nguyễn Đình Nghi,...

Quen mặt trên sóng phim truyền hình là thế nhưng không nhiều khán giả biết NSƯT Ngọc Thoa xuất thân từ diễn viên kịch. Có thể nói NSƯT Ngọc Thoa là một nghệ sĩ may mắn ghi dấu ấn ở cả 3 lĩnh vực: Sân khấu, phim truyện nhựa và phim truyền hình. Cả cuộc đời gắn bó với bộ môn nghệ thuật thứ 7. Duyên sân khấu đến với nghệ sĩ Ngọc Thoa từ sớm dù bà không gặp may như nhiều bạn bè cùng trang lứa nhưng sự cần mẫn đã giúp bà làm nên điều kỳ diệu. Bà đã cống hiến hết mình cho công việc và đó chính là lý do cho đến bây giờ nghệ sĩ Ngọc Thoa vẫn được khán giả đón nhận.

Nói về vai chính đầu tiên, nghệ sĩ Ngọc Thoa nhớ lại: Năm 1964, nhà hát Kịch Việt Nam dựng vở Người đứng gác dưới ánh đèn neon dưới sự giúp đỡ của chuyên gia Trung Quốc, vai A Hương ban đầu được giao cho một nghệ sĩ khác nhưng sau đó, đạo diễn lại yêu cầu thay vai. Ngọc Thoa xung phong được đảm nhiệm vai này.

Thời gian đó, khi đoàn đang tập tại Hạ Long đúng vào thời điểm Mỹ ném bom xuống Vịnh Hạ Long nhưng không làm giảm tinh thần hăng say luyện tập của các nghệ sĩ. Vở diễn ra đời gây tiếng vang lớn, khán giả ủng hộ rất nhiệt tình. Cho đến hàng chục năm sau đó vẫn có nhiều người nhận ra nhân vật bà đã đóng năm xưa. Được khán giả nhớ đến qua từng vai diễn đó là nỗi niềm hạnh phúc nhất của người nghệ sĩ không chỉ riêng bà.

Thế là từ A Hương, Ngọc Thoa dần dần trở thành cái tên "ăn khách". Những Người cầu may, Người yêu đi lấy chồng, Thương nhớ đồng quê, Canh bạc, Chơi vơi, Tết này ai đến xông nhà, Nếp nhà...

Chẳng vai diễn nào giống vai diễn nào. Các đạo diễn tín nhiệm bà vì tài năng diễn xuất và còn vì tính trách nhiệm hiếm có. Nhớ hồi đóng phim Mụ Lẫm của đạo diễn Văn Lượng, do người phụ trách bối cảnh không cẩn thận trong một phân cảnh quay đêm ngoài cánh đồng mà Ngọc Thoa bị sụt chân xuống hố, tứa máu do mảnh tiểu sành cứa vào. Đạo diễn đã định hủy buổi quay để đưa bà về băng bó nhưng bà từ chối. Bà vệ sinh vết thương tại chỗ, băng lại rồi đề nghị quay tiếp vì không muốn cả đoàn phim lại phải lặn lội đêm hôm thêm một ngày nữa. Vết sẹo liều lĩnh ấy giờ vẫn còn dấu vết.

Nghệ sĩ ưu tú Ngọc Thoa và cháu ngoại.

Hạnh phúc tuổi già

Bà là người phụ nữ sống thiên về tình cảm. Thế nên, những kỷ niệm về người chồng (NSƯT Dương Viết Bát) đã khuất núi gần 20 năm chưa bao giờ phai mờ trong tâm trí bà.

Nghệ sĩ Ngọc Thoa tâm sự, bà là người nặng lòng với những kỷ niệm. Bà gìn giữ mọi kỷ vật về chồng một cách ngăn nắp, không muốn thay đổi hay làm xáo trộn. Dù sống cùng con cháu nhưng hàng tuần bà vẫn về thăm nhà cũ vài ba lần. Với bà, đây là nơi mà đầy ắp những kỷ niệm không bao giờ quên.

Mỗi khi nhắc về người chồng quá cố, bà rất đau buồn: “Trời ban cho tôi người bạn đời hết sức tốt. Thời gian đầu ông ấy mất, tôi chỉ muốn chết. Nhưng vì thương con mà cố sống”.

Nỗi đau mất chồng xảy đến tròn 20 năm nhưng mỗi khi nhắc đến ông, bà vẫn nghẹn ngào không nói nên câu. Dẫu mất chồng sớm nhưng cuộc đời bà cũng có niềm an ủi khác: "Cuộc đời tôi có nhiều may mắn. May mắn nhất là có một người chồng hết sức tốt. Ông ấy thông cảm cho mình, giúp mình yên tâm làm nghệ thuật. Cả cuộc đời sống cùng ông ấy, mình có mấy khi chăm lo được cho ông ấy đâu, cứ triền miên đi diễn, nhưng lạ là ông ấy không bao giờ phàn nàn”.

Ngày phát hiện chồng mắc bệnh, nghệ sĩ Ngọc Thoa như chết lặng. Biết thời gian sống của chồng chỉ còn tính bằng tháng, bà bỏ toàn bộ lịch quay, vai diễn để ở nhà chuyên tâm săn sóc chồng. Những tháng cuối đời, ông động viên, giục vợ nhanh chóng trở lại công việc khi biết đạo diễn Đỗ Thanh Hải chọn cho bà vai diễn trong Của để dành. Ngọc Thoa mắng chồng: “Anh buồn cười nhỉ, làm sao em phải đi". Đến giờ nghĩ lại, bà thấy bản thân quyết định đúng vì chỉ 3 tháng sau, NSƯT Dương Viết Bát qua đời.

Tuổi già, người nào cũng mong được ở gần bên con cháu, gia đình sum vầy, quây quần. Hiện tại, cuộc sống của NSƯT Ngọc Thoa cũng vậy. Mỗi khi không có lịch quay, nghệ sĩ vẫn giữ thói quen dậy sớm. Bà thức giấc vào 4h30, ra ngoài tản bộ rồi về gấp quần áo cho con, chu toàn bữa sáng. Nửa ngày, Ngọc Thoa lại bắt xe sang phố Hoa Lư (Hà Nội) và gặp gỡ bạn bè, âu đó cũng là thú vui tuổi già.

Bà sống cùng với vợ chồng con gái, vốn tính sẵn tính tiết kiệm, căn cơ của người già nên không muốn con thuê người ở. Bà cũng không thích có người lạ trong nhà và muốn lấy công việc làm nguồn vui, tránh trầm cảm. Chính vì vậy mà bà tự tay làm mọi việc. Hàng ngày, bà tự đi chợ, nấu nướng. Tranh thủ khoảng đất trống sau nhà, nữ nghệ sĩ điểm vào đó vài khóm rau, cây vối nhỏ, rồi thi thoảng tỉa tót cây cảnh kiếm thêm niềm vui.

NSƯT Ngọc Thoa có sở thích đọc sách từ thời trẻ, đến giờ vẫn không bỏ. Có lẽ vì thế mà dù ở tuổi gần 80 nhưng bà vẫn kèm các cháu học bài. Với bà, cuộc sống hiện tại là hạnh phúc. Niềm vui lớn nhất tuổi già là thấy gia đình các con ấm êm, thuận hòa, cháu ngoan ngoãn.

Trúc Chi

Bài đăng báo giấy Đời sống & Pháp luật số 139